ห้องที่ ๑๗๑ : ขุนท่องสื่อคนเก่า


           ปางองค์อำมเรศร์ท้าว เธอปรา รภเฮย
พระกฤษณ์ปราบอสุรา เรียบแล้ว
จึ่งชวนทั่วเทพา อีกอับ ศรแฮ
จรลุไกรลาศแผ้ว ผ่องเฝ้ามหิศรา
           พระสยมบรมนารถไท้ ทฤษดี อินทรเอย
ชุมเทพอับศรศรี สู่เฝ้า
พระตรัสว่าร้อยปี จักจวบ ลหนฤๅ
เปนยอดมงคลเค้า คู่ฟ้าเชิญรบำ
           โกสีย์อภิวาทแล้ว มีบัญ ชาเอย
เทเวศอับศรสวรรค์ ฝ่ายฟ้อน
รำเลี้ยวเกี่ยวกรผัน ผายเปลี่ยน เพลงฮา
เทพยกับอับศรย้อน ยาตรเยื้องแบบรบำ
           สหัสไนย์ทูลศิวสิ้น สายความ
เรื่องพิโยคพระราม ร่ำเศร้า
สรวมเดชพระจอมสาม ภพโปรด ผดุงนา
ดับโศกสองผ่องเกล้า โลกย์ได้เจริญศรี
           ศิวสั่งจิตุราชน้อม นบลา จรแฮ
ขับรถแทรกพสุธา ลุด้าว
เทียบเกยวิรุณภา พบลัก ษมีเอย
เทเวศแจ้งเหตุท้าว ศิวใช้มาเชิญ
           สีดาปราโมชถ้อย เทวัญ
ลีลาศทรงรถพลัน นาคล้อม
เทเวศอัศวะผัน ผายลุ พิมานแฮ
รถเรียบเทียบเกยพร้อม นารถขึ้นบังคม
           ปางองค์อิศรราชเจ้า จอมไกร ลาศเอย
ถามพิบัดไฉนจง เล่าแจ้ง
ลักษมีร่ำพิไร ราวเรื่อง เสร็จนา
ทราบอสุรปิศาจแกล้ง กล่าวเล้าโลมสมร
          พลางสั่งจิตุบทให้ เรวรับ รามเอย
เทเวศคุมรถขับ จากฟ้า
ถึงอยุทธเยศประทับ เทียบน่า พระแกลแฮ
ทูลว่าจอมเจ้าหล้า ตรัสใช้เชิญจร
           พระแสนโสรมนัศถ้อย เทวัญ
ชวนสามอนุชพลัน ยาตร์เยื้อง
ถึงมาตุรงค์อัญ ชลิตนาฎ สามแฮ
ทูลว่าจอมอิศรเบื้อง บาทให้หาคลา
           สามพระชนนิศแจ้ง เปรมปรี สอนเอย
จงพ่อพูลสวัสดี ชื่นช้อย
สมคำทศคีรี วงษกล่าว ไว้นา
สี่กระษัตร์รับถ้อย นบแล้วมาสนาน
           เสร็จสรงทรงเครื่องแล้ว จับศร
สี่กระษัตริย์ทรงรถจร แจ่มฟ้า
อนุชิตฤทธิรอน รีบเรห็จ ตามแฮ
บันลุไกรลาศหล้า รถเข้าประทับเกย
           ตรัสชวนอนุชทั้ง สามองค์
ยูรยาตร์จากรถทรง ลู่เฝ้า
ถวายหัดถ์เนตร์ชายบง พระลัก ษมีเอย
จักใคร่อุ้มเกรงเจ้า จักรหล้าธาตรี
           พระมเหศรศักดิ์พร้อง พลันถาม รามเอย
แจงแจ่มจบใจความ เชิดชี้
ให้พิฆาฏนงราม แลลูก รักนา
นางกล่าวโทษทั้งนี้ แน่ฉนั้นฤๅไฉน
           พระพิศณุรักษเอื้อน วัจนา
พลางร่ำพลางโศกา สะอื้น
ขอพระโปรดโทษา นุโทษ ข้าเอย
จริงดั่งนางทูลพื้น แผกเกล้ากระหม่อมมี
          พระศุลีมีจิตร์เอื้อ เอนดู
ผินภักตร์ปลอบอรพธู อ่อนถ้อย
สองดุจทิพกำภู ฉัตรโลกย์ เฉลิมแฮ
รามก็รับผิดอ้อย อิ่งโอ้อาวร
           เราจักภิเศกให้ พรสวัสดิ์
หายโศกหายโทมนัศ เถิดเจ้า
อัคเรศทราบเหตุตรัส เกรงเกลือก กริ้วนา
จำจิตร์รับใส่เกล้า กราบก้มกรรแสง
           พระสยมตรัสสั่งไท้ เทวัญ
จัดเครื่องพิธีบัน เจิดตั้ง
ปวงเทพรับพจน์ผัน ผายจัด วิมานแฮ
ฉัตรแท่นบายศรีทั้ง แว่นแก้วกรดสังข์
           จวนฤกษอำมเรศพร้อม พระอุมา
จัดเครื่องทรงเชิญรา เมศร์แล้ว
เชิญพระลักษมีคลา สนานเสร็จ สองเอย
ทรงทิพย์อาภรณ์แพร้ว ผ่องล้ำเลฃา
           สององค์สรงเสร็จท้าว มัฆวาน
นำกระษัตริย์อวตาร เคลื่อนคล้อย
ปวงเทพย์คู่เคียงประสาน หัดถ์เรียบ จรแฮ
สามพระศรีอนุชน้อย อีกทั้งกระบี่ตาม
           พระอุมานาฎนั้น นำสี ดาเอย
ฝูงเทพย์อับศรลี ลาศล้อม
ถึงทิพย์พิมานมณี อิศรราช รับแฮ
ภาประทับแท่นพร้อม คู่เข้าเคียงองค์
           ชั้นบนนักสิทธิซ้อง มนตพร ประสิทธเฮย
ชั้นถัดนางอับศร เทพไท้
ชั้นสามวิทยาธร คนธรรพ
ครุธนาคกินรให้ สถิตย์พื้นพิมานสฐาน
          ได้ฤกษฆาฏฆ้องเบิก บายศรี
อินทร์เป่าสังข์ดนตรี ครั่นก้อง
ศิวส่งแว่นมณี เวียนเจด รอบแฮ
เสร็จดับเทียนเจิมพร้อง พร่ำอื้ออวยไชย
           เสร็จพรภิเศกแล้ว ทรงตรัส สั่งเอย
จงกลับกรุงศรีสวัสดิ์ สว่างเศร้า
รามกับสี่กระษัตริย์ อนุชิต ลาแฮ
พร้อมเทพทรงรถเร้า ลุด้าวอยุทธยา
           ถึงเกยรถเทียบท้าว โกสีย์
กับเทพย์ลาจรลี สู่ฟ้า
จักกฤษณ์พระลักษมี อีกอนุช สามเฮย
ดลราชปราสาทห้า กระษัตริย์เฝ้ามาตุรงค์
           จักรีทูลแต่ต้น จนปลาย เสร็จแฮ
สามพระชนนีวาย เทวศร้อน
จากอาศน์กระกองสาย พระสุณิ สาเอย
ต่างร่ำกำสดสท้อน ทั่วหน้านางใน
           สีดาอภิวาทแล้ว กราบทูล
เหตุเพราะเคราะห์กรรมมูล มากได้
ชนนิศรอย่าอาดูร ดาลเทวศ ถวิลเอย
สามสดับศรีสะใภ้ โศกสิ้นกลับเกษม
           รามชวนสามอนุชทั้ง ลักษมี
ลาพระมาตุรงค์ลี ลาศคล้อย
ลุปราสาทเทพี พบราช บุตรนา
กรกระกองลูกน้อย แนบเนื้อถนอมขวัญ
           ปางพระจักรรัตน์แก้ว กับสี ดาเอย
ผดุงประชาพราหมณ์ชี พวกค้า
เมืองออกนอกในทวี รุกข์มาศ หิรัญแฮ
เสิมพระเกียรดิ์เจ้าหล้า ธิราชแผ้วผ่องเกษม

จบห้องที่ ๑๗๑

  เนื้อความกล่าวถึงพระอินทร์ทราบว่าพระรามกำจัดยักษ์ได้ราบคาบแล้ว จึงไปเฝ้าพระศิวะที่เขาไกรลาส ทูลเล่าเรื่องราวของพระรามให้พระศิวะทราบ และขอให้ช่วยเหลือพระราม พระศิวะจึงสั่งให้จิตุราชนำรถทรงไปรับนางสีดาจากเมืองบาดาลขึ้นมาที่เขาไกรลาส เมื่อนางสีดาทูลเล่าเรื่องที่ถูกนางอดูลปิศาจกลั่นแกล้ง พระศิวะจึงให้จิตุบทนำรถทรงไปรับพระรามพร้อมด้วยพระอนุชาทั้งสาม พระศิวะตรัสถามว่าจริงหรือไม่ที่พระรามสั่งให้ประหารชีวิตนางสีดาและลูก พระรามรับว่าจริงตามที่นางสีดาทูล พระศิวะจึงไกล่เกลี่ยและจัดพิธีอภิเษกพระรามและนางสีดาที่เขาไกรลาส เมื่อเสร็จพิธี พระราม นางสีดา พระอนุชาทั้งสาม และหนุมาน จึงขึ้นรถทรงของพระศิวะกลับกรุงอยุธยา เมื่อไปเฝ้าพระชนนีทั้งสาม นางสีดาทูลว่าเหตุร้ายเป็นเพราะกรรมที่ได้ก่อไว้ตามมาส่งผล และลาพระชนนีกลับมายังปราสาท นางสีดาได้พบพระโอรสทั้งสอง นับแต่นั้นมา พระรามและนางสีดาปกครองกรุงอยุธยาให้อุดมสมบูรณ์ มั่งคั่ง และร่มเย็นเป็นสุข

คำอภิธานศัพท์

คำศัพท์ คำอธิบาย
พระศุลีผู้ทรงตรีศูล คือ พระอิศวร