ตำเสาหนู

Tristaniopsis burmanica (Griff.) Peter G. Wilson et J. T. Waterh. var. burmanica

ชื่ออื่น ๆ
ทำเสาหนู (ตรัง)
ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก เปลือกนอกสีน้ำตาลแกมสีเทาอ่อน เมื่อแก่ล่อนออกเป็นแผ่น กิ่งอ่อนเปลือกสีดำ ใบเดี่ยว เรียงเวียนชิดกันเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปไข่หรือรูปรี ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามซอกใบ ดอกสีขาวหรือสีนวล ผลแบบผลแห้งแตก แตกเป็น ๓ พู รูปทรงรีแกมทรงรูปไข่ เมล็ดแบน สีน้ำตาล มีปีก

ตำเสาหนูเป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงประมาณ ๙ ม. เปลือกนอกสีน้ำตาลแกมสีเทาอ่อน เมื่อแก่ล่อนออกเป็นแผ่น กิ่งอ่อนเปลือกสีดำ

 ใบเดี่ยว เรียงเวียนชิดกันเป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปไข่หรือรูปรี กว้าง ๑-๓.๕ ซม. ยาว ๓-๑๐ ซม. ปลายแหลม อาจพบบ้างที่ปลายมน โคนสอบเรียว ขอบม้วนลง แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ เกลี้ยงหรือมีขนประปราย โคนเส้นกลางใบทางด้านล่างมักมีขนแบบเส้นไหม เส้นแขนงใบข้างละ ๑๐-๒๐ เส้น เห็นไม่ชัด มีเส้นขอบในห่างจากขอบใบน้อยกว่า ๑ มม. เห็นไม่ชัด ก้านใบยาว ๐.๕-๑.๕ ซม. มีขนสั้นหนานุ่มสีขาว เมื่อแก่เกือบเกลี้ยง หูใบขนาดเล็ก

 ช่อดอกแบบช่อกระจุก ออกตามซอกใบ ใบประดับและใบประดับย่อยร่วงง่าย ใบประดับย่อยรูปใบหอก ยาวประมาณ ๒ มม. ก้านดอกยาว ๒-๔ มม. กลีบเลี้ยงสีเขียวแกมสีเหลือง โคนเชื่อมติดกันเป็นรูปทรงกรวย ยาว ๓-๔ มม. เกือบเกลี้ยงหรือมีขนแบบเส้นไหมสีขาวหนาแน่น ปลายแยกเป็น ๕ แฉก ยาวประมาณ ๑ มม. ไม่มีก้านเทียม กลีบดอก ๕ กลีบ รูปเกือบกลม สีขาวหรือสีนวล ยาวประมาณ ๒.๕ มม. ร่วงง่าย เกสรเพศผู้มีจำนวนมาก แยกเป็น ๕ กลุ่ม แต่ละกลุ่มมี ๔-๙ เกสร ติดตรงข้ามกับกลีบดอก ก้านชูอับเรณูยาวได้ถึง ๒.๕ มม. โคนก้านมีขนประปราย แกนกลางอับเรณูมีต่อมขนาดเล็กที่ปลาย รังไข่อยู่กึ่งใต้วงกลีบ ส่วนปลายมีขนแบบเส้นไหมประปราย มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรเพศเมียปลายตัด

 ผลแบบผลแห้งแตก แตกเป็น ๓ พู รูปทรงรีแกมทรงรูปไข่ ยาวประมาณ ๕ มม. มีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดแบน สีน้ำตาล กว้างประมาณ ๑.๕ มม. ยาวประมาณ ๔ มม. ปีกมีขนาดเล็ก ผิวย่นละเอียด

 ตำเสาหนูมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันออกเฉียงใต้ ภาคตะวันตกเฉียงใต้ และภาคใต้ พบตามป่าผลัดใบ ป่าดิบ ป่าพรุ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลปานกลางจนถึงประมาณ ๑,๐๐๐ ม. ออกดอกเดือนมกราคมถึงสิงหาคม เป็นผลเดือนมิถุนายนถึงมกราคม ในต่างประเทศพบที่เมียนมา กัมพูชา และเวียดนาม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตำเสาหนู
ชื่อวิทยาศาสตร์
Tristaniopsis burmanica (Griff.) Peter G. Wilson et J. T. Waterh. var. burmanica
ชื่อสกุล
Tristaniopsis
คำระบุชนิด
burmanica
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Griffith, William
- Wilson, Peter Gordon
- Waterhouse, John Teast
ชื่อชนิดย่อย (ถ้ามี)
var. burmanica
ชื่อผู้ตั้งชนิดย่อย (ถ้ามี)
- -
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Griffith, William (1810-1845)
- Wilson, Peter Gordon (1950-)
- Waterhouse, John Teast (1924-1983)
ชื่ออื่น ๆ
ทำเสาหนู (ตรัง)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ศ. ดร.ประนอม จันทรโณทัย