ชื่ออื่น ๆ

ย่านสายพาน(นราธิวาส)

เครือเขาน้ำเป็นไม้เถา บริเวณข้อตรงข้ามใบมักมีมือพันเรียวยาวปลายแหลม เถามีตุ่มนูนหรือปุ่ม เมื่อแก่เปลือกหนา มีเนื้อไม้ เถาค่อนข้างแบนและยาวคล้ายเข็มขัด

 ใบประกอบแบบนิ้วมือ เรียงเวียน มีใบย่อย ๔-๕ ใบ ยกเว้นตามปลายเถาอาจมีใบย่อย ๓ใบ รูปใบหอกแกม รูปขอบขนาน กว้าง ๓-๖ ซม. ยาว ๗-๒๐ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนมนหรือรูปลิ่ม โคนใบย่อยใบข้างมักเบี้ยวขอบหยักซี่ฟัน ด้านบนสีเขียวเข้มกว่าด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๔-๘ เส้น ก้านใบยาว ๓-๗ ซม. ใบย่อยใบกลางมีขนาดใหญ่และยาวกว่าใบย่อยด้านข้าง ก้านใบย่อยใบกลางยาวกว่าใบข้าง

 ดอกแยกเพศต่างต้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามซอกใบ มีใบประดับเล็กมาก ดอกเล็กสีขาวอมเขียว เมื่อตูมรูปไข่หรือรูปไข่แกมรูปรี กลีบเลี้ยง ๔ กลีบ เล็กมาก โคนเชื่อมติดกันคล้ายถ้วย ปลายหยักตื้นและเล็ก เห็นไม่ชัด กลีบดอก ๔ กลีบ รูปไข่ถึงรูปรีกว้างประมาณ ๑.๕ มม. ยาว ๒-๒.๕ มม. ปลายกลีบจุ้มคล้ายเป็นถุงและมักมีติ่ง ด้านนอกมีขนละเอียด ขอบกลีบจรดกันในดอกตูม จานฐานดอกขนาดใหญ่ ดอกเพศผู้มีเกสรเพศผู้ ๔ เกสร เรียงตรงกับกลีบดอก ก้านชูอับเรณูสั้น และมีรังไข่ที่เป็นหมัน ดอกเพศเมียรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอด เกสรเพศเมียสั้นยอดเกสรเพศเมียหยักเป็น ๔ หยัก

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๑-๑.๕ ซม. มี ๑-๓ เมล็ด รูปค่อนข้างกลมหรือทรงรี ยาว ๖-๘ มม.

 เครือเขาน้ำมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือและภาคใต้ พบตามป่าดิบ ที่สูงจากระดับนํ้าทะเล ๑๐๐-๗๕๐ ม. ออกดอกเดือนพฤศจิกายนถึงพฤษภาคม เป็นผลเดือนมกราคมถึงตุลาคม ในต่างประเทศพบที่อินเดีย ภูฏาน ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย เป็นพืชถูกเบียนของพืชในวงศ์กระโถนฤาษี (Rafflesiaceae) หลายชนิด.