ตำแยบ้าแดด

Oreocnide rubescens (Blume) Miq.

ไม้พุ่มถึงไม้ต้นขนาดกลาง แตกกิ่งโปร่ง เปลือกสีเทาหรือสีน้ำตาลอมเทา ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานถึงรูปใบหอกกลับ มีผลึกหินปูนเป็นจุดขนาดเล็ก ดอกแยกเพศต่างต้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกค่อนข้างแน่น ออกเดี่ยวหรือเป็นแบบช่อแยกแขนงแบบแยกเป็นคู่ ๒-๓ ครั้ง ช่อดอกออกตามซอกใบที่ร่วงหรือตามกิ่งแก่ ดอกสีขาวอมเขียวอ่อน ผลแบบผลแห้งเมล็ดล่อน คล้ายรูปกรวย สีขาวอมชมพู มีส่วนของกลีบรวมรูปถ้วยฉ่ำน้ำ ขยายใหญ่ และติดทน หุ้มโคนผล เมล็ดมีขนาดเกือบเท่าผล

ตำแยบ้าแดดเป็นไม้พุ่มถึงไม้ต้น สูง ๒-๑๒ ม. แตกกิ่งโปร่ง เปลือกสีเทาหรือสีน้ำตาลอมเทา กิ่งอ่อนมีขน

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานถึงรูปใบหอกกลับ กว้าง ๓-๘ ซม. ยาว ๗-๒๕ ซม. ปลายเรียวแหลมถึงยาวคล้ายหาง โคนรูปลิ่มกว้างหรือมน ขอบเรียบ ช่วงปลาย ๑ ใน ๓ ของความยาวใบขอบหยักซี่ฟันถี่หรือจักฟันเลื่อยถี่ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนสีเขียวอมเทาอ่อน เกลี้ยง ด้านล่างมีขน โดยเฉพาะตามเส้นแขนงใบ เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๙ เส้น เส้นใบย่อยแบบร่างแห มีผลึกหินปูนเป็นจุดขนาดเล็ก เห็นชัดทางด้านบนของแผ่นใบ ก้านใบยาว ๑-๕ ซม. หูใบรูปแถบถึงรูปใบหอก ยาว ๐.๖-๑.๓ ซม. มีขนประปราย ร่วงง่าย

 ดอกแยกเพศต่างต้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกค่อนข้างแน่น เส้นผ่านศูนย์กลาง ๓-๔ มม. ออกเดี่ยวหรือเป็นแบบช่อแยกแขนงแบบแยกเป็นคู่ ๒-๓ ครั้ง แต่ละช่อดอกยาว ๑-๒ ซม. ก้านช่อดอกสั้น ช่อดอกออกตามซอกใบที่ร่วงหรือตามกิ่งแก่ ใบประดับมีขนาดเล็ก ดอกเพศผู้มีก้านดอกหรือเกือบไร้ก้าน กลีบรวมสีขาวอมเขียวอ่อน โคนเชื่อมติดกัน ยาวประมาณ ๑ มม. ปลายแยกเป็น ๔ แฉก แต่ละแฉกรูปขอบขนาน เกสรเพศผู้ ๔ เกสร ก้านชูอับเรณูงอเข้าด้านใน อับเรณูขนาดเล็กมาก สีขาว มีรังไข่ที่เป็นหมันรูปคล้ายกระบอง ดอกเพศเมียมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๑ มม. กลีบรวมโคนเชื่อมติดกันจนถึงรังไข่ คล้ายรูปถ้วย ปลายหยักซี่ฟันขนาดเล็ก ๓-๔ หยัก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมากหรือไร้ก้าน ยอดเกสรเพศเมียรูปคล้ายจาน อาจมีขนตามขอบ

 ผลแบบผลแห้งเมล็ดล่อน คล้ายรูปกรวย กว้างและยาวประมาณ ๑.๒ มม. เรียบ สีขาวอมชมพู มีส่วนของกลีบรวมรูปถ้วยฉ่ำน้ำ ขยายใหญ่ และติดทน หุ้มโคนผล เมล็ดมีขนาดเกือบเท่าผล

 ตำแยบ้าแดดมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ พบตามชายป่าดิบเขา ที่สูงจากระดับทะเลปานกลาง ๖๐๐-๑,๖๐๐ ม. ออกดอกเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม เป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่ปากีสถาน อินเดีย ศรีลังกา จีน เมียนมา เวียดนาม มาเลเซีย และอินโดนีเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตำแยบ้าแดด
ชื่อวิทยาศาสตร์
Oreocnide rubescens (Blume) Miq.
ชื่อสกุล
Oreocnide
คำระบุชนิด
rubescens
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Blume, Carl (Karl) Ludwig von
- Miquel, Friedrich Anton Wilhelm
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Blume, Carl (Karl) Ludwig von (1796-1862)
- Miquel, Friedrich Anton Wilhelm (1811-1871)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ปราโมทย์ ไตรบุญ