ห้องที่ ๙๗ : พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าขจรจรัสวงษ


           แสดงพงษกมเลศเจ้าจอมลง กาเอย
เถลิงอาศน์อนาถองค์ตริเอื้อ
มาตยมิตรปรยุรวงษมวญมอด หมดแฮ
เออจักได้ใดเกื้อกีดกั้งสกลมาร
          มณโฑเยาวลักษณ์น้อมทูลไข
ทรงขุ่นระคายใดหม่นเศร้า
อ้าแม่ร่วมหฤไทยจักคิด ไฉนแฮ
การศึกรุกรบเร้าสุดท้อรทมกรม
          หมายจิตรคิดพึ่งไท้ไอยกา
ยังกลับพิภากษาเศกแส้รง
จักให้ส่งสีดาดวงสวาศ
พี่ขัดท่านกลับแกล้งด่าซ้ำคำประจาน
          อรรคเรศสดับถ้อยพลันทูล
ท่านไป่นับว่าประยูรอย่าเศ้รา
พระเดชนเรนทรสูริย์โลกยเลื่อง ฦๅแฮ
ควรปราบปรปักษเร้าราบพื้นปัถพี
          ทรงสดับสุนทเรศแล้วพลันคิด ได้ฮา
เออเวทของพระบิตุเรศร์ท้าว
กระบิลพัทซึ่งอิศวรราช ประทานแฮ
อาจปราบอรินทรห้าวห่ำให้เศิกแสยง
          กองกูณฑ์หาดกรดตั้งตามนิยม
ชุบกระบิลพ่างพรหมพรอกพร้อง
ดินแดนเจดท่าผสมปั้นรูป อมรแฮ
สุมใส่กองกูณฑ์ต้องสุดสิ้นชีวัน
          ตริเสร็จให้แต่งตั้งพิธี การเฮย
ยังพระเมรุคิรีเร่งเร้า
มโหทรรับชุลีลารีบ
เตรียมเสร็จตามสั่งเจ้าพิภพไท้จอมมาร
          โองการสั่งให้จัดโยธา
มวญหมู่มาตยามาสพรั่งพร้อม
สนานธารแต่งกายากุมหอก แก้วเฮย
เถลิงรถพยุหห้อมระเห็จห้องเวหน
          ดลสฐานบรรพตให้โยธี
รายรอบขอบคีรีเนื่องหน้า
เปลื้องเครื่องจากอินทรีย์เสดจสู่ สนานแฮ
ทรงเครื่องโยคีผ้าโพกม้วนโมฬี
          สรวมประคำธุหร่ำสร้อยพระตรี สูลเฮย
ภูษิตสพักศรีชาดย้อม
จับหอกกระบิลลีลาศสู่ อาศน์เอย
ปั้นรูปอมรน้อมสติตั้งภาวนา
          พันคาบหยิบรูปเที้ยนเทวัญ
โยนใส่ในกูณฑ์กรรม์โรจร้อน
อำนาจฤทธิมนต์อันอุดมเดช
ปวงเทพหวาดวิ่งซ้อนสู่ไท้ตรีศุลี
          ร้องทุกข์จอมเทพท้าวเทวัญ
พระมเหศวรทรงธรรม์ทราบไท้
ตรัสสั่งจิตุบทผันพลันบอก
เทพบุตรพาลีให้สู่ห้องสฐานเรา
          จิตุบทรับสั่งแล้วรเห็จทยาน
ยังทิพยามาสฐานกล่าวพร้อง
พาลีเทพบุตรหาญสู่มหิศวร์ เจ้าแฮ
ประนตบทเรศจ้องสดับเบื้องบัญชา
          จึ่งองค์อิศวร์เอื้อนโองการ
ดูก่อนพาลีหาญเดชห้าว
ทศภักตรประพฤติพาลมันทุจ ริตแฮ
คิดจักล้างเทพท้าวมอดสิ้นสรวงสวรรค์
          เรวไปยุทธแย่งรื้อพิธี มันเฮย
สรรพสาตรอสุรีอย่าแผ้ว
เทเวศรกับพาลีรับกลับ กลายแฮ
เปนเพศพานรแกล้วรีบล้างพิธีมาร
          ต่างแผลงวรเดชง้างคิรีพลัน
ทิ้งทับพลกุมภัณฑ์พ่ายม้วย
สิบภักตร์เหลือบเนตรผันพบคิด ฉงนแฮ
อ้ายนี่สิตายด้วยสาตรร้ายรามผลาญ
          ไฉนมันคืนชีพได้มาคง นี้นอ
ฤๅว่าวายุบุตรจงจิตรแสร้ง
จำกูจักลองยงยุทธต่อ ฤทธินา
ตริเสรจจับหอกแกล้งโลดเลี้ยวลวงประหาร
          พาลีโผนเผ่นเข้าทยานยัน
เหยียบขยิกจิกเศียรกระสรรง่าจ้อง
สอดหัดถปัดหอกหันอสุรเพลี่ยง พลิกแฮ
เงื้อพระขรรค์ฟันต้องราพกลิ้งกลางดิน
          ทศภักตรเทพสาตรต้องปานวาย ชนม์เฮย
สุดจักดำรงกายต่อได้
ผละรีบถีบทยานหมายมุ่งสู่ สฐานแฮ
แค้นขุ่นกระมลไหม้รทดท้อหฤไทยทวี
          เทวาพานเรศร์ล้างพิธีกรรม์
สิ้นเสรจเพี้ยนเพศผันไป่ข้อง
กลับเปนเพศเทวัญดังเก่า
เหินระเห็จเวหาศห้องมหิศวร์ไท้ทูลถาม
          ราพร้ายถึงนิเวศนเข้ามณเฑียร
เลออาศน์หฤไทยเจียนจักม้วย
โอ้อกแต่ตูเพียรเคี่ยวขับ ศึกแฮ
มีแต่ยับย่อยด้วยมนุษย์แม้แมลงวัน
          มิหนำซ้ำอิกอ้ายพาลี
มันกลับคืนชีวีต่อสู้
ช่วยเพิ่มเดชไพรีราญรุก รบแฮ
สุดจิตรจักคิดกู้นิเวศนเกื้อกูลวงษ
          อรรคเรศทราบกิจเฝ้าจึ่งทูล ถามนา
ทรงเดชเหตุใดพูลเทวศเศ้รา
ทรงสดับยิ่งอาดูรบัดตรัส ตอบแฮ
พานเรศผัวเก่าเจ้ากลับฟื้นคืนผจญ
          ชาเยนทร์ทูลตอบถ้อยฤๅเหน จริงเลย
ม้วยชีพใครคืนเป็นอย่าพร้อง
พิเภกซึ่งตัวเข็ญคอยส่อ
ควรฆ่าจึ่งจักต้องตัดเสี้ยนศึกหาญ
          นฤบาลทรงสดับถ้อยเปรมปรา โมทยฮา
ตรัสว่าจริงกัลยากล่าวไซ้ร
พี่จักยกโยธาพิฆาฏ มันเฮย
พลั้นสั่งอำมาตยให้๑รุ่งแล้วจัดพล
          มโหทรรับสั่งเจ้าอสุรี
รีบรัดจัดโยธีแกว่นกล้า
อัศวรถคชเสนีพร้อมพรั่ง
คอยเสดจจอมเจ้าหล้าที่ท้องสนามใน
          ทศภักตรเสดจเข้าที่สรง
ทรงเครื่องพิไชยณรงค์เพริศแพร้ว
จับหอกกระบิลองอาจปราบ ศึกแฮ
เสดจสู่ราชรถแก้วเร่งให้เดินขบวน
          ถึงสนามยุทธสั่งให้หยุดทัพ
เหมาะมั่นตามตำหรับส่ำสู้
ทุกหมวดเร่งกำกับตรวจทั่ว
วางอย่างพยัคฆนามกู้ก่อให้ศึกแสยง

จบห้องที่ ๙๗

  เนื้อความกล่าวถึงทศกัณฐ์เสียใจรำพันกับนางมณโฑว่าท้าวมาลีวราชไม่ช่วยเหลือ ซ้ำสั่งให้คืนนางสีดา นางมณโฑปลอบใจและบอกให้สู้ต่อไป ทศกัณฐ์คิดขึ้นมาได้ว่าพระอิศวรเคยประทานหอกกระบิลพัทและเวทมนตร์ให้แก่พระบิดาของตน จึงคิดจะไปทำพิธีชุบหอกที่เขาพระสุเมรุ เมื่อสั่งให้มโหทรไปเตรียมพิธีแล้ว ทศกัณฐ์ก็แต่งกายเป็นโยคีถือหอกกระบิลพัท แล้วให้ปั้นรูปเหล่าเทวาโยนเข้ากองไฟ เทวดาทั้งหลายตกใจพากันไปเฝ้าพระอิศวร พระอิศวรสั่งให้จิตุบทไปตามเทพบุตรพาลีมา แล้วให้พาลีไปทำลายพิธีของทศกัณฐ์ พาลีพร้อมเหล่าเทพแปลงกายเป็นวานรไปทำลายพิธี พาลีงัดภูเขามาทุ่มสังหารพลยักษ์ ทศกัณฐ์เห็นพาลีก็แปลกใจว่าพาลีถูกศรพระรามสิ้นชีพแล้ว เหตุใดจึงมาปรากฏได้ หรือจะเป็นหนุมานแกล้งแปลงกายมา ทศกัณฐ์จึงจับหอกเข้าต่อสู้ แต่ถูกพาลีใช้พระขรรค์ฟันต้องฝืนกายหนีกลับเข้าเมือง เมื่อพาลีทำลายพิธีของทศกัณฐ์ได้แล้วก็คืนร่างกลับไปทูลพระอิศวร ทศกัณฐ์รำพันให้นางมณโฑฟังว่าต้องพ่ายแพ้พาลี นางมณโฑจึงว่าการศึกครั้งนี้เป็นเพราะพิเภกคอยบอกพระราม ควรจะกำจัดเสีย ทศกัณฐ์เห็นด้วยจึงสั่งให้จัดทัพยกไปที่สนามรบ