ห้องที่ ๕๐ : พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นประจักษศิลปาคม


          มหิศวรดำหรัสให้ปฤกษา
พานเรศรเสนาทุกผู้
คือใครจักควรอาษาสื่อ สาสน์แฮ
สุครีพครั้นสดับรู้แห่งเบื้องบรรหาร
          ทูลสารแด่ท่านไท้จักกรี
กระบี่องคตมีฤทธิกล้า
ควรเชิญราชสาสนศรีเปนทูต ไปเฮย
ชูพระเกียรดิเจ้าหล้าสดวกได้โดยถวิล
          พระปิ่นอยุทธเยศให้แต่งสา ราแฮ
สัตพะลีสมยานบไท้
รีบลิฃิตเลฃาลงแผ่น ทองเอย
เชิญสถิตยพานสั่งให้บุตรท้าวพาลี
          ขุนกระบี่รับแล้วเหาะตรง ไปเฮย
ถึงนิเวศนอสูรลงอยุดยั้ง
นายทวารวิ่งวางวงมาปิด ทวารแฮ
ลั่นเขื่อนลงสลักกั้งห่อนให้ลิงจร
          พานรองคตพร้องพจนา
ราชทูตถือสาสนมาสู่ไท้
ไยจึ่งหับทวาราไว้เหตุ ไฉนเฮย
เองจุ่งพลันเปิดให้สู่ท้าวแถลงการ
          นายทวารร้องให้ทูตอยุดพัก ก่อนเฮย
ต่างรีบทูลทรงศักดิ์ราพร้าย
แถลงเหตุว่ารามลักษณ์แต่งทูต มานา
องคตนามผู้ผ้ายพักซุ้มทวารวัง
          อสุรฟังทูลเหตุแล้วฤไทยวับ
เหงื่อตกซ่านซึมทรับเร่าร้อน
ฤทธิมันก็เปรียนกับ๑บิตุเรศ มันนา
จำจะเอาดีต้อนต่อให้หายพาล
          จึ่งขานสั่งหมู่เจ้าพระกำนัล
สู่เร่งสู่จอมขวัญอย่าช้า
ให้แต่งโภชนอันเอมโอช
เลี้ยงลูกนางเหนื่อยล้าอยู่ถ้าทวารวัง
          มณโฑฟังฃ่าวแจ้งเจบอุ ราเฮย
อ้ายนี้มันมุทลุใช่น้อย
จึ่งเทียบเครื่องลงสุพรรณภาชน์
เลือกอนุชรูบแช่มช้อยจัศให้เชิญไป
          จึ่งไขพจนเอื้อนเสาวนี สั่งนา
เครืองแม่แต่งอย่างดี๒จัดให้
เขาลารีบจรลีมาที่ ทวารนา
ตั้งเครื่องเสรจกราบไหว้กระบี่แล้วทูลวอน
          พานรว่าโภชน์กลั้วยาพิศม์
สนมนาฎตบอยตบิดพร่ำพร้อง
องคตขุ่นเคืองจิตรจับสาตร แกว่งเฮย
กรีดกรีดหวีดวิ่งร้องรีบเข้าวังสฐาน
          หลานอินทร์แผลงเดชเข้าพังประ ตูนา
หมู่ยักษห่อนรอพะภักตรได้
องคตรีบสู่พระโรงราช
แล่นโลดโดดยืนใกล้แท่นท้าวทศกรรฐ์
          พลันขดหางขึ้นนั่งทำทรง
สูงแทบแท่นขององค์ราพร้าย
เราเปนทูตพระพงษพิศณุ ท่านแฮ
พระโปรดให้เราผ้ายสู่ท้าวแถลงสาร
          ขุนมารไปนบท้าวเสียดี ดีนา
ท่านจักรอดชีวีแม่นหมั้น
ท่านจงส่งองค์สีดากลับ คืนแฮ
จักเลิกทัพคืนกั้นเกษเกล้าอยุทธยา
          ราพนาสูรกริ้วโกรธคือไฟ
จึ่งว่าอ้ายจันไรอยาบช้า
มึงมาแทบวังในไยห่อน ประนตเฮย
เทเวศรทุกชั้นฟ้าย่อมน้อมนบกู
          ดูดู๋อ้ายยักษร้ายเจรจา
กูมิใช่ทาษาบ่ไหว้
จงโอนเกษวันทนานบราช สาส์นแฮ
องคตอ่านลักษณให้ยักษสิ้นสุดสาส์น
          อวตารราเมศเจ้าอยุทธยา
ถึงทศกรรฐลงกาผ่านเผ้า
จงส่งอนุชสีดาคืนสู่ เรานา
แม้ไม่ส่งจักเข้ารบร้าราญรอน
          ดังศรเสียบโสตซ้อนสอดใน ทรวงเฮย
ตอบว่านางอยู่ไพรป่ากว้าง
กูไปเที่ยวชมไศลนางร่ำ วอนนา
นางบได้ออกอ้างบอกผู้สวามี
          ขอดี ๆ จักให้ดังประ สงค์เฮย
นี่กลับพูดเกะกะอวดกล้า
กูก็เกิดมานะบห่อน ให้นา
กูจักเตรียมคอยร้ารบอ้ายเดียรฉาน
          พวกพาลยกย่องล้วนแต่ปด
เที่ยวหลบหนีพระพรตซ่อนเร้น
เชิญองค์พระทรงยศไปรบ น้องนา
แล้วจึ่งกลับมาเต้นต่อด้วยมือมาร
          ฟังสารจึ่งตอบถ้อยพาที
อันทูตขรตริเศียร๓พวกนั้น
นั้นตายไม่เพราะฝีหัดถ์ราช ดอกฤๅ
เฮ้ยอย่าคิดหมายหมั้นจักได้ไชยกู
          ดูมึงช่างอวดอ้างอภิปราย
อันยักษาสามนายนั่นนั้น
เปนผู้อยู่แต่ปลายขอบเขตร
เองคิดเอาสั้นสั้นอย่างนี้ดีไฉน
          ช่างกะไรมายกทั้งสองมนุศย์
เขาฆ่าพ่อมึงสุดชีพแล้ว
ยังมาช่วยกันอุดหนุนรับ ใช้เฮย
ขืนรบคงไม่แคล้วชีพม้วยปลดปลง
          องคตโต้ตอบด้วยโกรธา
อันทูตขรกากะนานั่นไซ้
ตรีเศียรใช่วงษาเองดอก ฤๅพ่อ
เทเวศมนุศยได้ทราบทั้งโลกา
          พ่อกูมึงว่านั้นพระองค์
ผลาญชีพให้ปลดปลงย่อมแจ้ง
แต่หากพระบิดุรงค์บอยาก อยู่เฮย
มึงหากมาว่าแกล้งกลั่นให้ได้อาย
          จักขยายเล่าเล่นบ้างจงสดับ เทอญนา
บิตุเรศกูนั้นจับยักษได้
สิบเศียรอีกหัดถ์นับได้ยี่ สิบเฮย
ข้าลากเล่นแล้วให้โภชนปั้นกันตาย
          แสนอายคำกล่าวเย้ยไยไพ
จึ่งสั่งเสนาในสี่ถ้วน
ให้เข้าจับลิงไพรเข่นฆ่า เสียเฮย
ต่างจับสาตราลว้นเงือดเงื้อรุมณรงค์
          องคตจับทั้งสี่เสนา
ฆ่ามอดม้วยชีวาหมดแล้ว
รีบกลับที่พลับพลานบบาท สนองเฮย
พระสดับหฤไทยแผ้วตรัสซอ้งสรเสริญ

จบห้องที่ ๕๐

  เนื้อความกล่าวถึงพระรามสั่งให้องคตเป็นทูตถือสารไปยังกรุงลงกา เมื่อองคตไปถึงประตูเมือง ยักษ์นายประตูไม่ยอมเปิดให้องคตเข้าไป แล้วไปทูลทศกัณฐ์ ทศกัณฐ์ฟังแล้วก็หวั่นใจกลัวฤทธิ์องคต จึงบอกนางมณโฑให้จัดอาหารเอาไปให้องคตที่ประตูเมือง ทำให้องคตขุ่นเคือง พังประตูเข้าไปในท้องพระโรง พดหางเป็นแท่นสูงเท่าแท่นทศกัณฐ์ บอกทศกัณฐ์ให้ยอมอ่อนน้อม แล้วอ่านสารให้ทศกัณฐ์ส่งนางสีดาคืนไป มิฉะนั้นพระรามจะยกกองทัพเข้าตีกรุงลงกา ทศกัณฐ์กับองคตยกเรื่องด่าทอกันไปมา จนกระทั่งองคตอ้างถึงคราวที่พาลีจับทศกัณฐ์ให้ตนลากเล่น ให้ข้าววันละปั้นกันตาย ทำให้ทศกัณฐ์อับอายสั่งให้เสนา ๔ ตนจับองคต แต่ถูกองคตฆ่าทั้งหมด แล้วองคตก็กลับมาทูลพระรามให้ทรงทราบ