ระนาดทุ้มเหล็ก

ระนาดชนิดหนึ่ง พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชดำริให้สร้างขึ้น ลูกระนาดทำอย่างเดียวกับระนาดทองหรือระนาดเอกเหล็ก แต่มีขนาดใหญ่กว่าเพื่อให้เป็นเสียงทุ้มเลียนอย่างระนาดทุ้ม มีจำนวน ๑๖ ถึง ๑๗ ลูก ลูกต้นยาวประมาณ ๓๕ เซนติเมตร กว้างประมาณ ๖ เซนติเมตร ลูกอื่นก็ลดหลั่นกันลงไปตามลำดับ จนถึงลูกยอดยาวประมาณ ๒๙ เซนติเมตร กว้างประมาณ ๕.๕ เซนติเมตร ตัวรางระนาดยาวประมาณ ๑ เมตร ปากรางกว้างประมาณ ๒๐ เซนติเมตร มีชานยื่นออกไปทั้ง ๒ ข้างราง วัดความกว้างรวมชานทั้ง ๒ ข้างด้วย ประมาณ ๓๖ เซนติเมตร มีเท้ารองติดลูกล้อ ๔ เท้า ตัวรางสูงจากพื้นถึงขอบบน (รวมทั้งเท้า) ประมาณ ๒๖ เซนติเมตร ไม้ตีระนาดทุ้มเหล็กมีลักษณะเหมือนไม้ตีระนาดทองหรือระนาดเอกเหล็ก ต่างกันที่วงแผ่นหนังและด้ามถือมีขนาดใหญ่กว่า

 เนื่องจากระนาดเหล็กมี ๒ ชนิด จึงเรียกระนาดเหล็กขนาดเล็กว่า “ระนาดเอกเหล็ก” และเรียกระนาดเหล็กขนาดใหญ่ว่า “ระนาดทุ้มเหล็ก” แต่ก็เป็นเสียงเอกเสียงทุ้มตามลูกระนาดที่ทำด้วยโลหะ มิใช่เสียงเอกเสียงทุ้มอย่างลูกระนาดไม้ (ดู ระนาดทอง; ระนาดเหล็ก, ระนาดเอกเหล็ก ประกอบ)