สำมนักฃาท่องท้อง		ทเลจรัล
จากเขตรโรมคัลบัน		ลุด้าว
พลยักษแผกภักตร์ถลัน		ร้อนแล่น หนีนอ
นางสู่ทศเศียรท้าว		โอดโอ้โสกี
ยักษีสรบขนิฐเศ้รา		สงสาร
มือขาดบาทกุดผลาญ		เน่าเนื้อ
แสนพิโรธอุโฆบขาน๑		สีหนาท
แผลงเดชศักดาเงื้อ		สาตรร้องคำรนถาม
นางทูลแถลงเมื่อเมื้อ		โคธา ธารเฮย
พิลาปร่ำทำมุสา		เสกฟ้อง
ยุยอส่อสีดา		ดวงสวาศ
ชวนยักษลักพระน้อง		นุชไว้เฉลิมวัง
ยินโฉมเยาวเรศท้าว		ทศภักตร์
เสียวซ่านร่านราครักษ		เล่ห์บ้า
ศรขรรค์คทาจักร		หลุดจาก หัดณ์เฮย
พร่ำซักนางยักษอ้า		โอษฐอ้อยอโฉม
ทศเศียรโลมหลากหน้า		นางยักษ
นางนึกว่ารามลักษณ์		ราคเร้า
ต่างหื่นต่างเหนภักตร์		ผิดแผก โฉมแฮ
ราพพลุ่งเพลิงกามเศ้รา		เสน่ห์ร้อนฤไทยกศัส๒
พลันสู่อรรคเรศแจ้ง		ใจปอง
คิดแย่งสีดาครอง		คู่เคล้า
มณโททัดทูลสนอง		เสนอเล่ห์ ร้ายแฮ
ทศภักตร์พิโรธเร้า		เรียกน้ามาเฉลย
มารีศยินออกอ้าง		อวตาร
แสยงจิดรคิดขัดขาน		เหตุเหี้ยม
ทศภักตรพิฆาฏผลาญ		หมดโคตร วงษแฮ
จำรับอาษาเสี้ยม		ศึกแกล้งแปลงปลอม
จอมมารสารสั่งให้		เตรียมพล
เลือกแต่ลตนรณ		ฤทธิ์กล้า
เปาวนารับสั่งลน		ลานรีบ มาแฮ
เทียบรัถจัดพหลห้า		สิบถ้วนมวญทมิฬ
มารีดถวิลวิลาปเข้า		เคหา
กอดมิตรขนิฐา		ถั่งถ้อย
แถลงเหตุแก่เจษฎา		โดยราพ สั่งแฮ
ต่างคร่ำครวญหวนลห้อย		ห่างช้าลาตาย
พอยามย่ำรุ่งเรื้อง		สุริยง
ทศภักตร์อ่าองคทรง		เครื่องพร้อม
ชวนมารืดฤทธิ์รงค์๓		เถลิงรถ ราพแฮ
สพรั่งพหลแห่ห้อม		เหาะคล้อยลอยโพยม
ครั้นถึงฝั่งแม่น้ำ		โคธา
มารืดแปลงกายา๔		เยี่ยงเนื้อ
ผิวผ่องล่องเลฃา		เฃาเฉก มุขฤๅ
งามเร่งงามอเคื้อ		ค่อยเยื้องกรายชาย
ฝ่ายพงษพิศณุเทพทั้ง		อนุชา
พร้อมพระอนุชสีดา		แน่งน้อย
ชวนชมพนมพนา		แสนศุข เกษมเฮย
บัดสมรแม่ชม้อย		เนตรพ้องยองคำ
สาวสรรควิลาปพ้อ		ขอกวาง ทองเอย
จักกฤษณพิศกวางลาง		หลากเนื้อ
ขัดสมรแม่วอนรคาง		ขุ่นเทวศ ทวีแฮ
จำจากฝากลักษณเมื้อ		มุ่งมล้างกวางแปลง
มารืดโลดล่อล้อ๕		นเรศวร
เหนพระห่างกวางหวน		หกเลี้ยว
เผ่นโผนกระโจนจวน		จักค่ำ ลงแฮ
รามราชพิฆาฏเขี้ยว		ขับข้ามตามกวาง
ลางผลาญมารมฤคล้า		แรงแสยง เดชเฮย
กลับภักตรเปนยักษแฝง		ป่าป้อง
ภูวนารถพิฆาฎแผลง		ศรเสียบ มารแฮ
ยักษร่ำทำเสียงร้อง		ลักษณอ้ามาพลัน
สาวสวรรค์บ่รู้เล่ห์		ลวงยักษ
พอสดับขับพระลักษณ์		เร่งเต้า
อนุชากราบทูลทัก		นางเทวศ ทวีแฮ
บริภาษพจมานเร้า		เร่งให้จรดล
พระลักษณจนจิตรไหว้		เทวัญ
ฝากพี่นางพลางศัลย		โศกร้าง
ปวงฝูงอับศรสวรรค์		หวาดผิด
หวนเหตุราเมศรมล้าง		ราพรื้อรบือเกษม
ทศภักตรยลลักษณทิ้ง		เทพินทร์
แปลงเพศเป็นชฎิลลิน		ลาศเต้า
โลมหลอกบอกโฉมฉิน		ชื่อสุ ธรรมแม่
ชักสื่อชวนสู่เหย้า		ยักษเบื้องเมืองมาร
สงสารเยาวเรศร้อง		ขับยักษ์
ราพกลับเปนสิบภักตร		ไล่ล้าว
อุ้มโอบอรองค์อรรค		เรศรีบ มาเอย
เถลิงรถเร่งพหลห้าว		เหาะขึ้นเมฆา
ปักษาสดายุรั้ง		รังสวรรค์
คิดคู่ภูวเรศรฝัน		ไฝ่เฝ้า
ผายเผ่นโพยมผัน		พบยักษ์
ลอยยุพินปิ่นเกล้า		กลบฟ้าพาผยอง
สดายุร้องตวาดเข้า		โหมหัก
พิฆาฎพหลพลยักษ		หมดม้วย
โถมถีบรถทศภักตร์		พินาศแหลก รยำแฮ
ซ้ำฆ่าสารถีด้วย		ด่วนกลิ้งกลางดง
พงษแผนแขนหนึ่งอุ้ม		อรสี ดาเอย
อิกสิบเก้ากรตี		ตอบต้าน
สดายุยุทธแยงฝี		มือเยี่ยม ยงแฮ
ไล่ขยิกจิกตีสท้าน		แทตยท้อฤไทยถวิล
ปักษินบินยั่วเย้ย		ขวางยักษ์
เหวยทศภักตรจัก		มอดม้วย
กูกลัวแต่หริรักษ		ฤๅอิ ศวรฤๅ
แหวนที่นิ้วนางด้วย		วจนั้นพลันผลาญ
ขุนมารฃานเยาะยิ้ม		ยินดี
ชิงประวิชลักษมี		คว่างคว้าง
ถูกอกนกเสียที		ถลาหล่น ลงเฮย
ปากคาบธำมรงค์ค้าง		คร่อถ้าถวายแหวน
ทศเศียรเสรจเศิกอุ้ม		อรเหิน หาวแฮ
เพรงเดชสุราเพอิญ		ราพล้า
พาสมรร่อนลงเดิน		ดงด่วน มาแฮ
เยาวเรศเทวศว้า		วิลาปก้องกำศรวญ
ยลมวญมยุเรศร้อง		ทูลรา เมศเทอญ
ว่ายักษลักสีดา		ด่วนเต้า
สมรแม่สบสวาวา		ทีฝาก ไสบเอย
ทูลว่าสีดาเศ้รา		สั่งไท้พลันถึง
บหึงลุแหล่งข้าม		ชลาสินธุ์
ราพจักพาโฉมฉิน		สู่ห้อง
เกรงเกลือกกลับถวิล		วรมหิ ษีนา
จึงโอบอนงคน้อง		มุ่งแคว้นสวนขวัญ
พลันวางวรนารถเข้า		เคียงสมร
ร้อนยิ่งอรรคนิศร		เสียดต้อง
อสูรสั่งมอบบังอร		กับสหัศ กุมารนา
จนจิตรคิดขัดข้อง		เหาะเข้าลงกา

จบห้องที่ ๒๔

  เนื้อความกล่าวถึงนางสำมนักขาออกจากเมืองโรมคัลไปเฝ้าทศกัณฐ์ ทศกัณฐ์เห็นสภาพของนางสำมนักขาก็โกรธ แล้วถาม นางสำมนักขาทูลฟ้องใส่ความพระราม และยกยอความงามอันเลอเลิศของนางสีดา เพื่อยุยงทศกัณฐ์ให้ไปพานางสีดามาเป็นศรีกรุงลงกา ทศกัณฐ์ได้ฟังก็เกิดลุ่มหลง แล้วบอกนางมณโฑว่าตนจะไปแย่งนางสีดามาครอง นางมณโฑทัดทานอ้างถึงภัยที่อาจจะเกิดตามมา ทศกัณฐ์กลับพิโรธ แล้วเรียกมารีศมาบอกอุบายให้มารีศแปลงกายเป็นกวางทองไปลวงนางสีดาชายาของพระราม มารีศได้ยินออกนามพระนารายณ์อวตารก็หวาดสยอง จะขัดก็กลัวทศกัณฐ์โกรธฆ่าลูกเมียและญาติวงศ์ของตน จึงจำใจรับคำทำตามอุบายของทศกัณฐ์ รุ่งเช้าทศกัณฐ์ชวนมารีศขึ้นรถทรงยกพลข้ามสมุทร เมื่อถึงริมฝั่งแม่น้ำโคธา มารีศแปลงร่างเป็นกวางทองเยื้องย่างไปใกล้อาศรมของพระราม ส่วนทศกัณฐ์แอบซ่อนอยู่ที่ชายป่าใกล้อาศรม พระราม พระลักษณ์ และนางสีดาอยู่หน้าอาศรม นางสีดาเห็นกวางทองแปลงก็อยากได้ อ้อนวอนพระรามให้จับมา พระรามเห็นกวางมีลักษณะแปลกน่าสงสัยก็ทัดทาน นางสีดาจึงร่ำไห้อ้อนวอนจนพระรามจำพระทัยฝากนางไว้กับพระลักษณ์ แล้วถือพระแสงศรออกจากอาศรม กวางแปลงมารีศหลอกล่อพระรามให้เสด็จตาม จนใกล้ค่ำ พระรามคิดจะแผลงศรฆ่า มารีศโลดหนีจนสุดกำลัง ด้วยความกลัวเดชของพระรามหน้ากวางแปลงกลับกลายเป็นหน้ายักษ์ พระรามเห็นเช่นนั้นก็แผลงศรไปต้องตัวมารีศ ก่อนจะตายมารีศเลียนเสียงพระรามร้องเรียกให้พระลักษณ์มาช่วย นางสีดาได้ยินไม่รู้ว่าเป็นเล่ห์ของยักษ์จึงสั่งพระลักษณ์ให้รีบไปช่วยพระราม พระลักษณ์ทูลทักท้วง นางก็ร้องไห้คร่ำครวญและตรัสบริภาษพระลักษณ์ต่าง ๆ ทั้งเร่งพระลักษณ์ให้รีบออกไป พระลักษณ์จนพระทัยไหว้เทวดาให้ช่วยรักษานางแล้วออกจากอาศรม ทศกัณฐ์เห็นพระลักษณ์ออกไปแล้วก็แปลงร่างเป็นฤษีเข้าไปในอาศรม พูดหลอกลวงว่าตนเป็นฤษีชื่อสุธรรมและหว่านล้อมนางสีดาให้ไปอยู่กรุงลงกา ครั้นนางสีดาไม่ยินยอมและขับไล่ ทศกัณฐ์จึงคืนร่างเป็นยักษ์อุ้มนางสีดามาขึ้นรถทรงเหาะไปยังกรุงลงกา กล่าวถึงนกสดายุใคร่จะไปเฝ้าพระราม บินออกจากวิมานผ่านมาพบทศกัณฐ์ลักนางสีดาพาเหาะมาก็บินโถมเข้าจิกตีฆ่าไพร่พลยักษ์และทำลายรถทรงของทศกัณฐ์พังพินาศ ทศกัณฐ์ต้องอุ้มนางสีดาต่อสู้กับนกสดายุ ขณะที่ต่อสู้กันนกสดายุก็เยาะเย้ยทศกัณฐ์และบอกว่าตนกลัวแต่พระอิศวร พระนารายณ์ และแหวนที่นางสีดาสวมอยู่เท่านั้น ทศกัณฐ์ได้ฟังก็รูดแหวนออกจากนิ้วนางสีดาขว้างไปถูกอกนกสดายุตกลงมา แต่ยังคาบแหวนไว้รอถวายพระราม ทศกัณฐ์อุ้มนางสีดาเหาะต่อไป แต่ด้วยบารมีของนางสีดาทำให้ทศกัณฐ์อ่อนกำลัง เหาะต่อไปไม่ได้ จึงพานางลงเดิน ระหว่างทาง นางสีดาสั่งฝูงนกยูงให้ทูลพระรามว่าถูกยักษ์ลักมา และเมื่อพบวานรก็ฝากสไบไว้ให้ถวายพระราม ทศกัณฐ์พานางสีดามาถึงกรุงลงกา ไม่กล้าพาเข้าไปในเมืองเพราะเกรงมเหสี จึงพานางไปไว้ในอุทยาน ให้โอรสจำนวน ๑,๐๐๐ ตนที่มีชื่อเดียวกันว่าสหัสกุมารเฝ้าไว้

คำศัพท์	คำอธิบาย
ประวิช	แหวน
พงษแผน	ผู้มีเชื้อสายพรหม คือ ทศกัณฐ์ พระอัยกาของทศกัณฐ์ คือ ท้าวมหาอัชดา พรหม เมื่อท้าวสหบดีพรหมสร้างกรุงลงกา ได้มอบให้ท้าวมหาอัชดาพรหม ครอง และเปลี่ยนนามให้เป็นท้าวจตุรพักตร์ ท้าวจตุรพักตร์มีโอรสเป็นยักษ์ ชื่อ ท้าวลัสเตียน ซึ่งเป็นบิดาของทศกัณฐ์