เขยทาน

Glycosmis esquirolii (H. Lév.) Tanaka

ไม้ต้น เปลือกบาง สีน้ำตาล กิ่งและช่อดอกมีขนสั้นสีน้ำตาลแดงประปรายถึงหนาแน่น ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน ใบย่อยมี ๕-๙ ใบ เรียงสลับรูปขอบขนานหรือรูปรีแกมรูปขอบขนาน ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่ง ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงกลม สีเขียวเข้ม เมล็ดมี ๑ เมล็ด รูปคล้ายผล

เขยทานเป็นไม้ต้น สูง ๕-๑๒ ม. เปลือกบางสีน้ำตาล ขรุขระเล็กน้อย กิ่งและช่อดอกมีขนสั้นสีน้ำตาลแดงประปรายถึงหนาแน่น

 ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน ใบย่อยมี ๕-๙ ใบ เรียงสลับ รูปขอบขนานหรือรูปรีแกมรูปขอบขนานกว้าง ๒-๕ ซม. ยาว ๔-๑๒ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนใบย่อยที่ยอดรูปลิ่ม โคนใบย่อยด้านข้างเบี้ยว ขอบเรียบเส้นแขนงใบข้างละ ๙-๑๐ เส้น เห็นชัดทางด้านล่าง แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ มีต่อมน้ำมันเป็นหลุมทางด้านบนจำนวนมากกระจายทั่วไป ด้านบนสีเขียวเข้ม เกลี้ยง ด้านล่างสีอ่อนกว่าและมีขนยาวสีขาวประปราย ก้านใบประกอบรวมแกนกลางยาว ๒๐-๒๒ ซม. ก้านใบยาว ๒-๕ ซม. ก้านใบย่อยยาว ๕-๘ มม.

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่ง ยาวได้ถึง ๑๘ ซม. โคนก้านช่อดอกสีเขียวเข้ม แกนกลางช่อดอกและดอกตูมมีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลแดงหนาแน่น ก้านดอกยาวประมาณ ๓ มม. สีน้ำตาลอ่อน ดอกเล็ก สีขาวกลีบเลี้ยง ๕ กลีบ รูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ ๑ มม. ปลายมน ด้านนอกมีขน กลีบดอก ๕ กลีบ รูปใบหอกแกมรูปขอบขนาน กว้างประมาณ ๓ มม. ยาวประมาณ ๕.๕ มม. ปลายมน โคนสอบ มีขนสีน้ำตาลแดงทั้ง ๒ ด้าน เกสรเพศผู้ ๑๐ เกสร ก้านชูอับเรณูมีขนสั้นหรือเกลี้ยงรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปเกือบกลม ยาวประมาณ ๑ มม. โคนเกลี้ยง ปลายมีขนสั้นนุ่มสีน้ำตาลแดง มี ๒-๕ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียอวบหนายอดเกสรเพศเมียเป็นพูกลม ๕ พู

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด รูปทรงกลมเส้นผ่านศูนย์กลาง ๓-๘ มม. สีเขียวเข้ม เปลือกหนา ผิวขรุขระและมีต่อมน้ำมันกระจายทั่วผล มียอดเกสรเพศเมียติดทน ก้านผลยาว ๕-๘ มม. มีขนสีน้ำตาลหนาแน่น เมล็ดมี ๑ เมล็ด รูปคล้ายผล

 เขยทานมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ พบในป่าดิบแล้งหรือป่าเบญจพรรณ ตามเขาหินปูน ที่สูงจากระดับทะเล ๓๐๐-๖๕๐ ม. ออกดอกเดือนตุลาคมถึงมีนาคม เป็นผลเดือนเมษายนถึงมิถุนายนในต่างประเทศพบที่เมียนมาและจีน.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
เขยทาน
ชื่อวิทยาศาสตร์
Glycosmis esquirolii (H. Lév.) Tanaka
ชื่อสกุล
Glycosmis
คำระบุชนิด
esquirolii
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Léveillé, Augustin Abel Hector
- Tanaka, Tyôzaburô
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Léveillé, Augustin Abel Hector (1863-1918)
- Tanaka, Tyôzaburô (1885-1976)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นายทนงศักดิ์ จงอนุรักษ์