แข้งแคะ

Cleistanthus papyraceus Airy Shaw

ชื่ออื่น ๆ
ขางแข้งแคะ (ลำปาง); ตีนแป (ตาก)
ไม้พุ่มเปลือกบาง เกลี้ยง มีช่องอากาศ ใบเรียงเวียน รูปไข่กลับหรือรูปรี ช่อดอกคล้ายช่อเชิงลด ออกตามง่ามใบเป็นกระจุก มีใบประดับรองรับ ดอกแยกเพศร่วมต้น ผลแบบผลแห้งแตก รูปกลมแป้น แก่สีน้ำตาลอมแดง

แข้งแคะเป็นไม้พุ่ม สูงได้ถึง ๓ ม. เปลือกสีน้ำตาลแดง บางและเกลี้ยง มีช่องอากาศกระจายห่าง ๆ

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่กลับหรือรูปรี กว้าง ๒-๕ ซม. ยาว ๕-๑๐ ซม. ปลายเรียวแหลมเป็นติ่งสั้น โคนสอบเป็นรูปลิ่มหรือแหลม ขอบเรียบ เป็นคลื่นเล็กน้อยหรือจักไม่เป็นระเบียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ เส้นกลางใบและเส้นใบเรียวเล็ก มีข้างละ ๖-๘ เส้น ด้านล่างนูน เห็นชัดกว่าด้านบน ก้านใบยาว ๒-๔ มม. หูใบรูปลิ่มแคบ กว้างประมาณ ๑ มม. ยาว ๑.๕-๓.๕ มม. เกลี้ยง

 ดอกแยกเพศร่วมต้น ช่อดอกคล้ายช่อเชิงลด ออกตามง่ามใบเป็นกระจุก มีใบประดับรองรับ ดอกเพศผู้เส้นผ่านศูนย์กลาง ๒-๓ มม. สีเขียวอมเหลืองหรืออมม่วง กลีบเลี้ยงโคนติดกันเล็กน้อย ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปขอบขนานแกมรี กว้างประมาณ ๐.๕ มม. ยาวประมาณ ๔ มม. ปลายแหลม โค้งพับลง กลีบดอก ๕ กลีบ รูปพัด ปลายกลีบมี ๓ หยัก หยักกลางยาวกว่าหยักข้าง จานฐานดอกรูปกรวยบางและไม่มีขอบ เกสรเพศผู้ ๕ อัน ก้านชูอับเรณูติดกันเป็นแท่งรูปสามเหลี่ยมอยู่กลางจานฐานดอก อับเรณูรูปขอบขนานแกมรูปไข่ เกสรเพศเมียเป็นหมัน ๓ อัน ดอกเพศเมียเส้นผ่านศูนย์กลาง ๓-๔ มม. กลีบเลี้ยงคล้ายดอกเพศผู้แต่แฉกตั้งตรง กลีบดอกเหมือนดอกเพศผู้แต่ขนาดเล็กกว่า รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปไข่หรือค่อนข้างกลม มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมีย ๓ อัน ติดกันที่โคน แต่ละอันปลายแยก ๒ แฉก

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปค่อนข้างกลมหรือกลมแป้น เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๕ มม. มีใบประดับ กลีบเลี้ยงและกลีบดอกติดทน มี ๓ พู แต่ละพูมี ๑-๒ เมล็ด ผลแก่สีน้ำตาลอมแดง เมล็ดค่อนข้างกลม

 แข้งแคะมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคตะวันตกเฉียงใต้ ขึ้นตามป่าผลัดใบ ที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๕๐-๔๐๐ ม. ออกดอกเดือนธันวาคมถึงมีนาคม เป็นผลเดือนธันวาคมถึงพฤษภาคม ในต่างประเทศพบที่พม่า.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
แข้งแคะ
ชื่อวิทยาศาสตร์
Cleistanthus papyraceus Airy Shaw
ชื่อสกุล
Cleistanthus
คำระบุชนิด
papyraceus
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Airy Shaw, Herbert Kenneth
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1902-1985)
ชื่ออื่น ๆ
ขางแข้งแคะ (ลำปาง); ตีนแป (ตาก)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางลีนา ผู้พัฒนพงศ์