เครือหนัง

Aspidocarya uvifera Hook. f. et Thomson

ไม้เถาเนื้อแข็ง เถาอ่อนมีขนสั้นนุ่มหนาแน่นเถาแก่มีคอร์กเป็นสันนูนตามยาว ใบเดี่ยว เรียงเวียนรูปไข่ถึงรูปไข่กว้าง ดอกแยกเพศต่างต้น ช่อดอกคล้าย ช่อแยกแขนง ออกที่ซอกใบ ดอกสีเขียวแกมเหลือง ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง ทรงรูปไข่แกมรูปขอบขนานด้านล่างมีสันนูน ขอบเป็นปีก เมล็ดแบน รูปทรงรีแกม รูปไข่หรือรูปขอบขนาน

เครือหนังเป็นไม้เถาเนื้อแข็ง ยาวได้ถึง ๗ ม. เถาอ่อนมีขนสั้นนุ่มหนาแน่น ต่อมามีขนสั้นนุ่มถึงเกือบเกลี้ยง เถาแก่มีคอร์กเป็นสันนูนตามยาว

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่ถึงรูปไข่กว้าง กว้าง ๗-๑๗ ซม. ยาว ๙-๑๙ ซม. ปลายแหลมถึงเรียวแหลมโคนรูปหัวใจหรือรูปเงี่ยงลูกศร ขอบเรียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ มีขนสั้นนุ่มทั้ง ๒ ด้าน โดยเฉพาะบริเวณโคนใบและตามเส้นใบ ด้านบนมีขนแน่นกว่าด้านล่าง หรือมีขนสั้นนุ่มเฉพาะตามเส้นใบด้านล่าง เส้นโคนใบ ๕(-๗) เส้น เส้นแขนงใบข้างละ ๒(-๓) เส้น เห็นชัดทางด้านล่าง ก้านใบยาว ๗-๑๒ ซม. โคนก้านป่องและงอ มีขนสั้นนุ่มและตั้ง

 ดอกแยกเพศต่างต้น ช่อดอกคล้ายช่อแยกแขนงออกที่ซอกใบ ยาวได้ถึง ๓๐ ซม. ช่อย่อยยาว ๑-๓ ซม. มีขนสั้นนุ่มและตั้ง ดอกเพศผู้มีกลีบเลี้ยง ๖-๑๒ กลีบ เรียงเป็น ๒-๔ วง วงละ ๓ กลีบ วงนอกรูปรีแคบ ยาว ๒-๓.๕ มม. สีเขียว มีขนประปราย วงในรูปไข่กลับถึงรูปรีกว้าง ยาวประมาณ ๓ มม. สีเหลือง เกลี้ยง กลีบดอก ๖ กลีบ สีเขียวแกมเหลือง รูปคล้ายสามเหลี่ยมกลับหรือรูปไข่กลับแกมรูปลิ่ม ปลายตัด ขอบม้วนเข้าเกสรเพศผู้ ๖ เกสร ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันเป็นแท่ง ยาวประมาณ ๒ มม. อับเรณูชิดกันแตกตามขวาง ก้านดอกยาว ๑-๓ มม. มีขนสั้นนุ่ม ดอกเพศเมียมีกลีบเลี้ยงคล้ายดอกเพศผู้ แต่กลีบดอกแคบกว่า มีเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน ๖ เกสร รูปแถบ ยาวประมาณ ๑.๕ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๓ รังไข่ รูปคล้ายรูปไข่แคบ ยาวประมาณ ๑.๕ มม. แต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง มีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่มหรือเป็น ๓ พู โค้งลง

 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง ทรงรูปไข่แกมรูปขอบขนาน กว้างประมาณ ๑ ซม. ยาวประมาณ ๑.๗ ซม. โคนและปลายแหลม ด้านล่างมีสันนูนตามยาว ขอบเป็นปีกบาง และหยักเป็นร่องคล้ายซี่ฟัน มีรอยแผลของก้านยอดเกสรเพศเมียใกล้ปลายผล สุกสีแดงเข้ม เมล็ดแบนรูปทรงรีแกมรูปไข่หรือรูปขอบขนาน

 เครือหนังมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ พบขึ้นตามริมน้ำลำธาร และภูเขาหินปูน ที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๑,๔๘๕-๑๖๒๐ ม. ในต่างประเทศพบที่อินเดีย พม่า และจีน.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
เครือหนัง
ชื่อวิทยาศาสตร์
Aspidocarya uvifera Hook. f. et Thomson
ชื่อสกุล
Aspidocarya
คำระบุชนิด
uvifera
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Hooker, Joseph Dalton
- Thomson, Thomas
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Hooker, Joseph Dalton (1817-1911)
- Thomson, Thomas (1817-1878)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ.กัลยา ภราไดย