ห้องที่ ๑๑๙ : พระพิบูลยไอยสวรรย์


           ยาตรย้ายพยุหพื้นพลหาญ
จากขีดขินเขนขาน โห่เร้า
สามกระษัตริยแสนสำราญ บนบุษ บกเฮย
ทัพน่าธงนำเข้า เฃตรแคว้นแดนดง
           เดินกระบวนทัพสท้าน ธรณิน
เสียงสนั่นแตรสังขพิณ พาทยฆ้อง
ขนัดรถคชวรินทร์ อัศวราช ครื้นแฮ
ฮึกกระหึมโห่ร้อง เร่งริ้วพลจรัล
           เสียงลั่นพิฦกล้ำ ลุดง รังเฮย
พระตรัสเรื่องอรอนงค์ นุชนอ้ง
เมื่อตามพระเอกองค์ สกุณออก ความนา
คาบพระธำมรงค์ก้อย สุโนคท้าวทูลถวาย
           สดายุสุดสิ้น ชนมาน
พี่พนมศพสการ เสร็จแล้ว
เที่ยวตามอัคเรศราญ รอนราพ เรียบนา
เสร็จศึกจึงรับแก้ว เกษสร้อยสู่เมือง
           ตรัสพลางทางเร่งเร้า รีบพลา กรเฮย
ถึงฟากฝั่งโคธา ประทับรอ้น
สามกระษัตริย์สรงวา รินรื่น ฤไทยแฮ
ชมอุบลบานซ้อน สลับล้วนหลายศรี
           สินธุใสในวากเวิ้ง หว่างอุบล
มัจฉะว่ายแหวกวน แวดเคล้า
ว่ายดำผุดพ่นชล ชิงเหยือ กันนา
บ้างแอบกอบัวเข้า กัดก้านกินไคล
           พระสรงเสร็จเสด็จขึ้น ทรงประทับ
บุษบกแก้วระยับ ยาตรฟ้า
โสรมนัศตรัสกับ สองกระษัตรย์ เกษมเฮย
พระสุริยส่องแสงกล้า พักร้อนรอพล
          พิเภกสุครีพทั้ง หณุมาน
นิลนนท์พลทหาร แซ่ซ้อง
ลงเล่นกระสินสนาน แสนสนุก สนั่นฮา
จนบดบ่ายนายร้อง เรียกขึ้นคอยเตรียม
           หยุดร่มมารุดริ้ว รอเย็น
ภอบ่ายสามโมงเห็น เหือดร้อน
ขบวนแห่จัดเป็น พยุหะ บาตรแฮ
แห่กระบี่สี่สายซ้อน เสร็จเยื้องยาตรา
           เดินทัพคับคั่งเข้า เฃตรไพร วันแฮ
แลสลับล้วนไศล หลากล้ำ
ชมสัตวจตุบาทใน อรัญนก เอนกนา
มัจฉโลดเล่นน้ำ หลั่งล้นลำธาร
           เยนชื่นรื่นร่มไม้ มีพรรณ ต่างเฮย
ระตะดอกออกอนันต์ นับร้อย
หอมรินเรี่ยทางจรัล เจริญราช ฤไทยแฮ
บ้างห่อกลิ่นกลีบช้อย พระชี้นางชม
           ดำเนินพลพ้นพระ ฤๅษี
สรภังค์ภารทวาชชี ใช่ใกล้
ข้ามฝั่งสะโตงลี ลาศล่วง ทางฮา
ถึงพระวสิฐให้ หยุดพื้นพลากร
           คณะนักสิทธิ์สดุ้ง โดดกระฎี
ต่างตื่นว่าไพรี รีบเร้น
หอบบริกฃารหนี เนารก
เคยเข็ดกากนาเว้น แต่เจ้าคุณครู
           ฝ่ายสองนักสิทธิซ้อม สวดมนต์ เย็นเฮย
ยินแซโสตรเสียงพล ลั่นพื้น
พระอยุดเงียบคิดฉงน ผงกแอบ มองแฮ
เหนพยุหโห่ครื้น คิดคร้ามใครไฉน
          ผิดสังเกตจับไม้ ธานกร
จากกุฎีรีบบทจร จดจ้อง
เหนองค์พระทรงศร เกษกระษัตรย์
เรียกศิศยเสียงอึงก้อง อย่าช้าไปเชิญ
           ปางพระบรมนารถเจ้า จักรกฤษณ์
ชวนอนุชพระขนิฐ แน่งน้อย
เสร็จสู่สิทธาสถิตย์ ประทับ ที่เฮย
น้อมศิระเรียบร้อย แทบเท้าชฎิลดง
           พระครูผู้เถ้าทัก ถามไท ท่านเฮย
เดิมประพฤดิเนาไพร พรตพร้อม
ลาผนวชเมื่อปางใด ได้พวก พหลเฮย
พลทหารห้อมล้อม มากล้วนมารลิง
           พระเล่าเรื่องแต่ต้น ตามมูล เหตุเฮย
จนฆ่าทศเศียรสูญ ชีพม้วย
เศกพิเภกครองประยูร ยาตรพยุห์ ส่งนา
ครบสัตยเสร็จศึกด้วย กลับเข้าอยุทธยา
           เสวะนะพระพรอกพร้อง สองสิท ธาแฮ
โสรมนัศในจิตร แจ่มหน้า
อสุรปัจจามิตร มารหมู่ หมดฤๅ
สองพระทรงญาณกล้า กล่าวถ้อยถวายไชย
           ฝ่ายกุขันอยู่ด้าว ปลายแดน
พฤกษร่วงสิบสี่คะแนน เหน็บไว้
ครบตามรับสั่งแสน โสรมนัศ นักนา
จำจะถามชฎิลได้ เรื่องรู้ร้ายดี
           ตริเสร็จรเห็จขึ้น บนพฤกษ์
เป่าหลอดเรียกพลคึก คักพร้อม
ต่างถือธนูฮึก หาญโห่ โหมฮา
เกณฑกระบวนบ่าวล้อม ลัดเลี้ยวลงทาง
          มาถึงที่ท่าข้าม คิดฉงน
เหนรอ่งรอยรถพล พักช้าง
ติณะชาติชายชล รอยย่ำ ยักษ์แฮ
ไม้ไล่แหลกคชล้าง ลู่ล้มแลตลุย
           จะเปนจอมกระษัตริยเจ้า ใดดล แดนเฮย
เสร็จประภาศพาพล ผ่านด้าว
ยุรยาตรพยุหยล ยศยิ่ง ใหญ่นอ
สังเกตรอยก่ายก้าว พ่างพื้นปถพี
           กุขันสนเท่ห์แท้ มาไกล
เหนจะพักอยู่ใน ป่านี้
ยลรอยยิ่งสงไสย สาวบาท
บอกบ่าวพวกเราลี้ ลาศเต้าตามถาม
           มาถึงนิวาศน์เจ้า จอมอา จาริยเฮย
พวกยักษลิงวิ่งฮา ฮึกห้าม
พระยลกุขันมา ตรัสเรียก
พรานนึกใจจิตรคร้าม ยอบยั้งบังคม
           พระถามถึงมาตุรทั้ง สุริวงษ์
องค์อนุชสององค์ รว่มไร้
พรานทูลว่าวรพงษ์ ผอมซูบ สลดแฮ
ผองพิโยคจิตรไข้ คับแค้นขุ่นทรวง
           พระทราบโศกสั่งให้ วายุบุตร
กับกุขันรีบรุด เร่งเฝ้า
สามพระนาฎสองอนุช ในนิเวศน์
ทูลว่าเรารอเข้า หยุดยั้งเยียนครู
           สองนายรับสั่งแล้ว ทูลลา
สมเด็จพระจักรา รีบร้น
มาตามเฃตรมรรคา ข้ามโขด เฃาแฮ
พรานกุขันนำด้น ดัดดั้นดงหลวง

จบห้องที่ ๑๑๙

  เนื้อความกล่าวถึงพระราม พระลักษณ์ และนางสีดา เสด็จออกจากเมืองขีดขิน พระรามเล่าเรื่องนกสดายุถวายแหวน ออกติดตามนาง ต่อสู้กับพวกยักษ์จนได้รับชัยชนะ และพานางสีดากลับเมือง เดินทางรอนแรมมาในป่าจนข้ามฝั่งแม่น้ำสะโตง จนถึงสำนักของพระฤษีวสิฐ จึงหยุดพักพล พระฤษีให้ศิษย์ไปทูลเชิญทั้งสามกษัตริย์ให้แวะประทับที่สำนัก พระรามตรัสเล่าเรื่องตั้งแต่ต้นจนถึงได้ฆ่าทศกัณฐ์ และอภิเษกพิเภกครองเมือง และกำลังนำทัพกลับกรุงอยุธยา ฝ่ายพรานกุขันที่เฝ้าอยู่ชายแดนรู้ว่าครบกำหนดเวลา ๑๔ ปี จึงจะไปถามความกับพระฤษี เมื่อถึงริมแม่น้ำ เห็นร่องรอยกองทัพพักอยู่ ก็จะเข้าไปแต่พลลิงวิ่งมาห้าม พระรามทอดพระเนตรเห็นจึงตรัสเรียกพรานกุขันให้เข้าเฝ้าและตรัสถามถึงพระมารดาทั้งสามและพระอนุชาทั้งสอง พรานกุขันทูลว่า ทุกพระองค์ต่างเศร้าโศก พระรามจึงให้หนุมานและพรานกุขันรีบไปทูลพระมารดาและพระอนุชาว่า พระองค์และกองทัพได้เดินทางมาถึงแล้ว และพักอยู่ที่สำนักพระฤษีวสิฐ