ห้องที่ ๒๙ : นายเสถียรรักษา


          หณุมานยกแท่นท้าวลิงผธม ถวายแฮ
หริรักษเหนตรัสชมใช่น้อย
พระลูบศิระลูกลมตลอดสุด หางเฮย
คำพระอุมาสร้อยสาบนั้นพลันสูญ
          สั่งให้วายุบุตรแก้วิทยา มนต์เฮย
ตระบัดชมภูผวาตื่นฟื้น
บงพิศณุแน่จิตรพานเรศยิ่ง สยองแฮ
ซบสลบพลันกฤษณอื้นสั่งไท้อนุชเธอ
          จงสรงพรหมมาศให้พานรินทร์ เรวนา
พระลักษณรีบสรงศิลป์เสรจแผ้ว
นำอุทกโสดสรงกบินทร์คืนสติ พลันแฮ
สวาจากแท่นรัตน์แล้วนบนิ้วทูลแถลง
          ข้าขัดรับสั่งนี้โทษมหันต์
ปทานชีพคุณทรงธรรม์เทียบด้าว
ขอถวายมไหสวรรย์กับกบี่ พลแฮ
รองบาทยุคลท้าวหมดทั้งชมภู
          พระว่าเราบ่อได้คิดปสงค์ นครเฮย
ขอแต่พลไปณรงค์ราพร้าย
ชมภูสุครีพจงคิดจัด พหลแฮ
พระสังกบี่เสรจผ้าย๑สู่ห้องผธมใน
          กล่าวชมภูนิเวศนท้าวสวานาย ไพร่เฮย
ทราบเหตุพานรินทรหายต่างเศ้รา
อนงคในรีบผันผายทูลนาฏ อุดรนา
นางสดับพลันจรเข้าสู่ห้องสวามี
          ยลพิดานทลายตลอดทั้งยอดปรา สาทเฮย
ชรอยทูตลักท้าวนิราแม่นแท้
นางข้อนอุระโศการทวยเทวศ
พลันสลบเหล่าอนงค์แก้ค่อยฟื้นคืนดี
          เสาวนีสั่งให้เรียกนิลพัท
กะบี่ทราบกิจบัดรีบเฝ้า
นางบอกเหตุสวาขัดเคืองทูต ยิ่งแฮ
ประนตลาพลางเร้ารีบขึ้นโพยมตาม
          ลุคันธมาทน์เพ่งพ้องชมภู
กับทูตหมอบมนุษยดูหลากอั้น
อ่านเวทกลับกลายตูเปนมลัก ฃิกาแฮ
บินเกาะอังษาซั้นกซิบถ้อยถามความ
          พระมาหมอบอยู่นี้คิดไฉน
จึ่งไป่ยุทธฤๅใจย่านแกล้ว
ชมภูบอกภาคิไนยว่าท่าน นรายน์นอ
นิลพัททราบพจน์แล้วบอกให้นำถวาย
          ปางอนุชหริรักษเร้าพานรินทร สองเฮย
สุครีพชมภูผินภักตรน้อม
ถวายงบขีดขินกบินทร์ห้าสิบ สมุทแฮ
ยี่สิบเจบสมุทพร้อม๒กะบี่เบื้องชมภู
          สองนัคเรศรรวบถ้วนพลณรงค์
เจดสิบเจดสมุทยงยุทธกล้า
กับสิบแปดมกุฎองอาจเอก ทหารแฮ
นิลพัทหลานตามข้าลุแล้วฃอถวาย
          น้องนรายน์สนเท่ท้าวถามชม ภูแฮ
บัดเรียกหลานบังคมบาทไท้
พระแลลักษณสมโลมเลื่อม ดำนา
นำสี่พานรให้รีบเฝ้านรินทร
          ปนมกรทูลกิจทั้งถวายพล
หริรักษทราบอนุสนธิสั่งท้าว
ชมภูชะราตนจงอยู่ นครแฮ
ทั้งพิทักษฃีดขินด้าวอย่าให้อันตราย
          ให้นิลพัทผ้ายกับพลสวา
บรรจบบุตรรวิคลาอย่าแคล้ว
สองนครยาตรพหลมาในเจด วันเฮย
สามกบี่รับสั่งแล้วรีบเมื้อคืนเมือง
          บุตรรวิลุนิเวศน์ให้เตรียมพล
อำมาตยรีบจัดพหลเหิ่มกล้า
ห้าสิบสมุทหาญผจญเจนศึก เสร็จแฮ
ภอพระสุริยส่องหล้าสุครีพผ้ายพลากร
          จวนลุทางร่วมยั้งพลฃันธ์
คอยทัพนิลพัทผันจึ่งเต้า
ชมภูลุวังพลันสั่งจัด พหลแฮ
อำมาตยเตรียมเสร็จเข้านบนิ้วทูลฉลอง
          ท้าวสั่งนิลพัทน้อมปนตลา
ยาตรพยุหแสนยากลั่นแกล้ว
จวบทัพสุครีพมาบรรจบ จรเฮย
ใกล้โขดคันธมาทน์แล้วสั่งยั้งพลพฤนท์
          ชมภูพานสุครีพทั้งองคต
นิลพัทอัษฎาทศมกุฎพร้อม
บุตรมารุตนำปนตถวายกบี่ พลแฮ
พิศณุสั่งสุครีพซ้อมพยุหตั้งครุธนาม
          สุริโยรศรีบเร้าจัดพหล
พยุหครุธเศียรปีกสกนธ์บาทถ้วน
กองเสือป่าแซงปนสามหอก เจดฮา
ตามหมวดกองตเวนล้วนพิทักษไท้ธิบดินทร
          กล่าวปโคนทัพวุฒิล้ำฦๅฤทธิ
เนาโขดยุคุนธรมหิทธ์ฮึกกล้า
เทพทานพนักสิทธิ์สยองเดช เฃาเนอ
ออกจากที่ไป่ช้าเหาะเมื้อพนมชม
          ดลคันธมาทน์เพ่งพ้องพลพา นรเฮย
พลันสู่พสุธาสวาสกัดไว้
พอนิลขันธ์มาถามชื่อ
ปโคนทัพบอกกิจให้ต่างถ้อยทีแถลง
          กบินทรนำปโคนทัพเฝ้านารายน์
ทูลกิจพระพลันผายโอษฐพร้อง
สรเสริญที่มุ่งหมายสวามิภักดิ์ มานา
พลางเสด็จขึ้นคนึงน้องจวบแจ้งแสงไถง
          เสด็จออกตรัสกิจร้าอรินทรมาร
ปวงมาตยาทูลสารขจัดแผ้ว
ฃอให้กระบินทรหาญไปสืบ ผลูนา
เยือนพระลักษมีแล้วจึ่งผ้ายพหลรณ
          ทรงชอบสั่งสุครีพให้จัดทหาร จรแฮ
ทูลว่าชมภูพานกลั่นกล้า
อีกองคตหณุมานสามฉลาด เฉลียวนอ
พระสดับพลางหยิบผ้าสภักทั้งแหวนพธู
          ให้วายุบุตรรีบเร้าถวายอนงค์ นาฎนา
ทูลว่าเราจักณรงค์ราพร้าย
เมื่อกลับเครื่องใดทรงเราจัก ให้แฮ
สามกบี่จงรีบผ้ายกับด้วยพลพฤณฑ์
          ลูกลมประนตแล้วรับสไบ แหวนแฮ
ทูลว่าแม้นอรไทยกริ่งถ้อย
ว่าข้าบาทเกบไปทูลปจบ ความนา
เปนสุดคิดข้าน้อยจักแก้ทูลแถลง
          ภูวไนยกระซิบซ้อมพานร
ความลับแรกยกศรเศกอ้าง
นางเนาแอบบัญชรชายเนตร สบรา
สองจิตรรักฤๅร้างเล่ห์นี้ทูลอนงค์

จบห้องที่ ๒๙

  เนื้อความกล่าวถึงหนุมานยกแท่นที่ท้าวชมพูบรรทมหลับอยู่เข้าไปถวายพระราม พระรามตรัสชมและเรียกหนุมานเข้าไปใกล้ ยกหัตถ์ลูบหัวและหลังตลอดหาง ทำให้หนุมานพ้นคำสาปของพระอุมา แล้วสั่งให้หนุมานคลายมนตร์สะกด ท้าวชมพูตื่นขึ้นเห็นพระนารายณ์สี่กรก็ตกใจสลบลงไปอีก พระรามจึงให้พระลักษณ์นำน้ำสรงพระแสงศรมารดแก้ไข เมื่อท้าวชมพูฟื้นคืนสติก็ทูลขอพระราชทานอภัยโทษและขอถวายเมืองชมพู พร้อมทั้งไพร่พลวานรตลอดจนสมบัติทั้งหมด พระรามตรัสว่าไม่ประสงค์จะได้นครชมพู ต้องการแต่ไพร่พลไปช่วยรบพวกยักษ์เท่านั้น แล้วสั่งท้าวชมพูและสุครีพคิดปรึกษากะเกณฑ์โยธามาสมทบกัน ทางนครชมพู บรรดานางกำนัลและไพร่พลวานรตื่นขึ้นมาไม่เห็นท้าวชมพูก็ตกใจวุ่นวาย นางในรีบเข้าไปทูลนางแก้วอุดรมเหสีท้าวชมพู นางแก้วอุดรเข้าไปดูเห็นเพดานทะลุและยอดปราสาทหายไปก็แน่ใจว่าสุครีพและหนุมานซึ่งเป็นทูตจะลักพาไป จึงสั่งให้นิลพัทออกไปตามหา นิลพัทเหาะไปถึงเขาคันธมาทน์เห็นท้าวชมพูกับทูตเฝ้าพระลักษณ์อยู่ ก็อ่านเวทแปลงร่างเป็นแมลงวันบินไปเกาะบ่าท้าวชมพูแล้วกระซิบถาม ก็รู้ว่าพระนารายณ์ลงมาล้างเหล่ามารจึงขอให้ท้าวชมพูพาไปถวายตัว เมื่อนครขีดขินและนครชมพูเกณฑ์ไพร่พลยกมาสมทบกันที่เขาคันธมาทน์แล้ว พระรามจึงให้จัดกระบวนทัพเป็นรูปครุฑ
  กล่าวถึงปโคนธรรพคนธรรพ์อยู่เชิงเขายุคนธร เหาะมาเห็นกองทัพพลวานรก็ลงไปถาม ทราบว่าพระนารายณ์อวตารมาปราบยุคเข็ญก็ขอสวามิภักดิ์
  พระรามออกหมู่พลวานรปรึกษาการยกทัพ บรรดาขุนกระบี่ทูลให้จัดพลวานรไปสืบหาทางและสืบข่าวนางสีดาที่กรุงลงกาก่อนที่จะเคลื่อนพล พระรามจึงสั่งให้สุครีพจัดพล สุครีพทูลขอให้หนุมาน องคต และชมพูพานคุมพลไป พระรามจึงมอบแหวนและผ้าสไบให้หนุมานนำไปถวายนางสีดา หนุมานทูลว่าหากนางสีดาไม่เชื่อ หาว่าเก็บมาถวายเพื่อประจบ พระรามจึงกระซิบบอกให้ทูลนางสีดาเรื่องที่พระองค์ได้สบเนตรกับนางคราวที่ไปยกศรที่กรุงมิถิลา
⬆ ๑ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “พระสั่งกบี่เสรจผ้าย”
⬆ ๒ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “ยี่สิบเจดสมุทพร้อม”

คำอภิธานศัพท์

คำศัพท์ คำอธิบาย
มลักขิกามักขิกา, แมลงวัน
สุริโยรสลูกพระอาทิตย์ คือ สุครีพ, ดูที่ บุตร์รวี