โกฐทุ่งนา

Murdannia japonica (Thunb.) Faden

ชื่ออื่น ๆ
โกฐชายทุ่ง
ไม้ล้มลุกอายุหลายปี รากอวบหนา คล้ายกระบอง ใบรูปแคบ ใบที่โคนต้นเรียงเวียนถี่ ใบที่กิ่งเรียงเวียนห่าง ๆ ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่ง ดอกสีขาว ผลแบบผลแห้งแตกกลางพู รูปรีกว้าง

โกฐทุ่งนาเป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี มีรากฝอยอวบหนาคล้ายรูปกระบอง เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๓ มม. ลำต้นสั้นมาก ลำต้นแขนงที่มีดอกแตกจากโคนของลำต้น ตั้งตรง สูง ๒๐-๔๐ ซม. เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๓ มม. เกลี้ยงหรือมีขนคายตรงบริเวณข้อ

 ใบใกล้พื้นดินเรียงเวียนเป็นกระจุก รูปรีแคบ กว้าง ๑.๕-๔.๕ ซม. ยาว ๘-๑๕ ซม. ปลายมน แหลม หรือเรียวแหลมเป็นติ่งสั้น โคนรูปลิ่มหรือมน ขอบเป็นคลื่น ใบบนลำต้นแขนงที่มีดอกมีหลายใบ กว้าง ๐.๕-๑.๕ ซม. ยาว ๑-๓.๕ ชม. กาบใบมีปลายจักเป็นแฉกรูปลิ่มแคบแกมรูปสามเหลี่ยม ๒ แฉก ขอบใบบางใส เป็นคลื่น

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่ง ประกอบด้วยช่อย่อยหลายช่อ ช่อย่อยแต่ละช่อยาวประมาณ ๓ ซม. ดอกมีตั้งแต่ ๒ ถึงหลายดอก ใบประดับมีขนาดเล็ก ลักษณะคล้ายเยื่อใบประดับที่โคนช่อดอกย่อยจะยาวที่สุด ประมาณ ๑.๕ ซม. ใบประดับย่อยยาวประมาณ ๓ มม. ก้านดอกย่อยตรงกลีบเลี้ยง ๓ กลีบ รูปรีแคบ ยาว ๐.๕-๖ มม. ติดทน กลีบดอก ๓ กลีบ สีขาว รูปไข่กลับแกมรูปโล่กลม เกสรเพศผู้สมบูรณ์มี ๓ อัน เรียงสลับกับเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน ๓ อัน เรียงสลับกับเกสรเพศผู้ที่ก้านชูอับเรณูมีขนนุ่ม อับเรณูที่ติดฐานแตกด้านข้างตามยาว รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปไข่ มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒-๔ เม็ด

 ผลแบบผลแห้งแตกกลางพู รูปรีกว้าง มี ๓ พู กว้างประมาณ ๔ มม. ยาวประมาณ ๕ มม. โคนและปลายมนก้านผลยาวได้ถึง ๗ มม. แต่ละช่องมี ๒-๔ เมล็ด เมล็ดเป็นเหลี่ยมสีเทาอมสีน้ำตาล

 โกฐทุ่งนามีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบตามชายป่าดิบชื้น ที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๒,๐๐๐ ม. ออกดอกตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงกรกฎาคม เป็นผลเดือนสิงหาคมถึงกันยายน ในต่างประเทศพบที่จีน ญี่ปุ่น ภูฏาน อินเดีย พม่า ลาว มาเลเซีย และอินโดนีเซีย

 พืชชนิดนี้แม้จะมีชื่อเรียกเป็น “โกฐ” แต่ก็มิได้เกี่ยวข้องกับพิกัดยาไทยแผนโบราณที่เรียก “พิกัดโกฐ” นอกจากนั้นพืชชนิดนี้มิได้มีชื่อปรากฏในตำรายาโบราณไทยแต่อย่างใด.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
โกฐทุ่งนา
ชื่อวิทยาศาสตร์
Murdannia japonica (Thunb.) Faden
ชื่อสกุล
Murdannia
คำระบุชนิด
japonica
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Thunberg, Carl Peter (1743-1828)
- Faden, Robert B.
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Thunberg, Carl Peter (1743-1828)
- Faden, Robert B. (1942- )
ชื่ออื่น ๆ
โกฐชายทุ่ง
ผู้เขียนคำอธิบาย
ผศ. ดร.ชยันต์ พิเชียรสุนทร และ ศ. ดร.วิเชียร จีรวงส์