ห้องที่ ๘๔ : หม่อมเจ้าศรีโสภณ


           ภูมิพันภักตรท้าวทัศนา
เหนทศภักตรลาลับไท้
ดำรัสเร่งโยธาสองทัพ รีบแฮ
ถึงสมรภูมิ์ให้โห่พร้อมพลทนง
          ปางองคจักกฤษณ์ล้ำฤทธา
เสดจออกเสนาพานเรศพร้อม
ทรงสดับศับท์โกลาหลโห่ ศึกแฮ
ถามพิเภกพลันน้อมนบแล้วทูลฉลอง
          คือสองอสุระร้ายเรืองตระบะ
มูลพลำสหัศเดชะพี่น้อง
เปนมิตรทศภักตรมนะมาช่วย ศึกแฮ
สองทัพเรืองฤทธิ์ต้องเสดจสู้ศึกไกษย
          ภูวไนยราเมศรแจ้งเหตุชัด
พลันสั่งสุครีพจัดทัพแล้ว
เสรจสรงแต่งองค์ตระบัดเสดจสู่ เกยแฮ
สองราชทรงรถแผ้วผ่องพริ้มภักตรา
          เสนานาเนกน้อมถวายไชย
เบิกโห่เดินพลไกรเกริกกล้า
ถับถึงที่แดนในสนามยุทธ นาแฮ
ปวงหมู่พานรว้าวุ่นพร้อมแลไป
          ตกใจเหนรูปเจ้าปางตาล เติบแฮ
ลิงต่างลิงลนลานวิ่งซ้อง
คงเหลือแต่ทหารสิบแปด มกุฎเฮย
จักรกฤษณ์หลากถามน้องนารถไท้ทศกรรฐ์
          พลันพิเภกนบเกล้าบังคม ทูลเอย
พันภักตรรับพรพรหมประสิทธิไว้
ศึกเหนย่อมนิยมขยาดตื่น หนีนา
ทรงฤทธิทราบตรัสให้อนุชเต้าตามพล
          บัดดลพระลักษณทั้งพานร นายเฮย
รับสั่งรีบซอกซอนต่างค้น
ตามแนวโขดสิงขรขานกู่ กันแฮ
ลิงต่างลิงดอดด้นวิ่งซ้องกรูมา
          อิศราพันภักตรแค้นทศกรรฐ์
เหนมนุษยคุมพลขันธ์เท่าก้อย
โกรธาสั่งพลพลันคืนกลับ กรุงแฮ
อุปราชทราบรีบคล้อยนบเฝ้านเรนทรสูรย
          พลันทูลว่าเชษฐได้พรพรหม
จึงหมู่อรินนิยมพ่ายพร้อม
พันภักตรชื่นชมสมเหตุยิ่ง ทนงนา
พลางสั่งอนุชอ้อมไล่ล้างลิงพล
          บัดดลอุปราชต้อนทัพมาร
กรูไล่ลิงลนลาญล่าลี้
พบพระลักษณรีบคลานคำนับ นบแฮ
คลายขลาดหวนซิกซี้กลับหน้ารับผจญ
          บัดดลอุปราชได้เหนมนุษย สง่าแฮ
คุมหมู่ลิงทนงหยุดอยู่ถ้า
อสุรีแกว่งอาวุธตวาดเร่ง พลเฮย
มารต่างตนเกรียวกล้าไล่กลุ้มตีลิง
          ลิงชิงฉุดยักษยั้งทีขยับ
ยักษพลาดเสียทีทัพแตกม้วย
นายทหารยักษออกรับทหารใหญ่ ลิงแฮ
ลิงจับยักษฟาดด้วยเดชเหี้ยมเหิมณรงค์
          บัดองค์อุปราชได้เหนทหาร พินาศเอย
แสนโกรธดุจเพลิงกาลก่ำฟ้า
จับหอกพุ่งบันดาลดลถูก พระลักษณแฮ
ปวงหมู่พานรว้าวิ่งกั้นทันการ
          หณุมานหมุนวิ่งเข้าโอบองค์ พระลักษณเฮย
ฉุดหอกกลอกเกรงทรงเจบจ้อง
ยอกรอ่านมนต์ปลงใจเป่า ตลอดแฮ
หอกเลื่อนจากองค์น้องนารถไท้อวตาร
          หณุมานทูลจักอ้างอาษา
พลันนิมิตรกายาใหญ่ห้าว
เชิญราชสู่บาคลารีบรบ ยักษแฮ
พระลักษณทรงศรน้าวสนั่นก้องโลไกย
          ศรไชยผลาญรถเจ้าจอมยักษ
ยักษโกรธพลันจับจักรคว่างคว้าง
จักรเวียนรอบพระลักษณพลันเหนี่ยว ศรแฮ
ผลาญจักรแหลกเลยล้างไพร่พื้นพลพลัน
          กุมภัณฑ์อุปราชแค้นขยาดใจ
มานะโลดหักไศลทุ่มร้า
พระลักษณลั่นศรไชยผลาญชีพ ยักษแฮ
อุปราชมอดมิช้าเทพซ้องถวายพร
          พระลักษณ์จรตรวจไพร่พร้อมพลขันธ์
รีบสู่จักกรีพลันนบเกล้า
ทูลเหตุแด่ทรงธรรม์ทราบเสรจ เกษมแฮ
พลันพิเภกคลานเข้านบน้อมทูลการ
          ขุนมารพันภักตรนี้มีคทา วิเศศแฮ
ทราบเหตุจักรีบมาประชิดใกล้
จงโปรดหณุมานอาษาหลอก ยักษเฮย
ชิงคทาจงได้แต่เบื้องมรรคา
          จักราตรัสสั่งให้วายุบุตร
ไปฬ่อเอาอาวุธแทตยร้าย
หณุมานรับรีบรุดถึงหว่าง ทางแฮ
พลันนิมิตรตนคล้ายจุ่นจ้อยลิงจร
          พลนิกรคอยเหตเฝ้าจอมมาร
ทูลเหตุอะนุชลาญชีพแล้ว
พันภักตรโศรกกลับหาญหวลโกรธ ตวาดแฮ
พลันเร่งพลกาจแกล้วเกลื่อนพร้อมพลเดิน
          ดำเนินถึงที่เร้นลิงกล แปลงแฮ
ลิงเยี่ยมชะโงกยลยักบกล้า
เหนรถล่วงจรดลพลันโดด ลงเฮย
ตกฉะเภาะตรงหน้ารถเจ้าปางตาล
          หณุมานทำหลบขึ้นพฤกษา
แทตยสั่งพลรดมมาจับได้
นำถวายท่านบัญชาถามซัก ลิงแฮ
ลิงเล่ห์ทูลแคะไค้กล่าวร้ายลักบณราม
          ยักบทรามหลงรับเลี้ยงลิงปด
ตรัสเรียกลิงเนารถแทบท้าย
ลิงทำโศรกกำสรดพลันตรัส ถามแฮ
ลิงเลี่ยงทูลยักย้ายทุกขด้วยญาติวงษ
          ยักษ์งงหลงสั่งซ้อมพลนิกร
ผิวะจับพวกพานรอย่าล้าง
ลิงลวงกล่าววิงวอนขอสาตร ถือแฮ
ยักษบยลกลอ้างอิ่มถ้อยวานร
          ภูธรยอมส่งให้คทาวุธ วิเศศแฮ
ลิงรับโสมนัศสุดสิ่งแม้น
ดำริห์ใคร่ยงยุทธโดยเดช คทาเฮย
คิดยิ่งอายปองแค้นจักจ้องมัดประจาน
          หณมานสมคิดด้วย๑สมกล ตรึกแฮ
พลางนบหัดถ์เพียงบนศิระแล้ว
รำพึงร่ายอิทธิมนต์ปลงจิตร รงับเอย
นิมิตรรูปเติบแกล้วกลั่นด้วยเดชา

จบห้องที่ ๘๔

  เนื้อความกล่าวถึงเมื่อพระรามสดับเสียงกองทัพกึกก้องก็ตรัสถามพิเภก จึงทราบว่าเป็นทัพของสหัสเดชะและมูลพลำซึ่งมาช่วยทศกัณฐ์รบ พระรามจึงสั่งให้สุครีพจัดทัพแล้วพระองค์ก็ยกทัพไปพร้อมด้วยพระลักษณ์ ครั้นพลวานรเห็นสหัสเดชะร่างกายใหญ่โตก็ตกใจพากันหนีเตลิด เหลือเพียงสิบแปดมงกุฎ พิเภกจึงทูลพระรามว่าสหัสเดชะได้รับพรจากพระพรหมให้ข้าศึกเห็นแล้วขยาดกลัว พระรามจึงให้พระลักษณ์ไปตามไพร่พลกลับมา ฝ่ายสหัสเดชะโกรธเพราะเห็นไพร่พลฝ่ายพระรามมีน้อยไม่สมศักดิ์ศรี จึงขัดเคืองทศกัณฐ์ที่ขอให้มาช่วยรบ และสั่งเลิกทัพกลับ แต่มูลพลำทูลว่าพลวานรหนีไปหมดเพราะเกรงฤทธิ์ของสหัสเดชะ ทำให้สหัสเดชะหายโกรธสั่งให้มูลพลำคุมทัพออกรบ เมื่อทัพทั้งสองฝ่ายเข้าประจัญบาน มูลพลำเห็นฝ่ายยักษ์เสียที ก็พุ่งหอกถูกพระลักษณ์ แต่หนุมานร่ายมนตร์ถอนหอกออกได้ แล้วเนรมิตกายใหญ่โตแบกพระลักษณ์ขึ้นบ่าต่อสู้กับมูลพลำ พระลักษณ์แผลงศรทำลายรถและจักรของมูลพลำได้ มูลพลำจึงหักยอดเขาทุ่มใส่ พระลักษณ์แผลงศรสังหารมูลพลำ และกลับไปทูลพระราม พิเภกจึงทูลพระรามว่าสหัสเดชะมีคทาวิเศษ เมื่อรู้ว่ามูลพลำเสียชีวิต ก็จะยกทัพออกมารบ ขอให้สั่งหนุมานไปหลอกเอาคทามาก่อน หนุมานรับคำสั่งแล้วแปลงกายเป็นวานรน้อยเข้าไปในเขตทัพของสหัสเดชะ แล้วพูดกล่าวร้ายพระรามและพระลักษณ์เพื่อลวงสหัสเดชะ จนสหัสเดชะวางใจให้วานรน้อยเข้าร่วมในขบวนทัพและให้ถือคทา แต่แรกหนุมานคิดจะใช้คทาสังหารสหัสเดชะ แต่ก็เปลี่ยนใจจะจับสหัสเดชะมัดไปถวายพระราม แล้วหนุมานก็ร่ายเวทเนรมิตให้กายใหญ่โต
⬆ ๑ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “หณุมานสมคิดด้วย”

คำอภิธานศัพท์

คำศัพท์ คำอธิบาย
พันภักตรผู้มีพันหน้า คือ สหัสสเดชะ พญารากษส เจ้าเมืองปางตาล เป็นมิตรของทศกัณฐ์