ห้องที่ ๑๑๓ : พระครูอุภัยสังฆกิจจานุกร


           ขบวนแห่พระศพท้าวทศศีร์
ถึงพระเมรุรูจีจึ่งยั้ง
เวียนพระศพครบตรีวารรอบ เมรุนา
เชิญพระโกษขึ้นตั้งสถิตยเบื้องเบญจา
           แตรสังขมโหรทึกก้องกลองชนะ
ครึ้มครึ่มตามจังหวะจ่าท้า
ปี่ไฉนวิเวกละเวงแหย หวนเฮย
นฤนาทสนั่นหล้าแซ่ซ้องเสียงประโคม
           งานเล่นโขนหุ่นงิ้วลคอนอึง อนเอย
สามต่อไต่ลวดกรลึงฟ่อนฟ้อน
รำแพนพวกหกขึงขันลอด บ่วงนา
นอนดาบอิกคาบค้อนมีดซ้ำโยนซอย
           ฝูงชนกล่นเกลื่อนด้าวดูงาน
อุ้มลูกจูงเหลนหลานกลุ่มกลุ้ม
ภายค่ำอัคคีมาลย์แสงสว่าง
กราวโกร่งกล่องตุ๋มตุ้มตุ่มเต้นหนังประชัน
           ท้าวนางหลวงแม่เจ้าจอมสมร
แสนสุดโศกาวรเทวศไห้
กำนันนาฎนิกรครวญคร่ำ
ทุกขยิ่งทุกขถึงไท้ทุ่มเร้ารันทรวง
           มณโฑแสนสุดเศร้าโศกี
กับอนงค์อัคคีพร่ำพร้อง
โอ้โอ๋มิ่งโมฬีเฉลิมเกษ
คุณพระเคยปกป้องปิ่นเกล้าลงกา
           ชายาโอดว่าโอ้อกเอย
นับจักเนานานเสวยเทวศร้าง
นับวันนับจักเลยลับล่วง แล้วนา
นับจักแขวนขวัญคว้างอยู่สู้แสนรกำ
          เสียงบรรสานส่ำซ้อนสนมสนอง
ว่าพระร่มโพทองปกเกล้า
เสดจสู่พิภพครองสวรรค์ถิ่น ใดนา
ข้าบาทตามเสดจเฝ้าพระเจ้าข้าเอย
           สนมนางต่างโศกเศร้าโศกา
พระประยูรวงษาใหญ่น้อย
กลิ้งเกลือกทอดกายาสยายเกษ
โศกยิ่งสุดแสนละห้อยดุจสิ้นสมฤดี
           สร่างโศกวิโยคไห้โหยหา
องค์พิเภกอนุชาเสดจเข้า
ทรงจุดธูปเทียรมาไลยยก ตั้งเฮย
ทรงษะมาพระศพเจ้าพี่แล้วโศกศัลย
           ปวงพระวงษบริจาคสิ้นวัดถุทาน
จวบบ่ายฝ่ายพนักงานจัดพร้อม
เชิญพระศพจอมมารสู่แท่น ที่เอย
พิเภกกับประยูรห้อมเกลื่อนกลุ้มถวายเพลิง
           เสร็จการพระศพท้าวทศกรรฐ
จึ่งพระยาพิเภกผันกลับด้าว
ภาสนมนาฎกำนัลคืนนิเวศน์
เสดจสู่ปราสาทท้าวทอดท้อนหฤไทย
           พลันเสดจเข้าที่สรงสนาน
ไขประทุมธารโปรยพร่ำพร้อย
หอมหวลกลิ่นกุสุมาลย์อวนอบ
เย็นยิ่งน้ำฟ้าย้อยชื่นชื้นชูกระมล
           ทรงสุคนธ์ลูบไล้กายา
กลิ่นส่งทราบนาสารื่นเร้า
อาภรณพัตรอาภาพรายเพริศ
ทรงประวิชนพเก้าสอดนิ้วสนิทเสนอ
          ท้าวเธอเสดจยาตรเยื้องบมินาน
ขึ้นสู่รถสุรการก่องแก้ว
มารมาตยหมู่ทวยหาญแหนแห่
งามวิลาศล้วนแล้วเล่หเจ้าจอมมาร
           ภูบาลเสดจคลี่คล้อยจัตุรงค์
หมายพระจักรีองค์เอกไท้
ออกจากนครลงการีบ เสดจนา
บ่ายสบสามโมงได้ลุด้าวแดนสฐาน
           ถึงปทับชายชั้นนอกพลับพลา
เสด็จจากรถามาที่เฝ้า
ทูลการศพราพนาสูรเสร็จ แล้วแฮ
เชิญพระองค์เสด็จเข้าเหยียบแคว้นแดนมาร
           ฟังสารพิเภกเชื้อเชิญชวน
โสมนัศาสรวลสั่งเร้า
รวิบุตรเร่งจัดขบวนพยุหบาตร
จักยกพยุหเข้าเหยียบพื้นเมืองมาร
           สุครีพเรืองฤทธิห้าวหาญรับ สั่งแฮ
จัดกระบินทร์กระบวนทัพเทียบถ้า
ถือปืนดาบหอกสลับทวนเทิด แถวแฮ
สิบแปดมกุฎกองหน้าสุดท้ายหณุมาน
           ภูบาลบวรนาฎเจ้าจอมสี ดาเฮย
กับพระลักษณเสด็จลีลาศเมื้อ
โสรดสรงทิพวารีรมเยศ ยิ่งนา
อรอาบเอมรศเกื้อกลิ่นแก้วเกสร
           สองทรงภูษิตพื้นบวร
เชิงกระบวนอรชรช่อช้อย
นางทรงอุทุมพรพัตรผ่อง ศรีนา
ทรงสะใบตาดพร้อยพร่างแก้วแกมสุวรรณ์
          ต่างประดิฐประดับสร้อยสรรพา ภรณเอย
กาบกิ่งกาญจนจุฬาเลิศล้ำ
พราย ๆ พร่างรัตนาภาเพชร เพริศพ่อ
ทรงประวิชวุ้งน้ำสนิทนิ้วพระหัดถ์รหง
           งามรามงามลักษณน้องยายงค์
งามสุดสีดาอนงค์แน่งน้อย
สามเสร็จเสด็จทรงราชรถ เรืองแฮ
สองรถงามเฉิดช้อยช่อชั้นชัชวาลย์
           เยาวมาลย์ร่วมรถไท้ทรงธรรม์
ยังมะหาเวชยันต์ยาตรฟ้า
รถทรงพระลักษณสรรพ์สุนทรรัตน เรืองแฮ
เทียมเทพสินธพกล้าเผ่นผ้ายโผนผยอง
           เครื่องสูงมรยูรฉัตรชั้นชุมสาย
เทียวธุชเชิดชูชายเฟื่องฟ้อน
แสนพลส่ำพวกหลายสลอนสลับ
แตรฝรั่งแตรงอนซ้อนส่ำฆ้องกลองคหึม
           พิเภกนำเสดจเข้านครลง กาเอย
ชมนิเวศนเวียงวงแว่นแคว้น
ป้อมปืนค่ายคูรหงหอรบ สล้างแฮ
แตนตึกแถวถนนแม้นราบพื้นเภรี
           ชมสามปราสาทแก้วสุริการ
ทัดเทียบทิพยสฐานเทิดฟ้า
จัตุรมุขมณีปรสานแสงมาศ
เหินรเห็จเวหาห้ายอดแม้เสมอพรหม
           เร่งรถจรดแก้วเกยประดับ
พิเภกทูลเชิญรับเสด็จเข้า
สามเสร็จเสด็จประทับยังแท่น
ในนิเวศนวังเจ้าท่านท้าวทศกรรฐ

จบห้องที่ ๑๑๓

  เนื้อความกล่าวถึงเมื่อขบวนพระศพทศกัณฐ์ถึงบริเวณพระเมรุมาศ พนักงานก็เชิญโกศพระศพเวียนรอบพระเมรุมาศ ๓ รอบ แล้วเชิญขึ้นประดิษฐานบนแท่นเบญจา ดนตรีต่างประโคม มีแตร สังข์ มโหรทึก กลองชนะ ปี่ไฉน มีมหรสพทั้งหลายให้ชมเป็นต้นว่าโขน หุ่น งิ้ว ละคร และการละเล่นไต่ลวด รำแพน ตีดาบ
  พิเภกจุดธูปเทียน วางมาลัยดอกไม้ขอขมา แล้วจุดพระเพลิงพระศพ ต่อจากนั้น นางมณโฑและนางกาลอัคคีมเหสีทั้งสอง พร้อมด้วยพระญาติวงศ์ นางข้าหลวง นางกำนัล ขึ้นถวายพระเพลิง
  เมื่อเสร็จการพระราชพิธีถวายพระเพลิงพระศพแล้ว พิเภกไปเฝ้าและทูลเชิญพระรามและนางสีดาเสด็จเข้ากรุงลงกา พระรามสั่งสุครีพให้จัดขบวนเสด็จ จากนั้นพระราม นางสีดา และพระสัตรุด ก็เสด็จเข้ากรุงลงกา พร้อมด้วยไพร่พลทั้งปวง