ห้องที่ ๑๑๑ : พระเจ้าราชวรวงษเธอ พระองค์เจ้าบุตรี


           ปางบรมนฤเบศรไท้รามา วตารแฮ
เถลิงสุวรรณพลับพลามาตยเฝ้า
ฝ่ายพิเภกอสุรคลานำปรเทียบ ถึงแฮ
ให้อยุดบุษบกเข้านอบน้อมทูลเสนอ
           สรวมชีพข้าบาทผู้ภักดี
เชิญพระราชเทพีสู่ไท้
นเรนทร์สูริยสดับปรีดิ์ปราโมทย์
ปานมณีรัตนได้หัดถท้าวถือถนอม
           ทรงทัศน์บุษบกทั้งสาวสวรรค์
สนมนาฎนิกรกำนัลมากม้วน
ทวยมาตยพยุหพลขันธ์ขนัดแห่ แหนเฮย
ถามพิเภกทูลถ้วนถี่ถ้อยทุกประการ
           พระนางทรงดำริห์ด้วยปรีชา
ครั้นจะเฝ้าพระจักราแกล่ใกล้
เกลือกท้าวธสงกาแหนงหน่าย
ไม่โปรดปราไสยไซร้จักซ้ำอดสู
           จักเฝ้าเพียงพื้นน่าพลานไชย
เสดจจากบุษบกไคลคลาศเต้า
อับศรนาฎนำไปตรงพลับ พลาเฮย
นางประนตนอบเฝ้าท่ามท้องพลานหลวง
           พระยลพระพนิตไท้ทรงพิจารณ์
นางสิจากไปนานเนิ่นแล้ว
ใครจักประมาณการดีชั่ว ไฉนนา
จำประภาษถ้อแผ้วเผด็จถ้อยพาลฉิน
           ดูก่อนเยาวเรศผู้นฤมล
แต่พี่ข้ามขนพลติดเต้า
ทำศึกแทบเสียชนม์สู้ยาก
หวังจักประสบเจ้านาฎน้องนางเดียว
          ปางสมัยเมื่อเจ้าอยู่เมืองมาร
เหนจะศุขเกษมสานต์ยิ่งไซ้
พระยายักษโปรดปรานยุพเรศ
ท้าวประทานใดให้แด่เจ้าดวงสมร
           พระอรอรรคเรศไท้ลักษมี
ทรงสดับดั่งอสนีฟาดต้อง
ก้มกราบพระจักรีสนองพจน พระนา
ข้าบาทจำขัดข้องยากด้วยเปนหญิง
           ไป่มีใดอาจอ้างเปนพยาน
ขอพระโปรดเถกิงกรานต์กรุ่นกล้า
ชุมเทพกระบิลมารเฉภาะน่า พลานเฮย
ถวายสัตยเสรจแล้วข้าจักเข้าลุยเพลิง
           สมเดจบรมนารถเจ้าจักรกฤษณ
ทรงลั่นศรครรชิตเกรอกหล้า
อมเรศใคร่ครวญคิดทราบเหตุ สิ้นเฮย
พาเทพยนิกรนางฟ้าเหาะดั้นโพยมมา
           ถึงสฐานมรกฎแก้วคิรี
ลอยเลื่อนลงปัถพีพ่างพื้น
ทรงสถิตยแทบเชิงศีขเรศเรียบ เรียงเฮย
ยัดเยียดชรเดียดดื้นดาษทั้งเนินไศล
           พระยลเทวราชพร้อมบันเทิง พระไทยแฮ
ให้สุครีพจัดเชื้อเพลิงเสร็จแล้ว
ทรงศรอัคนิเถกิงปรลองลั่น สท้านเฮย
เปนประกายพรายแพร้วติดเชื้อเพลิงโพลง
           องค์เอกอรรคราชแก้วกระสัตรี
ก้มกราบพระสวามีจิตรตั้ง
เอื้อนโอษฐออกวาจีประกาศสัตย ถวายแฮ
ขอเทพอับศรทั้งหมดนี้เปนพยาน
          แม้นจิตรข้าหน่ายไท้ทรงศักดิ
ไปรักใคร่ทศภักตร์ชาติช้า
ฤๅชายอื่นจากจักกฤษณ์ราช ก็ดี
จงพระเพลิงผลาญข้ามอดสิ้นสูญชนม์
           แม้ซื่อสัตยต่อเบื้องบาทา
สมเดจพระภรรดาธิราชเจ้า
อย่าร้อนอย่ารนราคีหม่น หมองแฮ
เสี่ยงสัตยเสรจเสดจเข้ายาตรเยื้องลุยไฟ
           อำนาจสุจริตทั้งบุญญา นุภาพเฮย
เกิดสุวรรณประทุมารับไว้
ตรงจรดพระบาทาทุกย่าง
นางเสดจบทจรได้ห่อนพ้องอัคนี
           เทเวศรทุกทิศอื้ออวยศรี สวัสดิ์เอย
ผสารศับทดุริยดนตรีแซ่ซ้อง
โปรยทิพยกุสุมาลีกลาดเกลื่อน
กลิ่นกระหลบเลวงท้องแหล่งหล้าตลอดสรวง
           ขุนกระบินทรใหญ่น้อยพรั่งเพรียงภักตร์
แสนส่ำมาตยายักษพฤบพร้อม
สรเสริญสัตยองค์อรรคนาเรศ
ต่างประนตนบน้อมนอบเกล้ากราบสลอน
           เซงสังข์อมเรศเชื้อเชิญสี ดาเอย
นางเสดจจากอัคคีลาศเข้า
ตรงหน้าพลับพลาตรีมุขมาศ
กราบพระภัศดาเจ้าอิกไท้โกสีย์
           จักรพงษทรงพินิจแก้วเกษอนงค์
เพลิงบ่พานพ้ององค์ผ่องแผ้ว
สรบสมพระประสงค์โสรมนัศ ยิ่งแฮ
หมดมุฑิลสอดแคล้วสุดสิ้นสงไสย
          ครไลจากแท่นคล้อยคลามา
กุมหัดถ์พระชายายาตรเยื้อง
สถิตยร่วมรัตนราชาอาศนเอี่ยม องค์เอย
งามเงื่อนสุริยจันทรเปลื้องเมฆแผ้วจรัสหาว
           ปวงนางขัดติราชทั้งสาวสนม
กรบินทรราชมาตโยดมใหญ่น้อย
เสนาสุรทุกกรมอเนกแน่น
ต่างชุลีกล่าวถ้อยพร่ำพร้องสรเสริญ
           บัดท้าวตรีเนตรให้เทวัญ อับศรเอย
ถวายหัดถ์รบำบันครึกครื้น
ทวยเทพยกระเษมสันตแสนสนุกนิ์
เลิกเล่นอมรอื้นโอษฐเอื้อนลาไคล
           เอกองค์วรนาฎแก้วกัลยา
กราบบาททูลพระสวามิศเจ้า
ข้าบาทผิดโทษานุโทษใหญ่ ยิ่งแฮ
ขอพระจงโปรดเกล้างดน้องอย่าถือ
           อ้าสายสมรแม่แม้นชีวัน พี่เอย
เรียมบ่ถือผิดขวัญเนตรน้อง
เหตุเกิดเพราะกรรมบันดานประจวบ
สู้ศึกสบสาตรพ้องพ่วงม้วยหลายครา
           ทรงสดับสมเด็จไท้ธเรศตรี แถลงเอย
ดำรัสสรเสริญศรีอนุชน้อง
ขนิฐสนองพระเสาวนีนาฎชื่น ชมแฮ
สองพระโสรมนัสพร้องพิศณุท้าวบันเทิงสมร
           กฤษณทรงประสาทให้กรุงลง กาเอย
ให้พิเภกดำรงคสืบเชื้อ
เฉลิมจัตุรภักตรพงษเปนปิ่น อสูรแฮ
ผดุงราษฎรประกอบเกื้อกิจบ้านการเมือง

จบห้องที่ ๑๑๑

  เนื้อความกล่าวถึงเมื่อพิเภกนำขบวนไปถึง นางสีดาเกรงว่าพระรามจะคลางแคลงพระทัย หากเข้าไปเฝ้าและพระรามไม่รับสั่งด้วยจะเป็นที่อับอาย จึงเฝ้าอยู่นอกพลับพลา พระรามคิดว่านางสีดาจากไปนาน ไม่มีใครรู้ว่านางจะมีราคีหรือไม่ จึงแสร้งตัดพ้อว่าทรงทำศึกเพื่อชิงนางจนแทบสิ้นชีวิต แต่นางคงอยู่สุขสำราญเพราะทศกัณฐ์โปรดปราน นางสีดาจึงทูลว่ามิอาจอ้างผู้ใดเป็นพยานได้ ขอถวายสัตย์และลุยไฟแสดงความบริสุทธิ์ พระรามจึงแผลงศรเสียงดังกึกก้องทั่วท้องฟ้า พระอินทร์ทราบเหตุจึงพาเหล่าเทพยดานางฟ้าเหาะลงมาเป็นพยาน จากนั้นนางสีดาก็กล่าวประกาศสัจวาจาว่า หากนางมีจิตรักใคร่ทศกัณฐ์หรือชายอื่นนอกเหนือจากพระรามแล้ว ขอให้พระเพลิงเผาผลาญนาง หากนางซื่อสัตย์ต่อพระสวามี ก็ขอให้ลุยไฟได้โดยไม่รู้สึกร้อน ด้วยอำนาจความสุจริตและบุญญานุภาพของนางสีดา เกิดบัวทองรองรับบาททุกก้าว พระรามยินดีที่ทำให้ผู้ที่มาชุมนุมสิ้นความสงสัยในตัวนาง ก็เสด็จมารับนางขึ้นประทับร่วมราชอาสน์ นางสีดาทูลขออภัยโทษที่เป็นต้นเหตุให้เกิดศึก พระรามตรัสว่าเป็นเพราะกรรมบันดาล มิใช่ความผิดของนาง หลังจากนั้นพระรามก็ยกกรุงลงกาให้พิเภก

คำอภิธานศัพท์

คำศัพท์ คำอธิบาย
มุฑิลมลทิน