ตาส้ม

Salacia grandiflora Kurz

ชื่ออื่น ๆ
ขอบนางแย (ใต้)
ไม้เลื้อยหรือไม้พุ่มกึ่งเลื้อย พบน้อยที่เป็นไม้พุ่มตั้งตรง กิ่งแขนงค่อนข้างเรียบ มีช่องอากาศประปราย ใบเดี่ยวเรียงตรงข้ามหรือเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก บางครั้งอาจเรียงเวียน รูปรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนาน พบน้อยที่เป็นรูปไข่กลับ หูใบเล็ก มักร่วงง่าย ดอกออกเป็นกระจุกตามซอกใบ เหนือซอกใบ ตามปุ่มใบประดับ หรือตามกิ่ง สีขาวหรือสีขาวอมเหลือง ผลคล้ายผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงค่อนข้างกลม สุกสีชมพูอมส้มหรือสีแดงเมล็ดรูปทรงรีกว้าง มี ๒ เมล็ดหรือมากกว่า

ตาส้มเป็นไม้เลื้อยหรือไม้พุ่มกึ่งเลื้อย พบน้อยที่เป็นไม้พุ่มตั้งตรง สูงได้ถึงประมาณ ๓ ม. กิ่งแขนงค่อนข้างเรียบ มีช่องอากาศประปราย

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามหรือเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก บางครั้งอาจเรียงเวียน รูปรี รูปไข่ หรือรูปขอบขนาน พบน้อยที่เป็นรูปไข่กลับ กว้าง ๒.๕-๑๑.๕ ซม. ยาว ๗-๓๔.๕ ซม. ปลายแหลมหรือเรียวแหลม โคนมนหรือแหลม ขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างหนาหรือหนาคล้ายแผ่นหนัง เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๑๒ เส้น ก้านใบยาว ๐.๖-๑.๕ ซม. หูใบเล็ก มักร่วงง่าย

 ดอกออกเป็นกระจุกตามซอกใบ เหนือซอกใบตามปุ่มใบประดับ หรือตามกิ่ง สีขาวหรือสีขาวอมเหลืองก้านดอกยาว ๓-๖ มม. กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น ๕ แฉก ยาว ๑.๓-๔ มม. ขอบเป็นชายครุยสั้นกลีบดอก ๕ กลีบ พบน้อยที่มี ๔ กลีบ หรือ ๖-๗ กลีบดอกตูมกลีบดอกเรียงซ้อนเหลื่อม เมื่อบานกลีบดอกตั้งตรง รูปไข่กลับหรือรูปรีแกมรูปไข่กลับ กว้าง ๓-๖ มม. ยาว ๔-๗ มม. จานฐานดอกอวบน้ำ รูปเกือบกลม มีเส้นผ่านศูนย์กลาง ๑.๘-๓ มม. ตรงกลางนูน ขอบบางเกสรเพศผู้ ๓ เกสร ยาวไม่ถึง ๑ มม. รังไข่กึ่งใต้วงกลีบเฉพาะส่วนโคนฝังอยู่ในจานฐานดอก มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้น ยอดเกสรเพศเมียเห็นไม่ชัด

 ผลคล้ายผลผนังชั้นในแข็ง มี ๑-๓ ช่อง รูปทรงค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๒.๕-๕ ซม. สุกสีชมพูอมส้มหรือสีแดง เปลือกมีรอยย่น เมื่อแห้งหนาคล้ายแผ่นหนัง เมล็ดรูปทรงรีกว้าง กว้าง ๑-๑.๕ ซม. ยาว ๑.๕-๒ ซม. มี ๒ เมล็ดหรือมากกว่า

 ตาส้มมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ พบตามป่าดิบและป่าไผ่ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลปานกลางถึงประมาณ ๑,๒๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเกือบตลอดปี ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เมียนมา แหลมมลายู อินโดนีเซีย และปาปัวนิวกินี.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตาส้ม
ชื่อวิทยาศาสตร์
Salacia grandiflora Kurz
ชื่อสกุล
Salacia
คำระบุชนิด
grandiflora
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Kurz, Wilhelm Sulpiz
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1834-1878)
ชื่ออื่น ๆ
ขอบนางแย (ใต้)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางลีนา ผู้พัฒนพงศ์