ชื่ออื่น ๆ

ผักปลังดอกสีเหลือง (สระบุรี)

ตานตะกางเป็นไม้เถาล้มลุก แยกแขนงมากทุกส่วนมียางสีขาวคล้ายน้ำนม เถาเรียวเล็ก ยาวได้ถึง ๑๐ ม. ส่วนที่ยังอ่อนมีขนสั้นนุ่ม กิ่งแก่เกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้าม รูปสามเหลี่ยมแกมรูปใบหอก รูปไข่แกมรูปใบหอก หรือรูปไข่แกมรูปรี กว้าง ๒-๖ ซม. ยาว ๔-๑๓ ซม. ปลายแหลมหรือค่อนข้างมนปลายสุดเป็นติ่งแหลมอ่อนหรือเรียวแหลม โคนมน ตัดหรือเว้าตื้นเล็กน้อย ขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างบางแต่มีเนื้อ ด้านบนมีขนสั้นนุ่ม ด้านล่างค่อนข้างเกลี้ยง เส้นแขนงใบคู่แรกออกใกล้โคนใบและเหนือขึ้นไปอีกข้างละ ๒-๓ เส้น ก้านใบยาว ๓-๖ ซม. ปลายก้านตรงบริเวณโคนใบมีต่อมขนาดเล็กเป็นกระจุก ๓-๕ ต่อม

 ช่อดอกคล้ายช่อซี่ร่ม ออกทางด้านข้างของโคนก้านใบหรือระหว่างคู่ของโคนก้านใบ ก้านช่อยาว ๑.๕-๒ ซม. แกนกลางช่ออวบหนากว่าก้านช่อ ยาวประมาณ ๕ มม. มีใบประดับขนาดเล็ก ก้านดอกอ่อนโค้งงอ ยืดตรงเมื่อดอกบาน ยาว ๑.๒-๑.๕ ซม. กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ รูปไข่ กว้างประมาณ ๐.๕ มม. ยาวประมาณ ๑ มม. ขอบมีขนครุย กลีบดอกสีเหลือง รูปวงล้อ เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๑ ซม. โคนเชื่อมติดกันแผ่เป็นแผ่นแบน ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปไข่ กว้าง ๒-๓ มม. ยาว ๓-๓.๕ มม. ปลายแหลม ขอบโค้งขึ้นเล็กน้อย กลางดอกมีกระบังรอบ

สีเหมือนกลีบดอก รูปคล้ายดาว ประกอบด้วยรยางค์ ๕ รยางค์ รูปใบหอกหรือรูปคล้ายเรือ แต่ละรยางค์ค่อนข้างแบน ยาวประมาณ ๒ มม. ปลายรยางค์ด้านนอกแหลม ด้านที่อยู่ใกล้โคนกว้างกว่าและค่อนข้างหนา ด้านบนอาจมีหรือไม่มีเนื้อเยื่อนูนเป็นปุ่มเล็ก ๆ โคนรยางค์เชื่อมติดกับเส้าเกสร เส้าเกสรกลม ยอดแบน เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๑ มม. เกสรเพศผู้ ๕ เกสร เชื่อมติดกันทางด้านข้างและล้อมรอบเกสรเพศเมีย ชุดกลุ่มเรณูมีกลุ่มเรณู ๒ กลุ่ม แต่ละกลุ่มสีเหลือง เป็นแผ่นค่อนข้างแบน ติดอยู่บนก้านกลุ่มเรณูสั้น ๆ แผ่นยึดก้านกลุ่มเรณูรูปขอบขนาน สีน้ำตาลเข้ม รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๒ รังไข่ แต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้น เชื่อมติดกัน ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่มรูปค่อนข้างกลม

 ผลแบบผลแห้งแตกแนวเดียว ออกเป็นคู่ กางออกจากกัน รูปทรงกระบอกเรียวยาว กว้าง ๓-๕ มม. ยาว ๑๐-๑๕ ซม. เมล็ดรูปทรงรี แบน กว้างประมาณ ๕ มม. ยาวประมาณ ๑ ซม. ปลายด้านหนึ่งมีขนเป็นพู่สีขาว ยาว ๒.๕-๓ ซม.

 ตานตะกางมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้พบขึ้นตามป่าผลัดใบและชายป่าดิบ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลปานกลางถึงประมาณ ๑๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนสิงหาคมถึงพฤศจิกายน ในต่างประเทศพบที่ภูมิภาคอินโดจีนและคาบสมุทรมลายู.