ชื่ออื่น ๆ

เค้ยหลา (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); เลาแล้ง (สุโขทัย); หญ้ากาบไผ่ใหญ่ (เลย); หญ้าไม้กวาด (ทั่วไป); หญ้าย

ตองกงเป็นไม้ล้มลุกหลายปีพวกหญ้า ขึ้นเป็นกอแน่น สูงได้ถึง ๓ ม. ลำต้นตรง กลวง

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปใบหอกกว้างถึงรูปใบหอกแกมรูปขอบขนาน กว้าง ๓-๗ ซม. ยาวได้ถึง ๗๐ ซม. ปลายแหลมถึงเรียวแหลม โคนตัดหรือมนถึงกึ่งรูปหัวใจ ขอบเรียบและคม เส้นกลางใบเป็นร่องตื้นทางด้านบน นูนเล็กน้อยทางด้านล่าง เส้นใบจำนวนมากออกจากโคนใบไปสู่ปลายใบ ลิ้นใบเป็นเยื่อบางยาว ๑-๒ มม. กาบใบยาวได้ถึง ๓๐ ซม. ซ้อนเหลื่อมกัน ก้านใบสั้น

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงขนาดใหญ่ ออกที่ยอด ช่อยาว ๓๐-๗๐ ซม. แกนช่อดอกเป็นเหลี่ยมช่อแขนงจำนวนมาก ช่อดอกย่อยออกเดี่ยว มีก้านยาวประมาณ ๒ มม. รูปไข่ แบนด้านข้าง ยาว ๑.๕-๑.๘ มม.

กาบช่อดอกย่อยล่างรูปไข่ ยาว ๐.๕-๐.๗ มม. ปลายแหลม มีเส้นเป็นสันตามยาว ๑ เส้น กาบช่อดอกย่อยบนรูปไข่กลับ ยาว ๐.๕-๐.๘ มม. ปลายมนหรือเว้า มีเส้นเป็นสันตามยาว ๑ เส้น ช่อดอกย่อยแต่ละช่อมี ๒ ดอก บางครั้งพบว่ามีดอกที่ ๓ ลดรูปเป็นแกนกลางย่อยที่ปลายของดอกบน ยาวประมาณ ๐.๕ มม. ดอกล่างไม่มีเพศ กาบล่างรูปใบหอก ยาว ๑.๕-๑.๘ มม. ปลายเรียวแหลม มีเส้นเป็นสันตามยาว ๑ เส้น ไม่มีกาบบน ดอกบนเป็นดอกสมบูรณ์เพศ กาบล่างรูปไข่ ยาวประมาณ ๑.๕ มม. ปลายแหลม ขอบมีขนแข็ง มีเส้นเป็นสันตามยาว ๓ เส้น กาบบนรูปเรือ ยาว ๐.๕-๐.๙ มม. เนื้อบางมีเส้นเป็นสันตามยาว ๒ เส้น กลีบเกล็ดขนาดเล็ก มี ๒ กลีบ เกสรเพศผู้มี ๒ เกสร พบน้อยที่มี ๓ เกสร ก้านชูอับเรณูคล้ายเส้นด้าย ยาวประมาณ ๐.๓ มม. อับเรณูยาว ๐.๕-๑ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียมี ๒ ก้าน ยอดเกสรเพศเมียมีขนยาวนุ่ม เป็นพู่

 ผลแบบผลแห้งเมล็ดติด ทรงรูปไข่ ยาวประมาณ ๐.๖ มม. เมล็ดรูปคล้ายผล

 ตองกงมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบขึ้นตามที่โล่งทั่วไปโดยเฉพาะตามเชิงเขาไหล่เขา ที่สูงจากระดับทะเลปานกลาง ๕๐-๒,๐๐๐ ม. ในต่างประเทศพบที่เนปาล อินเดีย เมียนมา จีน ภูมิภาคอินโดจีน มาเลเซีย จนถึงภาคเหนือของออสเตรเลีย และฟิลิปปินส์

 ประโยชน์ ช่อดอกใช้ทำไม้กวาด ต้นปลูกเป็นไม้ประดับหรือปลูกเพื่อยึดดินในพื้นที่ลาดชันแทนแฝกได้ดีเนื่องจากมีระบบรากลึกและแผ่กว้าง.