ห้องที่ ๗๑ : ขุนวิสุทธากร


           ปางพระพิศณุเจ้าจอมตรี โลกย์ฤๅ
เสดจออกสุระเสนีนอบเฝ้า
ตรัสถามพิเภกปรีชาเชี่ยว โหรเฮย
อินทรชิตบเต้าต่อด้วยกลใด
          พิเภกทูลเหตุไท้จักกรี
อินทรชิตทำพิธีลอยส้อน
อยู่อากาศคีรีชุบนาค บาศแฮ
ที่พฤกษโรทันติ์ต้อนอุรคพร้อมเพรียงประชุม
          นาคหลายคายพิศม์ให้ครไชย ราพแฮ
พอจวบสามวันในบัดนี้
หากครบเจ็ดวันไสยสาตรเสร็จ กิจนา
เดชจะยงยิ่งกี้ปราบฟ้าดินสยอง
          พระจึ่งถามกิจล้างพิธี มารนา
พิเภกทูลมูลคดีเหตุซั้น
บังคับเฉภาะเปนหมีขจัดพฤก ษาแฮ
นามว่าโรทันติ์นั้นแหลกแล้วมลายกรรม
          จึ่งชามภูวราชน้อมอาษา
จะตัดทลายวิทยาราพร้าง
พระประสิทธิพรพานเรศรับ พจน์เฮย
แสดงฤทธิระเห็ดคว้างเค็จกะด้าวพะโยมหน
          ลุอากาศบรรพตแล้วลอยลง นิมิตรเฮย
เปนรูปอัศยาองอาจซั้น
แสดงเดชสนั่นดงผังเผ่น ทยานแฮ
กัดพฤกษโรทันติ์สบั้นพินาศด้วยฤทธิรอน
          เสียงสนั่นฝูงนาคเลื้อยหลีกหนี
อินทรชิตพิโรธหมีไล่ล้าง
อัศยากลับอินทรีย์เปนกระ บินทรเฮย
ปรบหัดถ์ชี้ภักตร์อ้างอวดเย้ยเลยครไลย
          กลับถึงทูลกฤษณเจ้าจอมบดินทร
พระสดับดุจวารินทิพยไล้
ตรัสยอยกขุนกระบินทรราช
กลับสู่คฤหาศน์ไท้ที่ท้าวผทมเกษม
          ปางปิโยรศเจ้าจอมลง กาเฮย
เสียกิจพิธีทรงพิโรจเร้า
สั่งอมาตย์กลับทูลองค์บิตุเรศร เสร็จแฮ
จึ่งเคลื่อนพลระเห็จเต้าไป่ได้คืนนคร
          ลุสมรภูมอยุดยั้งพยุหทัพ สงบแฮ
โดยครุธนามตำหรับเก่าตั้ง
วิรุญมุขคำนับทูลเหตุ ปวงเฮย
ตราบที่ตนมารั้งขัดต้านทัพอรินทร์
          บัดอินทรชิตแจ้งเหตุพลัน
ว่าราพมังกรกรรฐ์มอดแล้ว
แสนโศกเจ็บจาบัลย์หวนพิโรธ นักนา
ไหนมนุษย์จักแคล้วคลาศพ้นมือเรา
          ปางองค์ภูวนารถเจ้าจักกฤษณ
ออกหมู่มาตยาสถิตยแท่นแก้ว
เสียงอุโฆษครรชิตถามพิ เภกนา
ทราบว่าอินทรชิตแกล้วออกกล้าราวี
          พระจึงเผยวรพจน์พร้องอนุชา พ่อเอย
จงยกพยุหปราบพาละราพร้าย
สุครีพรีบจัดวานรพวก พหลเฮย
จงครบกระบวนเรวผ้ายเพื่อล้างเศิกแสลง
          สุครีพกรานกราบแล้วลีลา
จัดหมู่เบญจะมาตยารวดเร้า
หกสิบสมุทสวาเรืองเดช เสร็จแฮ
คอยพระจอมพยุหเจ้าอนุชไท้ถนิมกาฬ
          พระลักษณวรนารถน้องจักกฤษณ
สรงเสร็จทรงเครื่องพิจิตรแจ่มจ้า
ลุฤกษเลื่อนทัพประชิตยังที่ รบแฮ
ตั้งกระบวนสุบรรณกล้าปีกป้องปิดโพยม
          พิเภกทูลไท้อย่าประมาท องค์นา
อินทรชิตเทิดเทพสาตรเดชกล้า
พระตอบว่าอย่าหวาดวิตก เลยเฮย
หากราพยกประยูรร้ารบข้อยจักผลาย
          อินทรชิตยลทัพน้องรามา ธิราชเอย
ให้เลื่อนรถอสุรารีบเข้า
เตือนต้อนอสุรโยธาโรมรุก กระบี่นา
ส่ำสวารวดเร้าเร่งล้างมารประไลย
          ขุนยักษยลราพรี้พลตาย แตกฤๅ
พิโรธเพียงเพลิงพรายตวาดร้อง
ทรงศรพาดสายหมายตัดหมู่ อรีเฮย
แผลงสนั่นครั่นครืนต้องกรบี่ม้วยมูลมอง
          พระอนุชาธิราชเจ้าแผลงศิลป์ ไชยเฮย
ต้องอสูรพลพฤนธุ์แหลกสะดื้น
ล้างศรอสูรอินทรชิตแหลก ลาญแฮ
ทั้งชุบพานรฟื้นตื่นเต้นเผ่นทยาน
          ทั้งองค์อินทรชิตต้องศรทรง พระแฮ
เจ็บปวดปิ้มจะปลงชีพร้าง
พลางร่ายวิทยเดชยงเจ็ดคาบ ครบนา
ลูบทั่วสรรพางค์ล้างพิศม์ร้อนศรสูญ
          เรียกวิรุญมุขเจ้าจงรอญ แทนเอย
ลุงจะปลุกฤทธิศรบ่ช้า
สั่งเสร็จประนมกรบนรถ ทรงแฮ
ปลุกฤทธินาคบาศกล้ากลั่นด้วยมนต์พรหม
          วิรุญมุขขับม้ารบพา นรเฮย
พลอัศวโยธาแหลกม้วย
พิโรธร่ายมนตราเดชยิ่ง ใหญ่เฮย
บังสกนธ์ผจญด้วยหอกสู้ส่ำสวา
          พานรแตกตื่นเต้นตายตน กลาดแฮ
นายหมู่ทุกหมวดยลบ่แจ้ง
กรูเกรียววิ่งเวียนวนคอยมุ่ง จับแฮ
แลบ่บงยักษแกล้งเลี่ยงเลี้ยวเลือนหาย
          พระลักษณเหนเหตุนั้นดาลฉงน
ถามพิเภกนำยุบลแดไท้
วิรุญมุขบังสกนธ์มาต่อ ยุทธแฮ
เชิญพระแผลงศรให้ข่ายคล้องรึงอสูร
          พระแผลงพลายวาตคว้างฉวัดเฉวียน
ต้องอัศดรบั่นเศียรขาดทิ้ง
กลับเปนข่ายเพชรเวียนวิ่งรอบ รัตนา
มัดวิรุญมุขกลิ้งเกลือกเกล้ากลางดิน
          วายุบุตรบงข่ายต้องวิรุญ มุขแฮ
โผนจับสู่อนุชขุนขี่เกล้า
พระซักทราบเสร็จมุลเหตุตรัส สั่งเฮย
จงผูกสวมคาเข้าเฆี่ยนแล้วปล่อยไป
          สุครีพรับสั่งแล้วเรียกหา
หมู่ราชมันสวาพรั่งพร้อม
จูงยักษปักหลักคาผูกบาท เอวเอย
บัดเฆี่ยนศักหน้าย้อมหมึกซ้ำสับประจาน
          เฆี่ยนเสร็จส่ำกรบี่แก้คุมยักษ ตระเวนแฮ
ฆ้องกระแตนำชักเชือกคล้อง
ถึงน่าทัพอริผลักมารผละ ปล่อยนา
พานะระเหิมโห่ก้องเกริกเย้าเย้ยหยัน

จบห้องที่ ๗๑

  เนื้อความกล่าวถึงพระรามเสด็จออกเหล่าทหาร ตรัสถามพิเภกที่อินทรชิตไม่ยกทัพออกมา พิเภกทูลว่าอินทรชิตทำพิธีชุบศรนาคบาศอยู่ใต้ร่มไม้โรทันต์ที่เขาอากาศคีรี บังคับบรรดานาคร้ายมาคายพิษลงบนศรทุกวัน เป็นเวลา ๓ วันแล้ว หากครบ ๗ วัน ศรจะมีเดชเลิศล้ำปราบได้ทั่วฟ้าดิน เมื่อพระรามถามถึงวิธีทำลายพิธี พิเภกทูลว่าตำราบอกว่าหมีเท่านั้นที่ทำลายพิธีได้ หากกัดต้นโรทันต์ล้มลงเมื่อใด ก็จะเสียพิธี ชามพูวราชจึงทูลอาสาไปทำลายพิธี แล้วเหาะไปยังเขาอากาศคีรี แล้วร่ายเวทแปลงเป็นหมีเข้ากัดต้นโรทันต์จนโค่นล้มลง บรรดานาคทั้งหลายพากันเลื้อยหนีแทรกแผ่นดินลงไปยังที่อยู่ อินทรชิตเห็นดังนั้นก็โลดไล่จะฆ่าหมี แต่ชามพูวราชคืนร่างเป็นวานรเหาะหนีกลับมาทูลพระราม
  เมื่ออินทรชิตทำพิธีต่อไปไม่ได้แล้ว จึงสั่งเสนาให้กลับไปทูลทศกัณฐ์ว่าตนไม่กลับกรุงลงกา จะยกพลไปยังสนามรบ ฝ่ายวิรุญมุขเห็นอินทรชิตก็ทูลว่ามังกรกรรฐ์สิ้นชีพแล้ว ทศกัณฐ์สั่งให้ตนยกพลมาขัดตาทัพ
  เมื่อพระรามทราบว่าอินทรชิตยกทัพมา จึงให้พระลักษณ์พร้อมด้วยสุครีพจัดทัพออกไปต่อสู้ เมื่ออินทรชิตเห็นไพร่พลยักษ์ถูกฆ่าตาย จึงแผลงศรหมายไปสังหารเหล่าวานร พระลักษณ์จึงแผลงศรไปทำลายศรอินทรชิต แล้วศรของพระลักษณ์แล่นไปต้องอินทรชิต แต่อินทรชิตร่ายเวทให้ศรหลุด แล้วสั่งให้วิรุญมุขรบต้านข้าศึกไว้ จากนั้นก็ร่ายมนตร์ปลุกฤทธิ์ศรนาคบาศ วิรุญมุขคุมพลต่อสู้ เห็นพลยักษ์ถูกวานรฆ่า ที่เหลือแตกตื่นหนี ก็ร่ายเวทกำบังกายแล้วไล่ฆ่าพลวานรล้มตายเกลื่อน พระลักษณ์เห็นไพร่พลล้มตายมากมายแต่ไม่เห็นตัวยักษ์ จึงถามพิเภก พิเภกทูลว่าวิรุญมุขกำบังกาย ขอให้พระลักษณ์แผลงศรเป็นข่ายรัดตัววิรุญมุข พระลักษณ์จึงแผลงศรพลายวาตเป็นข่ายมัดวิรุญมุขกลิ้งลงกลางดิน หนุมานเข้าไปจับตัวได้ พระลักษณ์สั่งให้เฆี่ยน สักหน้าประจาน แล้วปล่อยตัวไป

คำอภิธานศัพท์

คำศัพท์ คำอธิบาย
อัศยาหมี, น่าจะแผลงมาจากเค้าบาลีว่า อจฺฉ