ห้องที่ ๑๐๔ : พระราชนิพนธ์


           สองทหารเหาะมุ่งแคว้นลงกา
ถึงยอดนิลกาลาหยุดยั้ง
เข้าสู่พระสิทธากอดบาท สอื้นแฮ
นักสิทธิ์สนเท่ห์ตั้งกระทู้ขู่ถาม
           พายุบุตรเสบอกแจ้งใจความ
ข้าคู่คือทหารรามพี่น้อง
อาสาหักสงครามไชยชอบ สูญแฮ
กลับคิดพาลผิดจ้องจักล้างชีวัน
           ยินข่าวท้าวราพเลี้ยงเหล่าทหาร ดีนา
ใคร่สู่โพธิสมภารพึ่งไท้
สิทธาว่าใช่การกูผนวช
เองภักดีจริงไซร้จุ่งเข้าไปเอง
           ข้าเกรงพระกริ้วไป่ทันถาม พระเอย
กลัวเกลือกจะวู่วามฆ่าข้า
พระนำช่วยแนะความซึ่งภัก ดีแฮ
เหนชีพจะค่อยช้าช่วยให้คงชนม์
           นักสิทธิยลโศกเศ้ราเหนสม จริงนา
ไป่ทราบเล่ห์ลมลิงหลอกให้
สงสารทศกรรฐกรมทรวงสุด คิดแฮ
ได้กระบี่จักได้ช่วยร้ารอนเข็ญ
           ตริแล้วรับถ้อยห่มคากรอง
มือจับธารกรมองจดจ้อง
ออกจากกุฎีสองสวาฉุด สใบแฮ
ดาบศเบือนภักตรร้องว่ารั้งกูใย
           พานรว่าข้านึกสงกา อยู่นา
พิเภกทูลพระราเมศไท้
ว่าพระปิ่นราพนาสูรถอด จิตรแฮ
มอบพระมุนีไว้เก็บเร้นจริงฤๅ
          ฤๅษีรับสัตยซ้ำห้ามปราม
เองอย่าพูดแพร่ความเอิกอื้อ
กระบี่ว่าเกรงรามริลอบ ลักแฮ
นักสิทธิคิดชอบรื้อรีบเข้าศาลา
           หยิบได้ดวงชีพแล้วถือมา ด้วยแฮ
หณุมานมารยาซักไซ้
เหตุใดที่ลงกากว้างใหญ่
จักเกบไว้ไป่ได้ดั่งนี้นึกฉงน
           ฤๅษีแสดงเหตุให้พานร สิ้นแฮ
แล้วรีบพากันจรดัดดั้น
มากระทั่งถึงนครขุนกระบี่
ฉวยฉุดธารกรซั้นเสกถ้อยพาที
           ข้าคิดวิตกด้วยดวงใจ ราพนา
พระจะพาเข้าไปชิดนั้น
ฉวยกลับสู่กายไฉนจะถอด ทันฤๅ
นักสิทธิ์สดับอั้นอกร้องหาฤๅ
           วานรแนะให้มอบองคต
ถืออยู่นอกนครงดท่าผ้าย
นักธรรมเชื่อคำหมดมอบกล่อง ชีพแฮ
พาแต่หณุมานย้ายยาตรเข้าธานี
           พลเมืองตื่นมี่ก้องกรุงมาร
ลิงสะกิดพระอาจาริย์ใส่ใคล้
ว่าองคตอยู่ทวารเกลือกยักษ ยุทธแฮ
ข้าจะไปสั่งให้บอกแจ้งตามจริง
           สิทธาบรู้เท่าเสียที ลิงนา
ขุนกระบินทรยินดีรีบผ้าย
มาสู่ลูกพาลีนฤมิตร
กล่องชีพทศภักตรคล้ายเก่าแล้วสั่งสาร
          จงส่งกล่องใหม่ให้ดาบศ
พาเก่าไปบรรพตฝ่ายใต้
อัญชันชื่อปรากฎสังเกต
คอยพี่เหาะขึ้นให้รีบร้อนนำมา
           สั่งเสร็จประนตน้อมหัถปรสาร รฦกแฮ
ขอพระพายอย่าพานพัดแผ้ว
กว่าจะเสร็จราชการพระกฤษณ ท่านเอย
แล้วสู่นักสิทธิแคล้วคลาศเข้าโรงคัล
           ทศภักตรผันพบหน้าพานร
ลุกขยับจับศรก่งรั้ง
ถามว่าพระพาบรปักษสู่ ใยฤๅ
แค้นยิ่งโยมไป่ยั้งจักแย้งยิงมัน
           ฤๅษีร้องห้ามอย่าหุนหัน
ขึ้นนั่งบัลลังก์พลันพลอดจ้อ
วานรนี่ผิดกันกับพระ รามนอ
ให้รูปพามาง้ออยู่ด้วยพระยามาร
           ฟังสารตรองตริซ้ำสอบถาม ลิงแฮ
เหตุซึ่งโกรธพระรามกล่าวอ้าง
ข้อใดที่เปนความแค้นนัก นั้นฤๅ
จึ่งจะมาเข้าข้างฝ่ายข้าจงแถลง
           หนุมานทูลตอบถ้อยทศภักตร
ศึกใหญ่ใดข้าหักทุกครั้ง
พระรามร่ำแต่จักคาดโทษ ทัณฑ์นา
บำเหน็จรางวัลตั้งแต่เฟื้องฤๅมี
           ทศศีร์เชื่อหมดสิ้นแส้รงทวน ถามเฮย
เมื่อหักสวนเราชวนอยู่ไส้
ไม่อยู่ฆ่ายักษลวนลามลวก เมืองแฮ
ราเมศรางวัลให้มากน้อยเปนไฉน
           พระรามยังรักข้าจึ่งหนี พระเอย
ครั้นพิเภกพาทียุไท้
กลับเกลียดกลับด่าตีแต่โกรธ กริ้วนา
บำเหน็จนั้นข้าได้แต่ผ้าชุบสรง
           ความแค้นข้าพ้นที่พรรณา
จึ่งบั่นบากหน้ามาพึ่งไท้
จะขอรับอาสาออกศึก
จับมนุศย์จุ่งได้มัดเข้ามาถวาย
           สิบเศียรสดับเพี้ยงเผด็จศึก เสร็จเฮย
เหนชนะสมนึกคาบนี้
สั่งหมู่มุขมาตยปฤกษาไต่ สวนแฮ
ต่างว่าสุจริตชี้ชอบเลี้ยงพานร
           ยินคำดำหรัสด้วยหณุมาน
พ่อจะเลี้ยงเจ้าปานลูกแก้ว
ขอบคุณพระอาจาริย์เฉกชุบ ชีพแฮ
นักสิทธิเสร็จกิจแล้วละท้าวคืนสฐาน
           ถึงทวารองคตให้กล่องนิมิตร
ดาบศบแคลงจิตรรับเต้า
ลิงพากล่องชิพิตรจริงเหาะ ไปแฮ
อยู่ยอดผาเคร่าเค้าที่ซ้อมสัญญา
           ทศกรรฐ์จัดเครื่องต้นอลังการ
ปราสาทแสนศฤงฆารมอบให้
เปนบำเหน็จหณุมานสามิภักดิ์ มาแฮ
แล้วสู่ปรางนั่งใกล้กล่าวแจ้งมหิษี
           มณโฑทูลห้ามอย่าควรคิด เลี้ยงนา
ปรปักษกลับเปนมิตรมักร้าย
ทศเศียรว่าเหนสนิทอย่านึก แหนงเลย
เจ้าจุ่งรักลิงลม้ายลูกแก้วเกิดครรภ์

จบห้องที่ ๑๐๔

  เนื้อความกล่าวถึงหนุมานและองคตเหาะไปกรุงลงกา เมื่อถึงเขานิลกาลาก็เข้าไปหาฤษีแสร้งร้องไห้และเล่าว่าตนทั้งคู่เป็นทหารพระราม ทำความชอบในศึกแต่กลับถูกกริ้ว และได้ยินว่าทศกัณฐ์ชุบเลี้ยงทหารอย่างดี จึงขอมาพึ่ง ฤษีหลงกลยอมพาวานรทั้งสองไปเฝ้าทศกัณฐ์ เมื่อจะออกจากกุฎี หนุมานลวงถามจนรู้ว่าทศกัณฐ์ถอดดวงจิตฝากไว้ที่ฤษี เพราะหากอยู่ใกล้ตัวดวงจิตจะกลับเข้าร่าง เมื่อฤษีจะนำกล่องดวงจิตไปกรุงลงกาด้วยเพราะหากไว้ที่อาศรมเกรงจะถูกลัก หนุมานจึงแนะให้ฝากไว้ที่องคต และให้องคตคอยอยู่นอกเมือง ฤษีหลงเชื่อจึงทำตาม แล้วพาหนุมานเข้าเมือง หนุมานออกอุบายขอไปสั่งความองคตก่อน และเนรมิตกล่องดวงจิตอีกหนึ่งกล่องให้คล้ายกล่องเดิม ให้องคตคอยมอบให้ฤษี ส่วนกล่องจริงให้นำไปไว้ที่เขาอัญชัน คอยจนกว่าหนุมานจะเหาะขึ้นไป จึงให้นำมาให้ หลังจากนั้นหนุมานจึงขอให้พระพายหยุดพัดจนกว่าตนจะทำการสำเร็จ เมื่อทศกัณฐ์เห็นฤษีพาหนุมานมาก็โกรธจับศรขึ้นจะยิง ฤษีห้ามไว้และบอกว่าหนุมานน้อยใจพระรามจึงขอมาอยู่ด้วย หนุมานเล่าว่าไม่เคยได้ความดีความชอบในการศึก และพิเภกยุยงพระรามให้เกลียดชังตน จึงบากหน้ามาขอพึ่งและอาสาออกศึก ทศกัณฐ์เชื่อและเห็นทางที่จะชนะพระราม จึงจะรับเลี้ยงหนุมานเป็นลูก เมื่อฤษีกลับออกมา องคตก็มอบกล่องที่เนรมิตใหม่ให้ แล้วนำกล่องจริงไปยังเขาอัญชันตามที่นัดแนะไว้ หลังจากที่ปูนบำเหน็จหนุมานแล้ว ทศกัณฐ์ก็กลับไปที่ปราสาทเล่าให้นางมณโฑฟัง นางทัดทาน แต่ทศกัณฐ์ก็ยังยืนยันความตั้งใจเดิม

คำอภิธานศัพท์

คำศัพท์ คำอธิบาย
นักสิทธิ์ฤษี
สิทธาฤษี