ชื่ออื่น ๆ

กระต่ายหูเดียว, ตีนตะขาบ, เอื้องกลีบผอม, เอื้องปากนก (ลำปาง); เอื้องแมงมุมขาว (ทั่วไป)

 ตะขาบเหลืองเป็นกล้วยไม้อิงอาศัย เจริญทางยอด รากสีขาวหรือสีเขียวแกมสีเทา ขนาดใหญ่และยาวมีจำนวนมาก ออกตามข้อตั้งแต่กลางถึงโคนต้น ลำต้นขึ้นชิดกันเป็นกอขนาดใหญ่ ตั้งตรง เอียง หรือห้อยลง

 ใบเดี่ยว มีจำนวนมาก เรียงสลับ รูปขอบขนานรูปขอบขนานแกมรูปรี หรือรูปแถบ กว้าง ๑.๒-๓ ซม. ยาว ๖-๒๔ ซม. ปลายเว้าตื้นเป็นแฉกมน ๒ แฉก ขนาดไม่เท่ากัน โคนแผ่เป็นกาบหุ้มลำต้น ขอบเรียบ แผ่นใบหนาและเหนียวคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน ด้านล่างสีจางกว่าเล็กน้อย เกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน เส้นใบขนานจากโคนใบสู่ปลายใบ เห็นไม่ชัด

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามข้อข้างลำต้นตั้งแต่กลางถึงใกล้ปลายยอด ตั้งขึ้น เอียง หรือห้อยลงมี ๑-๘ ช่อ ทั้งช่อยาว ๖-๒๐ ซม. แต่ละช่อมี ๒-๑๕ ดอก เรียงสลับตามแกนช่อ ก้านช่อสีเขียวหรือสีเขียวแกมสีเหลือง ยาว ๓-๑๐ ซม. แกนช่อสีเขียวอ่อนและแบนยาว ๒-๑๐ ซม. ใบประดับสีเขียวแกมสีน้ำตาล รูปสามเหลี่ยม กว้าง ๑-๒ มม. ยาวประมาณ ๓ มม. ปลายแหลม ใบประดับย่อยสีเขียวอ่อน เรียงสลับระนาบเดียวและติดทน รูปสามเหลี่ยม กว้าง ๓-๖ มม. ยาว ๐.๕-๑ ซม. ปลายแหลม แบนด้านข้าง ก้านดอกและรังไข่ยาวรวมกัน ๐.๖-๑.๖ ซม. ดอกสีขาวนวล สีเหลือง หรือสีเหลืองอมส้ม ทยอยบานครั้งละ ๑-๓ ดอก บานวันเดียวกลีบเลี้ยง ๓ กลีบ กลีบเลี้ยงบนและกลีบเลี้ยงคู่ข้างรูปแถบหรือรูปเคียวแกมรูปใบหอกแคบ กว้าง ๒-๕ มม. ยาว ๓-๔.๕ ซม. ปลายเรียวแหลม กลีบดอก ๓ กลีบ กลีบดอกด้านข้างรูปแถบหรือรูปเคียวแกมรูปใบหอกแคบ กว้าง ๑.๘-๔ มม. ยาว ๓-๔.๕ ซม. ปลายเรียวแหลม กลีบปากแยกเป็น ๓ แฉก แฉกข้างสีขาวนวลหรือสีเหลืองอ่อน มักมีจุดประสีส้มหรือสีน้ำตาลแดงกระจายทั่วไป รูปไข่ กว้าง ๑-๓ มม. ยาว ๒-๕ มม. ปลายมน แฉกกลางอวบน้ำ สีขาว รูปคล้ายกรวย กว้าง ๓-๕ มม. ยาว ๔-๗ มม. ปลายมน กลางโคนกลีบปากด้านบนมีปุ่มเนื้อเยื่อนูนสีขาว รูปสามเหลี่ยมหรือรูปลิ่ม ๑ ปุ่ม ด้านนอกกลีบปากมีจุดประสีส้ม โคนกลีบปากใกล้เส้าเกสรเป็นเดือย ยาวประมาณ ๒ มม. เส้าเกสรสีขาวนวลหรือสีเหลืองอ่อน กว้าง ๓-๔ มม. ยาว ๓-๖ มม. ฝาครอบกลุ่มเรณูสีขาว รูปเกือบกลม กว้าง ๓-๙ มม. ยาว ๐.๔-๑ ซม. กลุ่มเรณูสีเหลืองสด รูปรี แบนด้านข้างเล็กน้อย มี ๔ กลุ่ม เรียงเป็น ๒ ชุด ชุดละ ๒ กลุ่ม ในแต่ละชุดขนาดไม่เท่ากัน กลุ่มใหญ่กว้างประมาณ ๕ มม. ยาวประมาณ ๑ ซม. กลุ่มเล็กกว้างประมาณ ๒ มม. ยาวประมาณ ๖ มม. รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนมาก ยอดเกสรเพศเมียเป็นแอ่งอยู่ทางด้านหน้าใกล้ปลายเส้าเกสร

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอก กว้าง ๓-๙ มม. ยาว ๓-๑๐ ซม. มีสันตามยาว ๖ สัน แต่ละสันแผ่เป็นปีก ผลอ่อนสีเขียวอ่อน เมื่อแก่สีน้ำตาลเข้ม เมล็ดขนาดเล็ก มีจำนวนมาก

 ตะขาบเหลืองมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบตามป่าดิบเขา ป่าสนเขา และป่าดิบแล้ง ที่สูงจากระดับทะเลปานกลาง ๖๐๐-๑,๗๐๐ ม. ออกดอกเดือนเมษายนถึงกรกฎาคม เป็นผลเดือนสิงหาคมถึงกันยายน ในต่างประเทศพบที่อินเดีย ภูฏาน เมียนมา จีน ภูมิภาคอินโดจีน ภูมิภาคมาเลเซีย และออสเตรเลีย.