ห้องที่ ๑๗๘ : ขุนพินิจจัย


           สี่กระษัตริยต่างน้อม บังคม
พระกฤษณบรม ราชไท้
กับสามชนนิศสม เดจลัก ษมีเอย
แต่สัตรุศนัดดาไหว้ พระลักษณ์ด้วยปรีดา
           พระพรตประนตน้อม ทูลบรร ยายเอย
มงกุฎผลาญคนธรรพ์ ชีพม้วย
วิรุญพัทกุมภัณฑ์ ลบพิ ฆาฏแฮ
พลยักษบัลไลยด้วย เดชทั้งสองหลาน
           เสรจศึกตามรับท้าว ไอยกา
พบที่โควินดา บศเถ้า
เชิญเสดจกลับภารา ถวัลยราช เสรจเอย
สมเดจไอยกาเจ้า สั่งให้ทูลฉลอง
           พระชราโรคเรื้อ รบกวน
คิดพระชนม์เหนจวน จวบแล้ว
ฃอมอบชีพประมวญ ฝากศพ พระนา
สรวมบาทบงกชแก้ว ก่อเกื้ออนุกูล
           ทรงสังขฟังชื่นชื้น ชูกระมล
ชมชอบโดยยุบล กนิฐพร้อง
ลักษมีกับพระชน นีนาฏ สามนอ
ปราโมชสองพี่น้อง แน่งน้อยประหารมาร
           จงเจริญพระยศล้ำ เลอไกร จักรเอย
บำบัดธุรพาลไภย ผ่อนพ้น
บำราศโรคไกษย สูญเสื่อม เทอญพ่อ
พระเกียรดิ์พระฤทธิล้น เลิศฟ้าธาตรี
           สิบกระษัตริย์เสรจถ้อย สนทนา
พอจวบจวนเวลา ดึกแล้ว
ต่างองค์ต่างยาตรา เถลิงราช ปรางเอย
พลันสถิตยแท่นแพร้ว พรั่งพร้อมอนงค์เสนอ
          พระจักรกฤษณกับดว้ย ลักษมี
สถิตยแท่นราชาวดี จรัสพร้อย
งามดจมาศมณี ปดับรุ่ง เรืองแฮ
พนักงานแน่งน้อย นอบน้อมบทมาล
           นางบำเรอสังคีตซ้อง เสียงประสาน
เรื่อยรับขับคำหวาน วาบแจ้ว
สำเนียงสนิทเสนาะปาน ลเวงเทพย ครวญเอย
เพลินพระหฤไทยแผ้ว ผ่องไท้ไสยา
           จวนหิรัญเรื่อรุ้ง แสงรวี
รวยกลิ่นสุมาลี ชื่นชื้น
แตรสังขรฆังตี เสนาะส่ำ เสียงนา
ทรงสุบรรณผธมฟื้น เสดจเข้าสู่สนาน
           เสรงสรงทรงเครื่องแล้ว ผันผาย
เถลิงแท่นมณีพราย พร่างพร้อย
เสวตรบวรฉัตรฉาย ชูเฉิด
พร้อมหมู่เสนาน้อย ใหญ่เฝ้าฟังกระแส
           พระทรงดำหรัสด้วย อนุชา สองนา
สมเดจพระไอยกา แก่แล้ว
ชอบแต่พ่อผู้ภา ดิไนยนารถ ผดุงแฮ
ปวงกระบินทร์จงแคล้ว เคลื่อนรั้งยังนคร
           พระพรตพระสัตรุศผู้ ภักดี
พานเรศรเจ้าธานี ทั่วหน้า
ต่างตนต่างลาลี ลาศจาก พระโรงเอย
เทียบรถคชมิ่งม้า พรั่งพร้อมจตุรงค์
           สองกระษัตริยสู่ห้อง สรงสินธุ์
ทรงเครื่องรัตนโกมิน อร่ามรุ้ง
ยุรยาตรเยี่ยงองคอินทร์ เถลิงราช รถแฮ
ขบวนเคลื่อนธุลีฟุ้ง เฟื่องด้าวดงรหง
          พระชมรุกขชาติช้อย อรชร
พวงพุ่มผกาเกสร ส่งสร้อย
หงษเหมวิหคสลอน หลายหลาก
จตุบาทคลาศคลาคล้อย คู่เย้ายวนเกษม
           ทรงทัศน์ตรัสเร่งริ้ว จัตุรงค์ จรัญเอย
ล่วงมรรคาแดนดง ด่วนเต้า
ลุไกยเกษนครทรง ตรัสสั่ง ปทับแฮ
เสรจยุรยาตรเข้า สู่ห้องปราสาทศรี
           ต่างพระยาพานเรศรเหี้ยม หาญฮึก
บางเหาะบางพหลคึก คักเมื้อ
ขี่แคร่ขี่คเชนทร์ศึก ขับควบ ดุรงค์แฮ
บางขี่กระแทะเกวียนเกื้อ กอบด้วยสเบียงตาม
           ต่างตนดล่เฃตรด้าว แดนธา นินเอย
เข้านะครสู่ปรา สาทแล้ว
เกษมศุขพิรมยา สวัสดิทั่ว แลแฮ
สาพิภักด์พิทักษแผ้ว เศิกเสี้ยนพาลไกษย
           สมเดจนฤเบศเจ้า จักรกรี
กับเอกอรรคลักษมี คู่สร้าง
ครองนัคเรศนามศรี อยุท ธยาเฮย
ขอบเขตรอาณากว้าง เพียบพื้นพูลเกษม
           โอรสจักรกฤษณเจ้า จอมพงษ
ศรีลักษณวิไลยองค อาจกล้า
ต่างเนตรพระบิตุรงค์ รอบราช กิจเฮย
ทุกประเทศเขตรหล้า พร่ำพร้องสรเสริญ
           ธำรงทศพิธแจ้ง จบพิจารณ
ปราบหมู่อาสัตยพาล พ่ายพ้น
สยองเดชอวตาร ทุกนัค รานอ
สมบัติไพบูลยพ้น เลิศทั้งทหารหาญ
          ละตนละพวกพื้น พงษกรบินทร์
แหวกสมุทดำธรณิน คล่องคล้อย
ดั้นหมอกออกเมฆิน หาญเหาะ ได้เฮย
ล้วนแต่เทพยใหญ่น้อย เนื่องอ้างอุบัติตาม
           โหราทิพเนตรแจ้ง ทศทิศ
ไตรเพทแพทยสาตรสฤษดิ รอบรู้
เดือนดาวฤกษมูลกิจ กลศึก เสรจแฮ
สุจริตกอปกู้ เกี่ยงแก้การผจญ
           กรุงศรีอยุทธเยศทั้ง มิถิล ลาเอย
ไกยเกษราชธานิน เนื่องอ้าง
สามภพดุจเมืองอินทร์ อมรเศก สรรแฮ
แผ่พระเกียรดิเกริกกว้าง ทั่วพื้นชมภู
           ทุกประเทศราชน้อม บรรณา การเอย
รุกขมาศหิรัญผกา พรั่งพร้อม
บุตรีแลนัดดา ดุรงค์คช ลักษณ์แฮ
สรรพสู่มานบน้อม เนื่องเข้าประนตถวาย
           โดยเดชหริรักษ์ผู้ ผดุงธรรม์
พระลักษมีลาวรรณ ร่วมไร้
กับสามอนุชอัน อุบัติร่วม วงษเอย
พร้อมพระไวยกูลได้ ดับร้อนไตรยดา
           ปราบราพเริงฤทธิ์ร้าย แรงพาล
บางพวกพ้นลาปหาร สู่ฟ้า
ธานพเทพยพรหมมาน คนธรรพ นาคแฮ
แสนศุขสวัสดิทั่วหน้า ส่ำซ้องสโมสร
           เฉิดเช่นฉัตรทิพทั้ง สี่คัน
ร่มทั่วจักรวาฬบรร เจิดหล้า
ไพรีเรียบเปรียบฉัน เฉกน่า กลองแฮ
พระเกียรดิยืนชั่วฟ้า โลกยสิ้นฤๅสูญ.

จบโคลงรามเกียรติ์

  เนื้อความกล่าวถึงพระพรตทูลเล่าเรื่องที่เกิดขึ้นที่เมืองไกยเกษโดยตลอด ต่อมาพระรามเห็นว่าท้าวไกยเกษทรงชราภาพมากแล้ว จึงให้พระพรตกับพระสัตรุดไปครองเมืองไกยเกษ ฝ่ายพระรามปกครองกรุงอยุธยาด้วยทศพิธราชธรรม พระมงกุฎและพระลบทำหน้าที่ต่างพระเนตรพระกรรณเป็นที่ยกย่องสรรเสริญ ศัตรูน้อยใหญ่ต่างเกรงกลัวพระบารมี บ้านเมืองมั่งคั่งไพบูลย์ เหล่าเมืองประเทศราชต่างน้อมถวายเครื่องราชบรรณาการ ทั้งกรุงอยุธยา มิถิลา และไกยเกษเป็น ๓ ราชอาณาจักรที่ยิ่งใหญ่ แผ่อำนาจไปทั่วทั้งชมพูทวีป ด้วยพระเดชานุภาพและพระบารมีของพระรามทำให้ทั่วทั้งผืนแผ่นดินแห่งไตรดายุคประสบความร่มเย็น พระเกียรติคุณของพระรามยั่งยืนคู่ฟ้าไปจนตราบโลกสิ้นสูญ