ตองลาดขนขาว

Actinodaphne amabilis Kosterm.

ไม้ต้นขนาดเล็ก กิ่งอ่อนมีขนแบบขนแกะสีขาวหนาแน่น ตายอดมีเกล็ดคล้ายใบหุ้มซ้อนเหลื่อม รูปทรงรีถึงทรงรูปไข่ เมื่อเกล็ดร่วงมีรอยแผลเหนือกระจุกใบ ใบเดี่ยว เรียงเวียนถี่กึ่งเป็นวงรอบคล้ายกระจุก มี ๔-๕ ใบ ตามปลายกิ่ง รูปขอบขนานแกมรูปรีถึงรูปใบหอกแคบ ดอกแยกเพศร่วมต้นต่างช่อ ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามกิ่ง ดอกสีขาวอมเขียวอ่อนหรืออมเหลืองอ่อน ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด มีฐานดอกเป็นรูปถ้วยตื้นติดทนที่โคนผล เมล็ดรูปทรงค่อนข้างกลม มี ๑ เมล็ด

ตองลาดขนขาวเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๑๐ ม. กิ่งเล็กเรียว กิ่งอ่อนมีขนแบบขนแกะสีขาวหนาแน่น ตายอดมีเกล็ดคล้ายใบหุ้มซ้อนเหลื่อม รูปทรงรีถึงทรงรูปไข่ ยาว ๕-๖ มม. มีขนสั้นหนาแน่น เมื่อเกล็ดร่วงมีรอยแผลเหนือกระจุกใบ

 ใบเดี่ยว เรียงเวียนถี่กึ่งเป็นวงรอบคล้ายกระจุก มี ๔-๕ ใบ ตามปลายกิ่ง รูปขอบขนานแกมรูปรีถึงรูปใบหอกแคบ กว้าง ๒-๓ ซม. ยาว ๙.๕-๑๙ ซม. ปลายแหลมถึงเรียวแหลม โคนรูปลิ่มถึงสอบเรียว ขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนสีเขียวเป็นมัน ใบอ่อนด้านล่างมีขนแบบขนแกะสีขาวหนาแน่น ใบแก่เกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน ด้านล่างมีนวล เส้นกลางใบนูนเด่นชัดทั้ง ๒ ด้าน เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๑๐ เส้น ปลายเส้นโค้งจดกับเส้นถัดขึ้นไปใกล้ขอบใบ เป็นร่องทางด้านบน นูนทางด้านล่าง เส้นใบย่อยแบบขั้นบันได เห็นไม่ชัด ก้านใบเล็กเรียว ยาว ๑-๑.๕ ซม. มีขนประปราย

 ดอกแยกเพศร่วมต้นต่างช่อ ช่อดอกแบบช่อกระจุกแยกแขนง ออกตามกิ่ง เส้นผ่านศูนย์กลางช่อ ๕-๗ มม. ช่อย่อยเรียงคล้ายแบบช่อซี่ร่ม ใบประดับร่วงง่าย มีรอยแผลที่โคนช่อดอก ดอกสีขาวอมเขียวอ่อนหรืออมเหลืองอ่อน กลีบรวมโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็นแฉกบาง ๖ แฉก เรียงซ้อนเหลื่อม แฉกชั้นนอกใหญ่กว่าแฉกชั้นในเล็กน้อย เกลี้ยงหรือมีขนสั้นหนาแน่น แฉกชั้นในเกลี้ยง ดอกเพศผู้มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๒ มม. ก้านดอกยาวประมาณ ๒ มม. มีเกสรเพศผู้ ๙ เกสร เรียงเป็น ๓ วง วงละ ๓ เกสร เกสรวงนอกและเกสรวงกลางไร้ต่อม ส่วนเกสรวงในมีต่อมแบบมีก้านที่โคนก้านชูอับเรณูข้างละ ๑ ต่อม ก้านชูอับเรณูสั้น อับเรณูรูปทรงรีถึงรูปขอบขนาน ยาว ๐.๘-๒ มม. ปลายแหลม แตกแบบฝาเปิดทางด้านเดียวกัน มี ๔ ช่อง แยกเป็นด้านบน ๒ ช่อง ด้านล่าง ๒ ช่อง หันเข้า ดอกเพศเมียมีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๒ มม. ก้านดอกยาวประมาณ ๒ มม. มีขนยาวห่างสีขาว แฉกกลีบรวมรูปรีแกมรูปขอบขนาน กว้าง ๐.๕-๑ มม. ยาว ๒-๒.๕ มม. ด้านนอกมีขนกำมะหยี่ ด้านในเกลี้ยง มีเกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน ๙ เกสร รูปช้อน ยาวประมาณ ๑ มม. มีขนยาวห่างที่โคนรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ทรงรูปไข่แกมรูปทรงรี กว้างประมาณ ๐.๕ มม. ยาวประมาณ ๑ มม. เกลี้ยง มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียอวบ ยาวประมาณ ๑ มม. มีขนยาวห่างที่โคน ยอดเกสรเพศเมียแบบก้นปิด

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด ออกเป็นช่อ แต่ละช่อมี ๓-๔ ผล รูปทรงกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๗-๘ มม. ปลายเป็นติ่งแหลมอ่อน เมื่อแห้งสีดำ มีฐานดอกเป็นรูปถ้วยตื้นติดทนที่โคนผล เส้นผ่านศูนย์กลาง ๗-๘ มม. มีขนประปรายทั้ง ๒ ด้าน ก้านผลเรียว ยาวประมาณ ๕ มม. มีขนยาวห่างสีค่อนข้างขาว เมล็ดรูปทรงค่อนข้างกลม มี ๑ เมล็ด

 ตองลาดขนขาวเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคใต้ พบตามป่าดิบเขา ที่สูงจากระดับทะเลปานกลาง ๑,๐๐๐-๑,๓๐๐ ม. ออกดอกเดือนพฤศจิกายนถึงมกราคม เป็นผลเดือนกุมภาพันธ์ถึงมีนาคม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตองลาดขนขาว
ชื่อวิทยาศาสตร์
Actinodaphne amabilis Kosterm.
ชื่อสกุล
Actinodaphne
คำระบุชนิด
amabilis
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Kostermans, André Joseph Guillaume Henri
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1970-1994)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ก่องกานดา ชยามฤต