ห้องที่ ๑๖๙ : พระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าเกษมสันต์โสภาคย์


           ปางจักรกฤษณสถิตยยั้ง ยุทธยาน ราพเฮย
พร้อมอนุชนารถทวยหาญ ดาดเฝ้า
ทรงสดับสับทพลมาร โห่สนั่น มาแฮ
ตรัสว่าจอมราพเร้า เร่งรี้พลมาร
           นิลพัทอสุรผัดทั้ง มัจฉา ณุนอ
สามประนดทูลอาษา ศึกไท้
ราเมศรโปรดสามพา นเรศรรีบ จรัลแฮ
ถึงที่ชายป่าใกล้ ทัพเข้าสกัดทาง
           กองน่ามาปทะพ้อง สามกระบิน
มารฮึกหาญทมิฬ ไล่ล้อม
สามกระบี่แกว่งตรีผิน ผันไล่ ทลวงแฮ
มารแตกบอาจอ้อม โอบได้โดยหวัง
           ลิงผังผายไล่ล้าง มารกระจาย เกลื่อนนา
นนทจักรเหนยักษตาย แตกแพ้
โกรธขับนิกรหมาย มุ่งจับ ลิงแฮ
พลยักษหาญโห่แสร้ ฮึกสู้ปจัญบาน
           กระบี่ราญมารยิ่งเข้า รุมรบ
ลิงฟาดฟันตายศพ กลาดด้าว
ยักษยั่นเดชลิงหลบ หลีกกระ จายแฮ
แตกย่นจนรถท้าว แทตยไท้จอมอสูร
           นิลพัทประกาศเย้ย เหวยอุณา ราชเฮย
เองทรนงศักดา ไป่รู้
พระเสดจปราบลงกา แลมลิ วันแฮ
ราพเรียบไป่อาจสู้ ทั่วแคว้นแดนปจิม
           บัดเสดจปราบเบื้อง บูรพา นี้ฤๅ
ตรีปักกันกุเวรวา ยุภักษม้วย
กุมภัณฑราชโทษา พ้นสาป โปรดแฮ
เองจักหาญยุทธด้วย ธิราชนั้นพลันมลาย
          จงเร่งประนดเบื้อง บาทบงษุ์
เหนว่าจักยืนคง ชีพช้า
อุณาราชบัดยินองค์ ทลึ่งตวาด ตอบแฮ
เหวยอย่าอวดยกหน้า มนุษยน้อยใครกล้ว
           ตัวกูผู้ศักดิ์แกล้ว การยุทธ
ผจญจบภพสามทรุด แหลกร้าง
เหล่าเองเชื่อมนุษย์ จักมอด พลันนา
พลางลั่นศรหมายมล้าง มกฏให้แหลกลาญ
           ศรมารเปนนาคกลุ้ม เกลื่อนสมร
พ่นพิศม์ชูเศียรสลอน ไล่ล้าง
สามกระบี่ราญรอญ รวบฟาด แหลกแฮ
นาคหมดโจนโผนคว้าง เผ่นขึ้นรถอริน
           นิลพัทโถมถีบท้าว อสุรี ตกเฮย
อสุรผัดฆ่าสารถี มอดม้วย
มัจฉาณุพิฆาฏสี หราชหัก รถแฮ
แหลกยับเป็นจุณด้วย เดชแกล้วสามทหาร
           พระยามารผุดลุกขึ้น ยืนยัน
กริ้วโกรธเพียงเพลิงกัลป์ กาจกล้า
กระทืบบาทเร่งพลขัน ยงยุทธ
สามกระบี่ถอยรบท้า ฬ่อล้อประลองเชิง
           สุครีพองคตทั้ง วายุบุตร
อิกสิบแปดมงกุฎ ดาดเฝ้า
เหนยักษ์รุกโรมรุด ใกล้เกลื่อน มานา
ต่างแกว่งอาวุธเข้า ไล่ล้างอสุรา
           อุณาราชยลกระบี่เข้า โจมปจัญ
ยักษพ่ายตายอนันต์ แน่นหล้า
กริ้วโกรธแกว่งศรผัน ผาดไล่ กระบินแฮ
หริรักษยลยักษ์กล้า เสดจเข้ารณรงค์
          บาทขวาเหยียบเข่าซ้าย กำธร
หัดถ์แกว่งพระแสงศร หวดซ้ำ
อุณาราชประจัญกร โจนเหยียบ ชงฆ์แฮ
สองแย่งยุทธ์หมายพล้ำ เพลี่ยงถ้าทีผจญ
           ภุชพลบาทซ้ายเหยียบ เข่าขวา ราพเฮย
ศรหวดถูกอุณา ราชกลิ้ง
ขุนยักษยิ่งโกรธา ผุดลุก ทยานแฮ
กรจับศรลั่นทิ้ง เปรื่องเปรี้ยงปกายพราว
           เปนก้อนเหล็กโชติด้วย เพลิงดาษ ดงแฮ
หริรักษทรงพรหมาศ ลั่นล้าง
ครื้นครั่นพรุณสาด เพลิงดับ เสรจเฮย
ศรละลิ่วลอยคคว้าง ปักต้องอกอสูร
           จอมสิงขรปวดปิ้ม ชีวา วอดแฮ
ร่ายเวทถ้วนเจดครา ลูบไล้
ลูกศรที่ตรึงกา ยาหลุด สบายนอ
เหนื่อยจิตรคิดพักไท้ รีบเมื้อสระสนาน
           ปางพระโคศภผู้ ทรงญาณ
ทราบว่าพระอวตาร ปราบเสี้ยน
คิดจะสู่ทูลสาร โดยสั่ง ศุลีเอย
หมายเฉภาะเหาะมุ่งเมี้ยน แมกฟ้ามาพลัน
           ถึงสถิตยทูลเบื้องดึก ดำบรรพ์
อุณาราชเปนเทวัญ ก่อนโพ้น
ขาดเฝ้าพระสาบสรร ศฤดิ์รูป อสูรแฮ
ผ่านมหาสิงขรโน้น เฃตรท้าวอสุรา
           ปกาสิตสั่งซ้ำ ทำประจาน
เฉภาะกกแก้วสังหาร จึ่งม้วย
ตรึงยักษปักทรมาน แสนโกฎิ ปีนอ
ชี้ที่กกถวายด้วย เสรจเมื้อกุฎีดง
          หริวงษ์ทรงสดับแจ้ง การรอญ ราพเฮย
โสมนัศหัดถ์ทรงถอน กกแก้ว
อุณาราชโสรดสาคร เสร็จสร่าง สกนธ์แฮ
หวนฮึกมานะแคล้ว คลาดเข้าโจมตี
           พระจักรีเสด็จเข้า รณรงค์
ศรหวดถูกราพองค์ ปั่นคว้าง
ซ้ำพาดกกแก้วทรง ศรลั่น ไปแฮ
ต้องอกอสูรร้าง ชีพเมื้อตรึงผา
           พระสาบเกิดไก่แก้ว คอยขัน ขานเฮย
ค้อนเหล็กนนทรีรัน เมื่อเขยื้อน
เสร็จทราบอสุราธรรม์ ลีลาศสู่ สวนแฮ
เทพต่างโปรยผกาเอื้อน โอฐซร้องถวายพร
           ฝ่ายแทตยซึ่งเร้นแอบ อรัญวา
เหนเหตุพระราชา อยู่เกล้า
รีบทูลนาฎไวยกา สูรอรรค เรศแฮ
ทั้งประจันธิดาเจ้า ทราบสิ้นแต่หลัง
           สองฟังสองสุดเศร้า โศกสลด ฤไทยนา
สองทุ่มทรวงกำสรด เทวศไห้
ชายาว่าทรงยศ เฉลิมโลกย เมียเอย
เมียจักตายตามไท้ สู่เมื้อเมืองสวรรค์
           นางประจันว่าโอ้พระ บิตุรงค์
พระโปรดพระคุณคง คู่ฟ้า
บทันจักสนององค์ บิตุเรศ เลยนา
พระด่วนเสด็จทิ้งข้า บาทให้อาดูร
           กำนันว่าโอ้พระ โพทอง
พระเดชเคยปกครอง ครอบเกล้า
เสด็จลับนับจะหมอง ใจเทวศ ถวิลเอย
ต่างค่อนทรวงไห้เศร้า ยเยือกทั้งวังอสูร

จบห้องที่ ๑๖๙

  เนื้อความกล่าวถึงนิลพัท อสุรผัด และมัจฉาณุอาสาออกสู้ศึกท้าวอุณาราช ตีทัพหน้าแตกพ่ายและบุกฝ่าเข้าไปจนถึงรถทรงของท้าวอุณาราช นิลพัทประกาศว่านายของตนคือพระรามผู้มีเดชานุภาพปราบได้ทั้งกรุงลงกา กรุงมลิวัน ปราบตรีปักกัน ท้าวกุเวรณุราช และวายุภักษ์ ท้าวอุณาราชจึงควรเร่งไปกราบบาทพระรามขอชีวิต ท้าวอุณาราชว่าตนไม่เคยเกรงกลัวมนุษย์ แล้วเข้าต่อสู้กันจนมาถึงหน้าพลับพลาของพระราม สุครีพ หนุมาน และวานรสิบแปดมงกุฎออกมาช่วยรบ พระรามเห็นว่าท้าวอุณาราชมีฤทธิ์เดชมากจึงออกต่อสู้และแผลงศรเสียบอก ท้าวอุณาราชร่ายเวทจนลูกศรหลุดออก แต่เหน็ดเหนื่อยเพราะสู้รบมานานจึงหลบไปอยู่ริมสระ ฝ่ายพระฤษีโคศภทราบด้วยญาณว่าพระรามกำลังสู้รบกับท้าวอุณาราช จึงรีบเหาะมาทูลว่า ท้าวอุณาราชเดิมเป็นเทวดาแต่ขาดเฝ้าพระอิศวร จึงถูกสาปเป็นยักษ์ครองเมืองสิงขร ไม่มีอาวุธใดจะทำร้ายได้นอกจากต้นกก ขอให้พระรามแผลงศรต้นกกตรึงท้าวอุณาราชไว้ พระรามจึงถอนต้นกกมาทำเป็นลูกศร ครั้นท้าวอุณาราชย้อนกลับมาต่อสู้ พระรามก็แผลงศรต้นกกปักอกท้าวอุณาราชตรึงไว้กับหน้าผาหิน แล้วสาปให้ไก่แก้วกับนนทรีคอยเฝ้าดู หากศรต้นกกเขยื้อน ไก่แก้วจะขันบอกให้นนทรีใช้ค้อนเหล็กตอกย้ำศร ตรึงท้าวอุณาราชไว้ชั่วกัปกัลป์