เดื่อดินขน

Trachelospermum lucidum (D. Don) K. Schum.

ไม้รอเลื้อย ทุกส่วนมียางสีขาวคล้ายน้ำนม กิ่งห้อยลง มีขนประปราย กิ่งแก่มีช่องอากาศ ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูป รีหรือรูปไข่กลับ ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกที่ยอดหรือข้างโคนก้านใบ ดอกสีขาวหรือสีเขียวอ่อน มีกลิ่น หอม เกสรเพศผู้โผล่ไม่พ้นปากหลอดกลีบดอก ผลแบบผลแห้งแตกแนวเดียว รูปทรงกระบอกแคบ ปลายเรียว ออก เป็นคู่โค้งเข้าหากัน เมล็ดแบน รูปแถบ ปลายด้านหนึ่งมีขนสีขาวเป็นพู่


     เดื่อดินขนเป็นไม้รอเลื้อย ทุกส่วนมียางสีขาว คล้ายน้ำนม กิ่งห้อยลง มีขนประปราย เปลือกสีค่อนข้าง ดำ ผิวขรุขระ กิ่งแก่มีช่องอากาศ โคนกิ่งและต้นมีปุ่มหนา แน่น ปลายปุ่มแหลมคล้ายหนาม
     ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปรีหรือรูปไข่กลับ กว้าง ๑.๗-๖.๒ ซม. ยาว ๖-๒๐ ซม. ปลายแหลมมนหรือเรียว แหลม โคนรูปลิ่ม ขอบค่อนข้างเรียบหรือหยักตื้น ๆ และ เป็นคลื่นเล็กน้อย แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง เส้นแขนง ใบข้างละ ๑๑-๑๒ เส้น ปลายโค้งจดกันใกล้ขอบใบ เส้น กลางใบมีขนประปรายทางด้านล่าง โคนเส้นกลางใบทาง ด้านบนมีต่อมเล็ก ๆ เป็นกระจุก ก้านใบยาว ๐.๕-๑.๕ ซม. บริเวณข้อระหว่างโคนก้านใบมีต่อมเล็ก ๆ เรียงเป็นแถว
     ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกที่ยอด หรือข้างโคนก้านใบ ทั้งช่อยาวประมาณ ๑๕ ซม. เกลี้ยง หรือมีขนเล็กน้อย ก้านช่อดอกยาวประมาณ ๕ ซม. ใบประดับรูปขอบขนานแกมรูปใบหอกกลับ กว้าง ๑-๑.๕ มม. ยาว ๖-๘ มม. ก้านดอกยาว ๗-๘ มม. ดอกสีขาวหรือ สีเขียวอ่อน มีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ โคนเชื่อมติด กันเล็กน้อยหรือแยกจากกัน แต่ละกลีบรูปไข่หรือรูปขอบ ขนาน กว้างประมาณ ๑ มม. ยาว ๒-๒.๔ มม. ปลายมน โคนกลีบเลี้ยงด้านในแต่ละกลีบมีต่อมเล็ก ๆ ๒ ต่อม กลีบ ดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ครึ่งล่างแคบกว่าครึ่งบน ยาวประมาณ ๘ มม. ด้านนอกเกลี้ยง ด้านในรอบบริเวณ ปากหลอดและในหลอดช่วงบนมีขนสั้นนุ่ม เรียงต่อกัน เป็นวง ปลายหลอดกลีบดอกแยกเป็น ๕ แฉก รูปลิ่ม เบี้ยว กว้าง ๓-๕ มม. ยาวประมาณ ๗ มม. ปลายตัดเฉียง แกมมน แฉกกลีบดอกซ้อนเหลื่อมไปทางขวาในดอกตูม บิดเวียนไปทางซ้ายเมื่อดอกบาน เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ติด เหนือกึ่งกลางหลอดเล็กน้อย โผล่ไม่พ้นปากหลอดกลีบ ดอก ก้านชูอับเรณูสั้นมาก อับเรณูรูปคล้ายหัวลูกศร กว้าง ๗-๘ มม. ยาว ๒-๔ มม. เรียงชิดกันและเกาะแนบ กับยอดเกสรเพศเมีย จานฐานดอกเป็นเกล็ดรูปเหลี่ยม ๕ เกล็ด เรียงเป็นวง รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๒ รังไข่ แยกจากกัน ทรงรูปไข่ ยาวประมาณ ๑ มม. แต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียเชื่อม ติดกัน ยาวประมาณ ๖ มม. ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่ม รูปทรงรี คอดตามแนวขวางเล็กน้อย
     ผลแบบผลแห้งแตกแนวเดียว รูปทรงกระบอก แคบ ปลายเรียว ออกเป็นคู่โค้งเข้าหากัน กว้างประมาณ ๓ มม. ยาว ๒๐-๓๐ ซม. เมล็ดแบน รูปแถบ ยาว ๑.๕-๒ ซม. ปลายด้านหนึ่งมีขนสีขาวเป็นพู่ ยาว ๔-๔.๕ ซม.
     เดื่อดินขนมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทย ทางภาคเหนือ พบขึ้นตามริมน้ำหรือตามป่าดิบ ที่สูงจาก ระดับทะเล ๑,๐๐๐-๑,๕๐๐ ม. ออกดอกเดือนมีนาคมถึง มิถุนายน เป็นผลเดือนพฤษภาคมถึงสิงหาคม ในต่าง ประเทศพบที่อินเดีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
เดื่อดินขน
ชื่อวิทยาศาสตร์
Trachelospermum lucidum (D. Don) K. Schum.
ชื่อสกุล
Trachelospermum
คำระบุชนิด
lucidum
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- (D. Don)
- K. Schum.
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (D. Don) ช่วงเวลาคือ (1799-1841)
- K. Schum. ช่วงเวลาคือ (1851-1904)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ. ดร.อบฉันท์ ไทยทอง
แหล่งอ้างอิง
อนุกรมวิธานพืช อักษร ด กองวิทยาศาสตร์อนุกรมวิธานพืช อักษร ด. pdf.