ตาไชยเป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง ๑๕ ม. มีรอยแผลใบยาวได้ถึง ๔.๕ ซม.
ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีถึงรูปไข่กลับ กว้าง ๔.๕-๑๒ ซม. ยาว ๑๔-๕๕ ซม. ปลายมนหรือเป็นติ่งแหลมโคนสอบเรียว ขอบเรียบถึงหยักมน แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ เกลี้ยง เส้นแขนงใบข้างละ ๑๑-๒๔ เส้น ใบแห้งสีน้ำตาลหรือสีออกเหลือง ก้านใบยาว ๕-๗ มม. หูใบรูปสามเหลี่ยมแคบ ยาว ๐.๒-๒ ซม. กว้าง ๒-๗ มม. ร่วงง่าย
ดอกแยกเพศต่างต้นหรือร่วมต้น ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง คล้ายช่อเชิงลด ออกตามต้น ตามกิ่งหรือซอกใบ เป็นช่อเดี่ยวหรือมีถึง ๑๕ ช่อ ยาวได้ถึง ๑๘ ซม. เกลี้ยงหรือมีขนคล้ายเส้นไหมประปราย ใบประดับรูปไข่ กว้าง ๒.๕-๖ มม. ยาว ๒.๕-๕ มม. ในใบประดับแต่ละใบมีดอก ๑-๓ ดอก พบน้อยที่มีถึง ๑๐ ดอก มีกลิ่นหอมอ่อน ดอกเพศผู้กว้าง ๒.๕-๓.๕ มม. ยาว ๒-๓ มม. ก้านดอกยาว ๒-๓ มม. กลีบเลี้ยง ๓ กลีบ กว้าง ๑.๓-๒ มม. ยาวประมาณ ๒ มม. กลีบดอก ๕ กลีบ สีขาวหรือสีเหลืองถึงสีเขียว กว้าง ๑.๒-๑.๕ มม. ยาว ๑.๓-๑.๕ มม. เกสรเพศผู้ ๑๐ เกสร ก้านชูอับเรณูยาว ๑.๕-๓ มม. สีเหลือง อับเรณูสีน้ำเงิน จานฐานดอกสีส้มถึงสีแดง มี ๕ พู ไม่มีเกสรเพศเมียเป็นหมัน ดอกเพศเมียมีดอกเดียวในแต่ละใบประดับ กว้าง ๒.๕-๓.๕ มม. ยาว ๒-๓ มม. ก้านดอกยาว ๐.๒-๑ ซม. กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ ๕ กลีบ กลีบเลี้ยงกว้างประมาณ ๑ มม. ยาว ๒-๓ มม. กลีบดอกสีน้ำตาลแกมสีแดง กว้างและยาว ๑.๕-๓ มม. จานฐานดอกรูปวงแหวน รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ กว้าง ๑.๕-๓ มม. ยาว ๑-๒.๕ มม. มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ดไม่มีก้านยอดเกสรเพศเมีย ยอดเกสรเพศเมียยาว ๑.๕-๒ มม.
ผลแบบผลแห้งแตก มี ๓ พู เกลี้ยง สีเขียวถึงสีเทา กว้าง ๐.๘-๑.๕ ซม. ยาว ๐.๕-๑.๒ ซม. เมล็ดรูปไข่กลับกว้าง ๕-๘ มม. ยาว ๗-๙ มม. ปลายมีจุกขั้ว
ตาไชยมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบขึ้นตามบริเวณริมน้ำ เขาหินปูน ในป่าดิบ ป่าพรุ ที่สูงจากระดับทะเลปานกลางได้ถึง ๔๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนมกราคมถึงกรกฎาคม ในต่างประเทศพบบริเวณคาบสมุทรมลายู.