ห้องที่ ๔๙ : พระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นประจักษศิลปาคม


          ราเมศวิศณนารถเจ้า๑อวตาร
ดำหรัสสั่งหณุมานรีนเต้า๒
เชิญพระสิทธาจาริย์อมรเมศ นามนา
จักสืบสวนสอบเค้าที่อ้างนักธรรม์
          รับบรรหารแล้วรีบจรลี
บันลุยังกุฎีนบเกล้า
แถลงว่าพระรามมีรับสั่ง นิมนต์นา
นักสิทธิทราบรีบเฃ้ากุฎิ์คว้าคากรอง
          มาครองเสรจแล้วจับพัชธาร กรแฮ
รีบเหาะโดยคัคณานต์สู่ไท้
สำรวมจิตรประสานหัดภ์ตรับ ฟังเฮย
พระจึ่งตรัสซักไซ้ที่ข้อกังฃา
          สิทธาทูลถูกด้วยวานร ทูลแฮ
เปรมจิตรพระภูธรอคร้าว
นักสิทธิพร่ำถวายพรลากลับ
รีบเหาะเหินสู่ด้าวที่ตั้งเดิมสฐาน
          ขุนมารอนุชนารถน้องราพนา สูรเฮย
ชำระฤกบเวลาเสรจแล้ว
จึ่งทูลพระกรุณาเชิญยาตร พยุหแฮ
ศรีสวัสดิฤกษแผ้วผ่องพ้นไภยพาล
          คุภวารภูกโชคเจ้า๓ธรณี
ตำหรับว่าจักมีลาภล้น
โดยทางนภางค์ลีลาสู่ พระเฮย
ในพรุ่งนี้ฤๅพ้นแน่แท้อย่าฉงน
          เตรียมพลพานเรศรข้ามโยธิน
สุครีพตรวจเหล่ากระบินเพรียกพร้อม
คอยเสดจพระทรงศิลป์สุรราช สองนา
สพรั่งสพฤบพลห้อมแห่ล้อนพานริ๔
          จึ่งปิ่นเทเวศรท้าวมัฆวาน
มีเทพยโองการตรัสใช้
พระมาตุลีชาญไชเยศ
นำรถมาถวายไท้ท่านสู้ศึกอสูร
          พระภูลเพิ่มจิตรเอื้อนวาที
เราขอบใจโกสีย์ยิ่งล้ำ
จึ่งชวนพระลักษณ์ลีลาสู่ รถแฮ
เลิกพหลข้ามน้ำสู่ด้าวลงกา
          ยักษาคอยเหตุครั้นเหนประจักษ
ว่าทัพพวกรามลักษณ์สู่แล้ว
ต่างจับสาตราชักขวนเพื่อน คลาแฮ๕
รีบกลับยังวังแก้วกราบเท้าทูลความ
          บัดนี้รามลักษณ์ผู้ปัจจามิตร
ยกทัพมาประชิดเกาะแล้ว
ตั้งพักอยู่ยังคิดหาที่ สถิตยนา
ข้าจึ่งรีบคลาศแคล้วสู่เบื้องบทมาลย
          ฟังสารเสียวทราบสิ้นอินทรีย
จอมมกุฏอสุรีหวาดสดุ้ง
จึ่งตรัสสั่งเสนีพานุราช
เรวเร่งสู่เขตรคุ้งป่าท้ายลงกา
          คิดหาภูมที่ให้ชอบกล
เองเร่งนิมิตรตนอย่าช้า
ชำแรกแผ่นดินดลแอบอยู่
คอยพวกพานรถ้าปลูกตั้งทัพไชย
          จงยกไปทุ่มทิ้งเสียใน ทเลเฮย
อย่าละให้ลิงไพรรอดได้
เขาลารีบคลาไคลทำดุจ สั่งนา
คอยหมู่พลลิงให้ล่วงเข้าป่ากล
          จอมพลพานเรศรไท้อวตาร
สั่งปะโคนธรรพชาญฤทธิห้าว
หาภูมที่ตระการธรรพฤกษ พร้อมแฮ
รับสั่นแล้วลาท้าว๖รีบเข้าป่าหา
          มาเหนที่ยักษแกล้งนิมิตร ไว้แฮ
แลปรลาศหลากจิตรตื่นเต้น
รีบกลับกราบทูลกิจตามที่ พบนา
ห่อนทราบกลยักษเร้นหลอกไว้ให้ฉงน
          ยินยุบลจึ่งตรัสซั้นสอบถาม
พิเภกทูลกลความเศิกไสร้
จึ่งสั่งหณุมานตามปโคนธรรพ ไปแฮ
ตรวจอีกชั้นหนึ่งให้หมดข้อกังฃา
          พานเรศรเหนจบแจ้งในกล ยักษ์เฮย
จึ่งแทรกพระสุธาดลดัดดั้น
เหนยักษนิมิตรตนแอบอยู่
จึ่งแกว่งตรีกระชั้นจู่จ้วงโจมประจัญ
          ยักษผันเซซวดซ้ำเสียที
ลิงจับไต่ถามคดีเสรจแล้ว
จิกเกษตัดเกล้าลีลากลับ มานา
เสนอเหตุพระจักรแก้วกับทั้งถวายเศียร
          ธรเมียนเศียรยักษกริ้วปโคนธัรรพ
ลงโทษโปรดไล่ขับสู่ด้าว
ตรัสถามพิเภกรับหาที่ ถวายนา
เชิญบพิตรท่านท้าวหยุดตั้งทัพไชย
          ในเชิงบรรพตแก้วมรกฎ
ฃอพระองค์ทรงยศตัรสใช้
หณุมานสู่บรรพตปราบหมู่ อสูรแฮ
ซึ่งพิทักษอยู่ให้แผกแพ้พ่ายหนี
          พระมีพจนาทให้หณุมาน
กับพหลทวยหาญพรั่งพร้อม
วายุบุตรรับโองการสู่ที่ นั้นนา
เห็นยักษยืนอยู่ล้อมเขตรแคว้นคีรี
          กระบี่รุมรีบล้อมประชิชิด
กุมภอสูรแผลงฤทธิ์รีบเร้า
วายุบุตรขยิกติดตีตอบ กันแฮ
ลิงถีบยักษล้มเข้าตัดเกล้ากลับถวาย
          พระขยายพยุหบาทตั้งเชิงพนม
เปนที่ผาศุกบรมราชเจ้า
พานเรศรต่างชื่นชมทุกหมวด หมู่เฮย
ต่างคิดจักคอยเข้าล่มล้างลงกา
          ฝ่ายสารันต์ทูตเจ้าลงกา
ภาณุราชกุมภาสูรขาดเกล้า
ตกใจจับคะทาธรกลับ กรุงเฮย
ถึงราชนิเวศน์เข้ากราบก้มทูลสาร
          ขุนมารยิ่งคั่งแค้นคับใจ
สั่งแด่เสนาในทั่วหน้า
เร่งเกณฑ์หมู่พลไกรรายรอบ นครเฮย
คอยรวังพวกข้าศึกปล้นพระนคร
          ภูธรธิราชเจ้าอยุทธยา
ตรัสปฤกษาเสนาใหญ่น้อย
ควรรุกรบภาราผลาญราพ แลฤๅ
วานช่วยริแถลงถ้อยหนึ่งให้เหนกล
          ขุนพลสุครีพเยื้องพาที
ว่าบควรราวีก่อนไล้
ควรส่งราชสาสน์ศรีไปสื่อ เขานา
ให้ส่งอรรคเรศรไท้ก่อนแล้วจึ่งควร

จบห้องที่ ๔๙

  เนื้อความกล่าวถึงเมื่อจองถนนเสร็จเรียบร้อย พระรามให้สุครีพจัดเตรียมขบวนทัพ พิเภกทูลฤกษ์ยาตราทัพ กล่าวถึงพระอินทร์มีเทวบัญชาให้พระมาตลีนำรถมาถวายพระรามสำหรับประทับสู้ศึกกรุงลงกา พอได้ฤกษ์พระรามก็สั่งให้ยาตราทัพสู่กรุงลงกา ยักษ์กองระวังเหตุเห็นทัพพระรามข้ามสมุทรก็ไปทูลทศกัณฐ์ ทศกัณฐ์จึงสั่งให้พานุราชเนรมิตป่าลวงให้พระรามมาตั้งทัพ แล้วซ่อนตัวอยู่ภายใต้คอยยกแผ่นดิน เอาพลวานรไปทิ้งทะเลอย่าให้เหลือรอดชีวิต
  เมื่อกองทัพวานรข้ามสมุทรมาถึงฝั่งกรุงลงกาแล้ว พระรามสั่งประโคนธรรพไปหาชัยภูมิที่ตั้งทัพ เมื่อประโคนธรรพเห็นป่าที่พานุราชเนรมิตไว้โดยไม่รู้ว่าเป็นกลลวง ก็กลับมาทูลบอก แต่พิเภกทูลว่าเป็นกลยักษ์ พระรามจึงสั่งให้หนุมานตามประโคนธรรพไปตรวจ หนุมานรู้ว่าเป็นกลลวงของยักษ์จึงแทรกพื้นดินลงไปพบพานุราชแอบอยู่ ก็จู่โจมเข้าตัดหัวเอามาถวายพระราม พระรามเห็นหัวยักษ์พานุราชก็กริ้วขับไล่ประโคนธรรพแล้วยกทัพไปตั้งที่เชิงเขามรกต
  ฝ่ายสารันตทูตคอยฟังข่าวศึก เห็นยักษ์พานุราชถูกฆ่าก็ไปทูลทศกัณฐ์ ทศกัณฐ์จึงสั่งให้เกณฑ์พลรักษารายรอบกรุงลงกาอย่างแข็งขัน