ห้องที่ ๒๒ : หม่อมเจ้าชายดำ


          สัมนักขาขนิษฐ์ท้าวทศเศียร
ยลราชนักสิทธิเสถียรท่าน้ำ
แลโฉมประโลมเจียนใจขาด อยู่ฤๅ
พิศเร่งพิศวงล้ำหลากท้าวใดไฉน
          เลงตลึงตละเจ้าจอมสุรา ไลยเอย
ฤๅกฤษณุธาดาสู่ด้าว
ฤๅสุริยศะศิปรากฎเล่ห์ ไฉนฤๅ
ฤๅว่าจักรพรรดิท้าวผนวชทิ้งเวียงสฐาน
          มลักเลงพิศณุเร้ารนฤดี
รึงรักษป่วนกามีหม่นไหม้
จนพระเสรจสรงลีลาสู่ กุฎิเอย
นางจึ่งสมประดีได้สติก้าวกลับมา
          ถึงถ้ำพิลาปรื้อรำพรรณ
ไปหลับจวบสุริยัน๑เยี่ยมฟ้า
ปางพระสี่กรผันผายสนาบ อีกเอย
นางลอบแลเล่ห์บ้าบ่นเศร้าซึมกสัลย์
          ตริพลางแปลงรูปคล้ายนงคราญ เทพเอย
คอยพระองค์จากลหานทึกเต้า
ภุชพงษเสร็จสรงสนานเสด็จสู่ กุฎิแฮ
นางจึ่งเยื้องกรายเข้านอบเกล้าอัญชุลี
          จักรกฤษณพิศรูปเพื้ยนผิดใจ
เอ๊ะเทพยฤๅผีไพรหยอกเย้า
จำถามแน่ทรามไวยมานี่ ใยฤๅ
สมเยศเจ้าไฉนเจ้าสถิตยด้าว สฐานใด๒
          น้องคือขนิษฐท้าวทศภักตร์
ซึ่งผ่านอาณาจักรเกาะแก้ว
หวังให้ร่วมวงษยักษฤๅชอบ
จึงหลีกมาบุญแล้วปสบไท้ถวายตัว
          พระฟังพระว่าอ้าอายใจ
ผิดเพศผิดพิไสยสื่อพร้อง
พระเอยตัดอาไลยหลากเล่ห ไฉนฤๅ
แต่กินรยังต้องอยู่ด้วยฤๅษี
          อนึ่งน้องวรนาฎเชื้อกระษัตรี
หวังจะฝากชีวีแด่ไท้
พระว่าชั่งพาทีใครเสน่ห เองนา
ซ้ำด่ากัลยาให้เจบน้ำคำคม
          พระบริภาษแล้วสู่สำนักนิ์
นางสดับพระทรงจักรด่าแจ้ว
จักถือซึ่งคำหนักหน่อยไม่ เลยนา
ภอเหลือบเหนพระแคล้วรีบคล้อยตามไป
          ถึงสฐานส่ายเนตรชะแง้ยลสี ดาเอย
ดุจเทพกินรีสู่ด้าว
นี่จึงพระจักรีเผด็จสวาศ กูเอย
จำฆ่าเมียชิงท้าวร่วมห้องสองสม
          แปรรูปเปนราพร้ายราวี
ไล่คะยิกหยิกตีเข่นเขี้ยว
นางกรีดเรียกจักรีช่วยชีพ น้องเอย
พระสดับจับศรเลี้ยวไล่ล้างนางมาร
          ปางพระลักษณ์สถิตยยั้งศาลา
ยินสนั่นชักขรรค์คลาสกัดหน้า
เหนอนงค์แอบเชษฐาบังราพ
พระนุชเผ่นทยานว้าวิ่งเข้าชิงไชย
          ราพเหนสองราชไท้รึงความ สวาศเอย
พิศลักษณลืมแลรามราคร้อน
แม้สองมาดสมทรามสวาศจัก ดีนา
ยลนาฎสีดาค้อนเข่นเข้าราวี
          พระลักษณโดดถีบต้องยักขินี
เหยียบอกแกว่งขรรค์ศรีปลายคว้าง
ว่าเหวยอี่กาลีจะฆ่า เสียฤๅ
เกรงโลกย์จะยินอ้างแต่ให้สาใจ
          ว่าพลางตัดหัดถ์ทั้งทอนบาท
ปากจมูกหูขาดขับซ้า๓
จำใจจากภูวนารถจรเหลือบ หลังเอย
ไกลพระนองเนตรน้ำรีบเข้าโรมคัน
          ปางขุนฃรสถิตยพร้อมเสนา
ยลขนิษฐขาดแฃนฃาจมูกหวิ้น
หูปากแหว่งสงกาจึ่งตรัส ถามเอย
นางสดับแสร้งแต่งลิ้นกล่าวล้วนดีสม
          เดิมลาทศภักตรเข้าไพรศรี
สบหนึ่งนาฎสองชียั่วเย้า
น้องรักษบอใยดีมันโกรธ
ทำโทษเพียงข้าเจ้าจักม้วย มรณา๔
          ราพสดับพิโรธร้องเรียกมาร มาตยเฮย
เร็วเร่งจัดทวยหาญเหิ่มกล้า
อำมาตยรับโองการมาตระ เตรียมเฮย
พลรถคชมิ่งม้าสรรพพร้อมพลเดิน
          ขุนฃรทรงเครื่องพริ้งเพราดุจ พรหมนอ
จับคทาสราวุธรีบเต้า
ทรงรถเร่งพลยุทธ์เอิกเกริก มาเฮย
ถึงกุฎิขับอสุรเข้าไล่ล้อมจับชี
          สามองค์ยลราพร้ายรุดราญ
รามฝากโฉมเยาวมาลย์แด่น้อง
กุมศรเผ่นโผนทยานไล่พิฆาฏ ยักษเฮย
ปวงยักษเข่นเขี้ยวร้องสนั่นพร้อมดากัน
          พระแผลงพรหมมาศต้องโยธี
แสนโกฏิดับชีวีเกลื่อนหล้า
ราพพิโรธวาเหวยชีทุรชาติ
เองอาจทำน้องข้าไปรู้มรณา๕
          เออก็น้องทานเย้า๖ยวลชาย
เราจึ่งทำภออายแก่ผู้
น้อยฤๅเหม่แบบหมายใครที่ ไหนฤๅ
หญิงจะมากระแหย่งชู้พูดให้ใครเหน
          ว่าพลางแผลงสาตรก้องเปนไฟ
จักรกฤษแผลงตอบไปเกิดน้ำ
ดับเพลิงและศรไชยยักษหัก แหลกแฮ
ราพพิโรธขะเม่นซ้ำปล่อยด้วยจักรพาฬ
          ต้องคันศรสาตรสบั้นจากกร พระเอย
รามเอะใจจึงวอนเทพท้าว
พระพรุณทราบนำศรมาส่ง ถวายแฮ
รามรับจับธนูน้าวปล่อยต้องรถา
          สาระถิสีหราชม้วยศรคทา หักเอย
แทตยพิโรธโดดถลาแล่นเข้า
ถอนรังฟาดจักรารามรับ
ซ้ำหวดราพเจบเราพลาดถ้าเซลง
          ผุดลุกได้โดดง้างบรรพต
เท้งทุ่มพระทรงยศสาตรป้อง
ไล่รุดแทตยกระถดถ่อยอ่อน กรเอย๗
ซ้ำปล่อยพลายวาดต้องราพร้ายวายปราณ
          ปวงเทพย์ชวนเทพย์ซร้องสรเสริญ
ขานขับสำเนียงเพลินเพรียกฟ้า
เสร็จผลาญอริราชเยินยับชีพ มลายแฮ
จึ่งพระกฤษณเจ้าหล้าเสดจเข้าอาศรม

จบห้องที่ ๒๒


  เนื้อความกล่าวถึงนางสำมนักขาแลเห็นพระรามอยู่ที่ท่าน้ำก็หลงรัก เมื่อพระรามสรงน้ำเสร็จเสด็จกลับไปอาศรม นางสำมนักขาได้สติแล้วกลับไปยังถ้ำและครวญถึงพระราม วันรุ่งขึ้นเมื่อพระรามลงสรงเสร็จขึ้นมาจะเสด็จกลับ นางสำมนักขาก็แปลงกายเป็นสาวงามเข้าไปเกี้ยวพาราสีพระราม พระรามตรัสบริภาษนางแล้วก็เสด็จกลับอาศรม นางสำมนักขาก็เดินตามไปจนถึงอาศรม เห็นนางสีดาก็เข้าใจว่านางสีดาเป็นต้นเหตุให้พระรามไม่รักตนก็คิดจะฆ่านาง จึงคืนร่างเป็นนางยักษ์ไล่ทุบตีนางสีดา พระลักษณ์ได้ยินเสียงโกลาหลก็ออกมาเห็นนางสีดาแอบอยู่หลังพระราม ก็ถีบนางสำมนักขาล้มลง ตัดมือ เท้า ปาก จมูก และหู แล้วไล่ไป นางสำมนักขากลับไปฟ้องพญาขรว่าถูกพระราม พระลักษณ์ทำร้าย พญาขรยกทัพออกมารบพระราม และแผลงศรทำลายศรของพระรามได้ พระรามจึงขอศรที่ฝากไว้กับพระพิรุณ และแผลงศรฆ่าพญาขรตาย
⬆ ๑ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “ไป่หลับจวบสุริยัน”
⬆ ๒ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “สถิตยด้าวสฐานใด”
⬆ ๓ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “ขับซ้ำ”
⬆ ๔ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “จักม้วยมรณา”
⬆ ๕ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “ไป่รู้มรณา”
⬆ ๖ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “เออก็น้องท่านเย้า”
⬆ ๗ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “ถอยอ่อน กรเอย”

คำอภิธานศัพท์

คำศัพท์ คำอธิบาย
จักรกฤษพระกฤษณะผู้ทรงจักร คือ พระนารายณ์ ในที่นี้หมายถึง พระราม
จักรพาฬศรจักรพาลพัง, ชื่อศรของพญาขร อนุชาของทศกัณฐ์
พระจักรีผู้ทรงจักร คือ พระนารายณ์ ในที่นี้หมายถึง พระราม
พระทรงจักรพระนารายณ์ ในที่นี้หมายถึง พระราม