ห้องที่ ๒๗ : หลวงภาษีวิเสศ


          สุคริพคลายโศกได้๑สมฤดี
จึ่งกล่าวสุนทรวาทีเทียบอ้าง
สู่สองนัดดาปียราชบุตร พี่เอย
บูรพเหดุจวบศรล้างเล่าสิ้นสุดความ
          ดูราสองกบี่น้อยภาคิไนย
ซึ่งพี่ถึงกาลไสมยเมื่อกี้
เพราะอาสัตยไภยพิศณุสาบ ศรแฮ
อวะตารภาคนื้จึงตองจำตาย๒
          สองกบินทร์ยินออกอ้างนารายน์
ความโกรธกลับเกรงหายเหือดเศร้า
สารภาพต่ออาวถวายอภิวาท
สุครีพภารีบเฝ้ากฤษณุไท้ทูลฉลอง
          ข้าบาทสวามิภักดิ์น้อมนำหลาน มาเอย
องคตชมภูพานพี่น้อง
ทั้งสมบัติรัชถานภูมประเทศ
อีกกบี่พลพรรคพ้องพิริยเกล้าทูลถวาย
          จักรพงษทรงสดับแย้มยลกบินทร์
สองกบี่นัดดาอินท์อาจแกล้ว
ตรัสถึงศพพานรินทร์ควรรีบ ปลงแฮ
สุครีพทูลว่าแล้วแต่เบื้องบาทบงษุ์
          จักรกฤษณุตรัสเสร็จขึ้นศรสฤทธิ
ทรงลั่นจันทวาทิตย์โลกย์สท้าน
เปนเมรุรัตน์ชวลิดเลอภาคย์
งามสง่าสูงสุดสอ้านอาจเย้ยเวชยันต์
          เชิญโกษิสถิตยชั้นเชิงตกร
รามลั่นอรรคนิศรสาตรซ้ำ
เปนเพลิงรุ่งเริงรอญศพกระ บินทร์แฮ
สุครีพแสนโศกล้ำเล่ห์ม้วยมลายตาม
          ดาราองคตท้งงชมภู พานเอย
กบี่ญาติมาตยพธูเทวศไห้
ต่างถวายพระเพลิงพรูพรักพรั่ง พร้อมนา
เพลิงฤทธิติดศพไหม้หมดสิ้นสุดควัน
          พระจับพลายวาตน้าวนึกหมาย
ฝนตกดับเพลิงหายพยุห้อม
หอบอัษฐไปสายสมุทเสรจ ศพแฮ
บุตร์รวิตริเสรจน้อมนอบท้าวถวายเมือง
          ทูลเชิญเสดจไท้โทราช
บทจรลีลาศเลียบด้าว
พลางนำเสดจยุรยาตรยังนัค คเรศนา
ขึ้นสู่ปรางสองท้าวพิศแม้นเมืองสวรรค์
          สถิตยเหนืออาศน์ใต้เสวตรฉัตร
หมู่มาตยสนมขนัดนอบน้อม
เศดสุครีพสืบขัด๓ติยราช กบินทร์แฮ
สมสนิทดาราพร้อมพรังพื้นสนมนาง๔
          สุครีพเถลิงรัชได้โดยประสงค์
มีจิตรกตัญญูจงต่อเจ้า
เชิญเสดจเจดวันคงนครท่า พหลแฮ
จึ่งจักยกพยุิหเต้า๕ต่อด้วยดัษกร
          ฟังกบินทรทูลให้ท่าทวยหาญ
ตรัสว่าเราเนานานไป่ได้
ที่ใดระโหถานจักพัก คอยนา
ท่านรีบจัดพหลให้เสรจแล้วตามเรา
          สุครีพทูลว่าแม้เสดจคันธ มาทน์แฮ
แสนศุขสมควรบรรทับยั้ง
พระรับพจน์ผายผันพานุช จรเอย
ออกจากนัคเรศตั้งมุขเมื้อมรรคา
          ยลพระยามยุรซ้องทูลสาร
ข้าพบสีดาวานสั่งไท้
ว่าทศภักตร์อสุรพาลพาสู่ ทวีปเฮย
นางจะรอชีพไว้ท่าท้าวเรวตาม
          ยินความหวามเทวศไห้ถวิลโหย
สอื้นอัดอาดูรโบยอกช้ำ
สองเดิรพนัศโดยปดาษสบ สวาแฮ
ลิงป่าทูลเหตุซ้ำส่งผ้าสใบถวาย
          ทรงรับภูษิตซ้อนสอบสวน
ข่าวนกคำลิงทวนทบซ้อน
ยิ่งคิดยิ่งรัญจวญจากที่ นั้นนา
ทวยเทพยทุกทิศข้อนอกเศ้ราพลอยศัลย์
          อมเรศทราบเหตุให้วิศณุกรรม์
นำทิพยอาภรณ์สรรพ์เสรจพร้อม
สู่คันธมาทน์เนรัญมิตรพลับ พลาแฮ
ใต้ร่มรังใหญ่ค้อมเขตรด้าวภูมดี
          อักษรลิกขิตไว้ใบบาน แกลแฮ
ว่าพระจอมมัฆวานเศกสร้าง
ถวายองค์พระอวตารปชุมพยุห์ ทัพเอย
ไปขจัดสัตวบาปล้างราพเลี้ยนอสุรพาล๖
          วิศนกรรมสรรเศกแล้ว๗คืนสวรรค์
ภอบ่ายแสงสุริยันรย่อเยื้อง
รามลักษณ์บทจรบรรลุพลับ พลาแฮ
ทรงอ่านสาสนเสรจเปลื้องผนวชแล้วลงสรง
          เสร็จสรงทรงเครื่องล้วนทิพยรัตน์
งามเล่หสุริยจันทร์จรัศร่งเร้า
เนาคันธมาทน์พนัศตำหนัก ไพรนา
ยามย่ำสนทเยศเข้าสู่ห้องประธมใน
          เอนองค์เหนืออาศน์แก้วกอดสใบ
โอ้พระนุชเปนไฉนเช่นนี้
ไวยกูลสูสูบไสมย๘สมรจาก ควรฤๅ
ไปตกมือมารลี้ลับแล้วฤๅเหน
          พระลักษณเคียงอาศน์ไท้ทูลเสนอ
ค่อยผ่อนหฤทัยบำเรอรเบิยบเล้า
อันพระลักษมีเลอไตรโลกย์
ธรรมชาติทองเนื้อเก้าเกี่ยงคล้ำฤๅมี
          พระทรงเสาวนาดถ์คล้อยคลายถวิล
ตฤกปราบราพไพรินเร่าร้อน
รอคอยทัพขีดขินเกินเจ็ด วันนา
พ่อลักษณ์จงกลับย้อนรีบเต้าเตือนสวา
          อนุชาลารีบร้อนเรวไคล
ลุขีดขินกรุงไกรตรัสแจ้ง
แก่สุครีพโดยในรับสั่ง หาแฮ
กริ้วท่านทรงว่าแกล้งกลับช้าเชีอนไฉน
          สุครีพเกรงกราบน้องนารายน์
ทูลว่าพวกพลหลายรบาดลี้
จึ่งรอรวบรวมหมายภอครบ หมวดนา
ผัดรุ่งวันพรุ่งนี้ไพร่พร้อมจักจร
          พระลักษณรีบกลับเฝ้าทรงสังข์
องคตจัดพลหวังเทียบไว้
สุครีพเหาะไปยังกัทลิ วันแฮ
สบบุตรมารุตได้ด่วนแจ้งการจริง
          ว่าองค์พระกฤษณ์เจ้าจอมจรร โลงเอย
ประทับพลับพลาคันธมาทน์โพ้น
ควรเราจักรจรผันฟังราช กิจพ่อ
ยังที่สำนักนิ์โน้นเนิ่นช้าฤๅควร

จบห้องที่ ๒๗

  เนื้อความกล่าวถึงสุครีพพาองคตและชมพูพานมาสวามิภักดิ์พระราม พระรามจัดการปลงศพพาลีแล้ว สุครีพทูลเชิญพระรามและพระลักษณ์เสด็จเข้านครขีดขินและถวายเมืองให้ พระรามจึงอภิเษกสุครีพครองนครขีดขินให้นางดาราเป็นมเหสี เมื่อสุครีพได้ครองเมืองสมความประสงค์แล้ว ก็ทูลให้พระรามและพระลักษณ์ประทับอยู่ที่นครขีดขิน ๗ วันคอยให้รวบรวมไพร่พลเพื่อที่จะยกไปรบกับกรุงลงกา แต่พระรามขอไปพักคอยไพร่พลที่เขาคันธมาทน์ตามที่สุครีพทูลแนะนำ ระหว่างทางพระรามพบนกยูง นกยูงทูลว่านางสีดาขอให้ทูลว่าทศกัณฐ์พานางไปกรุงลงกาและจะคอยพระรามติดตามไป หลังจากนั้นพบลิงป่าทูลเรื่องที่ทศกัณฐ์ลักนางสีดาไป พร้อมถวายผ้าสไบของนางสีดา เมื่อพระอินทร์ทราบว่าพระรามและพระลักษณ์เสด็จมาที่เขาคันธมาทน์ จึงให้พระวิศณุกรรมนำฉลองพระองค์ลงมาและเนรมิตพลับพลาที่ใต้ต้นรังพร้อมทั้งจารึกไว้ที่บานพระแกลว่า พระอินทร์สร้างถวายสำหรับประชุมพลยกไปปราบมาร เมื่อพระรามพระลักษณ์เสด็จมาถึงพลับพลาอ่านจารึกแล้วลาพรต พระรามคอยทัพจากนครขีดขินจนเกิน ๗ วัน จึงให้พระลักษณ์ไปนครขีดขินเตือนสุครีพ สุครีพทูลผัดขอรวบรวมพลวานรที่หนีกระจัดกระจายในป่าให้ครบในวันรุ่งขึ้น เมื่อพระลักษณ์กลับไปแล้ว สุครีพสั่งให้องคตเกณฑ์พลเตรียมไว้ แล้วเหาะไปพบหนุมานที่ป่ากล้วยแจ้งเรื่องพระรามให้เร่งเกณฑ์พล แล้วชวนหนุมานไปเฝ้าพระรามที่เขาคันธมาทน์
⬆ ๑ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “สุครีพคลายโศกได้”
⬆ ๒ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “อวะตารภาคนี้ จึงต้องจำตาย”
⬆ ๓ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “เศกสุครีพสืบขัด”
⬆ ๔ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “พรั่งพื้นสนมนาง”
⬆ ๕ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “จึ่งจักยกพยุหเต้า”
⬆ ๖ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “ราพเสี้ยนอสุรพาล”
⬆ ๗ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “วิศนุกรรมสรรเศกแล้ว”
⬆ ๘ ที่ถูกต้องน่าจะเป็น “ไวยกูลสู่สูบไสมย”

คำอภิธานศัพท์

คำศัพท์ คำอธิบาย
กัทลิวันป่ากล้วย
จันทวาทิตย์ศรของพระราม แผลงเป็นเมรุแก้วในตอนปลงศพพาลี
อรรคนิศรดู อัคนีวาต