ห้องที่ ๕๗ : หม่อมเจ้าอลังการ


          ลอยลงตรงหน้ายักษ์ยืนรถ อยู่นา
หางวกเวียนทบขนดนั่งใกล้
บอกว่าปฤษณาพจน์แทตย์ผูก นั้นแฮ
พระสดับทราบสิ้นให้ท่านแก้เปรียบลอง
          รำพรรณเล่ห์ลดเลี้ยวลิงไพร
หลอกเล่นเหนว่าใครไป่รู้
เจ้ามึงบ่แจ้งในความคิด กูนา
กูจะบอกแล้วออกสู้เศิกให้เหนมือ
          ช้างงารีและท้าวทศภักตร์ พาลนา
ชีโฉดรามเมียรักละไว้
หญิงโหดอีสำมนักขาชั่ว ช้าแฮ
ชายทุระชนนั้นได้พิเภกล้างวงษวาร
          องคตสดับข้อเคืองหู ตอบเอย
พระคิตเอนดูจักชุบย้อม
อ้างอรรถอวดพันตูเศียรจัก ขาดนอ
กล่าวเสร็จเหาะกลับน้อมนอบเกล้าทูลคดี
          องค์นรายน์สดับข้อทูลไข
ก่อนพิเภกว่าใจเพื่อนหมั้น
สัตยเที่ยงสิเขาไปเปนเหล่า พาลพ่อ
จักยกพยุหแห่งหั้นหักให้หายหาญ
          พิเภกทูลจักสู้ศึกอสูร นี้ฤๅ
ผิดเยี่ยงอย่าเสด็จยูรยาตรเต้า
บ่อควรบ่อคู่ทูลลอองบาท พระเอย
โปรดบุตรสุริเยศเข้าหักเสี้ยนเหนสม
          ฟังชอบระบอบเบื้องบรรหาร สั่งเฮย
สุครีพจุ่งปจัญบานราพร้าย
หากศึกฤทธิ์แรงราญรอก่อน นาฮา
เราจักยกพยุหย้ายย่ำให้เลอียดเอง
          ชมภูพาลเทียบตั้งโยธา
ทัพน่านิลนนปรากฎแกล้ว
เกษรทมาลารับปีก ซ้ายเฮย
วาหุโรมฤทธิ์แผ้วปีกป้องขวาจรัล
          นิลเกษีที่ต้องกองขัน
อิกเกียกกายปาสันกลั่นกล้า
ยุกระบัตรสัตพลีอันเรืองเดช
กระบี่โคมุทร้าออกรั้งหลังขบวน
          สุครีพเหนพยุหพร้อมพลพฤนท์
เครื่องยุทธสรวมกายินเสร็จแคล้ว
ได้ฤกษเลิกโยธินโห่ลั่น
ถึงทัพอสูรแล้วสั่งหมั้นหมายที
          อสุริยลสุครีพห้าวเหิมหาญ
คร้ามเดชจะต้านทานยากได้
คิดกลอุบายการทอนเรี่ยว แรงนา
เหนเล่ห์ขับรถใกล้กล่าวถอ้ยทักถาม
          อ้าหน่ออาทิตย์ผู้จอมพล
บุตรมัฆวานกับตนรว่มไส้
เหตุใดชักรามรณรอญชีพ เสียนา
รีบรวบสมบัติได้ดั่งนี้ดีไฉน
          ฉันใดมากล่าวถ้อยทรลักษณ์
จักรกฤษณ์เสด็จปราบยักษหยาบช้า
นามราเมศมหิทธิศักดาเดช อุดมเฮย
บุตรสหัสไนยนั้นข้าจักแจ้งใจจริง
          เรายกไกรลาศล้ำดำรง
พี่รับรางวันอนงค์ส่วนน้อง
ถวายสัตย์สัตย์บ่อคงคืนสู่ สรวงนา
เรารับอาษาตอ้งตัดเกล้าเองถวาย
          กุมภกรรฐสดับถ้อยแถลงพลัน
มึงบ่อควรคู่ประจัญต่ำแต้ม
ต้นรังฝั่งอุดรขันขึงยั่ง ยืนนา
เองฉุดหลุดจึงแย้มโอษฐอ้างอวดณรงค์
          สุครีพฟังเงื่อนเค้าคิดหลง ตอบเฮย
ไกรลาศซุดชลอตรงดั่งกี้
หักฉัตรตัดเวทณรงค์รอญราพ ลืมฤๅ
รังนิดหนึ่งเท่านี้ห่อนให้ครือกร
          รีบลุอุดระเงื้อมกาลจัน คิรีนา
รังใหญ่ไพศาลทันเทอดฟ้า
ท้าวยันบ่ายันหันหัดถ์เย่อ พยุงเอย
เอนหลุดด้วยแรงกล้ากลับเย้ยขุนมาร
          อุปราชเหนฤพธิ์เสี้ยน๑เสื่อมหาญ
โจนรถจว้งโรมราญไป่รั้ง
หวดซ้ายป่ายขวาปานลมพัด กพือพ่อ
โหมหักห่อนให้ตั้งติดได้ตีประดัง
          บุตรอาทิตยประชิดสู้สัปยุทธ์
รังหวดราพแรงรุดแหลกไม้
ยักษตีถูกตัวซุดเสียหลัก รับนา
ขุนแทตยรวบรัดได้หนีบหมั้นเมือนคร
          พานรพลใหญ่นอ้ยเหนนาย แพ้นอ
ลู่แหลกแตกแลหลายรีบเฝ้า
ถึงแบ่งเบี่ยงบรรยายเชิงเศิก ถวายเอย
ข้าบาทจักบุกเข้าราพห้าวเหลือหาญ
          ทรงฟังคั่งแค้นคิดเคืองสลด จิตรแฮ
สุครีพให้ยักษ์ปดหลอกได้
เสียเกียรดิ์อิกเสียยศยักษหมิ่น ได้นา
ตรัสสั่งหณุมานให้หักแก้กันคืน
          พานเรศรับราชเบื้องบรรหาร
เหินเหาะเหนขุนมารหมิ่นแคว้น
ทันถึงถีบแทตยซานเซปัน
สุครีพหลุดสุดแค้นคาดล้างตลุมบร
          อุปราชเหนสุดรั้งรอฤทธิ์
จำทะทานต้านติดต่อโต้
กระบี่บุกบันชิดโหมหัก
จนคิดจิตรแคบโอ้สุดแค้นเสียคม
          วายุบุตรยุดราพหมั้นกัดกรรณ ขาดเฮย
สุครีพถีบฟัดหันจมูกเหี้ยน
ขุนราพอิดโรยรันทดเทวศ
ได้ช่องชิงหนีเสี้ยนศึกเข้าเมืองพลัน
          สองกระบินทรบงแทตยเข้าเฃตรสฐาน
จักขับจับขุนมารหมดด้าว
ต่างกลับพลับพรากรานกราบบาท
ทูลเหตุหักราพห้าวแต่ต้นจนหนี
          ทรงสดับเดือดกริ้วบุตรอาทิตย์
เสียชื่อที่ฦๅฤทธิ์เหล่าเชื้อ
พวกมารจักมีจิตรกำเริบ
ควรฆ่าแต่ชอบเกื้อก่อนโพ้น ภาคทัณฑ์๒
          สุครีพนบบาทไท้ทูลพลัน
ข้าบาทผิดถึงฟันฟาดเกล้า
ยกโทษโปรดภาคทัณฑ์เปนที่ สุดเอย
ฃอบาทเรณูเจ้าปกคุ้มชีวัน
          ฟังสนองตอ้งด้วยราชอัธยา ไศรยนา
ตรัสเชิดชมบุตรพายุแกล้ว
เปนยอดทหารหาเห็นยาก เสมอเฮย
ประภาศเสร็จเสด็จแคล้วคลาศเข้าภายใน
จบห้องที่ ๕๗

 เนื้อความกล่าวถึงองคตไปที่สนามรบบอกกุมภกรรณว่าพระรามทราบปริศนาทั้งหมดแล้ว ขอให้กุมภกรรณเฉลยเปรียบเทียบกัน กุมภกรรณจึงว่าพระรามไม่รู้ความคิดของตนแต่จะบอกให้ฟัง แล้วจะรบกันให้เห็นฝีมือ จากนั้นกุมภกรรณก็เฉลยปริศนาว่า ช้างงารีคือทศกัณฐ์ยักษ์พาล ชีโฉดคือพระรามที่ทิ้งชายาไว้ หญิงโหดคือนางสำมนักขายักษ์ชั่วช้า ชายทุรชนคือพิเภกที่ล้างเผ่าพงศ์ องคตกลับไปทูลพระราม พระรามฟังองคตทูลเฉลยปริศนาแล้วตรัสว่าที่แท้กุมภกรรณก็เป็นพวกพาล จึงจะยกกองทัพไปรบกุมภกรรณ แต่พิเภกทูลว่ากุมภกรรณด้อยศักดิ์กว่าพระราม ขอให้สั่งสุครีพไปรบ กุมภกรรณเห็นสุครีพก็เกรงจะสู้ไม่ได้ จึงคิดอุบายตัดกำลัง ลวงให้สุครีพไปถอนต้นรังที่ทวีปอุดรก่อน สุครีพหลงเชื่อจึงสิ้นกำลังที่จะต่อสู้ ถูกกุมภกรรณหนีบเอาตัวไป พระรามทราบแล้วสั่งให้หนุมานไปชิงเอาตัวสุครีพกลับมาได้

๑ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “อุปราชเหนฤทธิ์เสี้ยน”
๒ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “ก่อนโพ้นภาคทัณฑ์”

คำอภิธานศัพท์

คำศัพท์ คำอธิบาย
บุตรมัฆวานลูกพระอินทร์ คือ กากาศหรือพาลี พระอินทร์ลงมาร่วมอภิรมย์กับนางกาลอัจนา ชายาของฤษีโคดม นางให้กำเนิดบุตร คือ กากาศ ซึ่งต่อมากลายเป็นวานรตามคำสาปของฤษีโคดม มีชื่อว่า พาลี
บุตรสหัศไนยพาลี, ดูที่ บุตรมัฆวาน