ตาเป็ดหิน

Ardisia cymosa Blume

ไม้พุ่มขนาดเล็ก ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีหรือรูปไข่กลับ ด้านบนเกลี้ยงหรือมีเกล็ดประปราย ด้านล่างมีเกล็ดเล็กคล้ายผงสีน้ำตาลค่อนข้างหนาแน่น ช่อดอกแบบช่อซี่ร่มหรือช่อแยกแขนง ออกตามซอกใบ ดอกสีขาวหรือสีชมพูอ่อน ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงค่อนข้างกลม ผลแก่เปลี่ยนเป็นสีแดง เมื่อสุกสีค่อนข้างดำ เมล็ดรูปคล้ายผล มี ๑ เมล็ด

ตาเป็ดหินเป็นไม้พุ่ม สูง ๓๐-๔๕ ซม. กิ่งอ่อนมีเกล็ดเล็กคล้ายผงสีน้ำตาลแดงค่อนข้างหนาแน่น กิ่งแก่ค่อนข้างเกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีหรือรูปไข่กลับ กว้าง ๑.๕-๓ ซม. ยาว ๕-๑๐ ซม. พบน้อยที่ยาวประมาณ ๓ ซม. ปลายเรียวแหลมหรือแหลม โคนรูปลิ่ม ขอบหยักซี่ฟันหรือหยักมน ด้านบนเกลี้ยงหรือมีเกล็ดประปราย ด้านล่างมีเกล็ดเล็กคล้ายผงสีน้ำตาลค่อนข้างหนาแน่นและหนาแน่นมากตามเส้นกลางใบ มีต่อมขนาดเล็กจำนวนมากกระจายทั่วไป เส้นใบเห็นชัดทั้ง ๒ ด้าน ค่อนข้างนูนทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๑๐-๑๒ เส้น ปลายเส้นโค้งจดกับเส้นถัดขึ้นไปเป็นเส้นขอบใน ก้านใบยาว ๐.๕-๑ ซม. มีเกล็ดเล็กคล้ายผงสีน้ำตาลแดง ต่อมาค่อนข้างเกลี้ยง

 ช่อดอกแบบช่อซี่ร่มหรือช่อแยกแขนง ออกตามซอกใบ ก้านช่อดอกยาว ๐.๕-๑ ซม. ก้านดอกยาว ๕-๘ มม. มีเกล็ดเล็กหนาแน่น กลีบเลี้ยงยาวประมาณ ๑.๒ มม. โคนเชื่อมติดกันเล็กน้อย ปลายแยกเป็น ๕ แฉก แต่ละแฉกรูปไข่ กว้างประมาณ ๐.๕ มม. ยาวประมาณ ๑ มม. ปลายมนหรือแหลม ด้านนอกมีเกล็ดเล็กสีน้ำตาลและต่อมเล็กจำนวนมาก กลีบดอกสีขาวหรือสีชมพูอ่อน โคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดสั้นมาก ปลายแยกเป็น ๕ แฉก แต่ละแฉกรูปไข่ กว้างประมาณ ๒ มม. ยาวประมาณ ๒.๕ มม. ปลายแหลม ด้านนอกมีต่อมเล็กสีแดง


เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ยาวประมาณ ๒ มม. ติดที่หลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูสั้นมาก อับเรณูทรงรูปไข่ ยาวประมาณ ๑.๕ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ทรงรูปไข่ มี ๑ ช่อง มีออวุล ๕-๖ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียว ยาวประมาณ ๓.๕ มม. ยอดเกสรเพศเมียเล็กแหลม

 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๕ มม. ผลแก่เปลี่ยนเป็นสีแดง เมื่อสุกสีค่อนข้างดำ เมล็ดรูปคล้ายผล มี ๑ เมล็ด

 ตาเป็ดหินมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบในป่าดิบ ตามริมลำธาร ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลปานกลางจนถึงประมาณ ๑๕๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนเมษายนถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่จีน ญี่ปุ่น เวียดนาม และมาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตาเป็ดหิน
ชื่อวิทยาศาสตร์
Ardisia cymosa Blume
ชื่อสกุล
Ardisia
คำระบุชนิด
cymosa
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Blume, Carl (Karl) Ludwig von
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1796-1862)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางจารีย์ บันสิทธิ์