ตรึงบาดาล

Senna sulfurea (DC. ex Collad.) H. S. Irwin et Barneby

ชื่ออื่น ๆ
ทรงบาดาล (กลาง); พรึงบาดาล (ระยอง); สะเก๋ง (เหนือ); สะโก้ง (เชียงใหม่)
ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคู่ เรียงเวียน มีใบย่อย ๘-๑๒ ใบ เรียงตรงข้าม รูปใบหอกแกมรูปรี ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกตามซอกใบ ดอกสีเหลือง ผลแบบผลแห้งแตกสองแนว รูปแถบ เป็นฝักแบน เมล็ดสีดำ รูปทรงรีแกมรูปขอบขนาน มี ๒๐-๓๐ เมล็ด

ตรึงบาดาลเป็นไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูง ๒-๖ ม. ส่วนที่อ่อนมีขนละเอียด เมื่อแก่เกลี้ยง

 ใบประกอบแบบขนนกชั้นเดียวปลายคู่ เรียงเวียน มีใบย่อย ๘-๑๒ ใบ เรียงตรงข้าม รูปใบหอกแกมรูปรี กว้าง ๒-๔ ซม. ยาว ๔-๑๐ ซม. ปลายแหลม โคนมนกลมถึงรูปลิ่ม แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ ด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนสั้นนุ่มประปราย เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๒ เส้น ก้านใบยาว ๓-๕.๖ ซม. แกนกลางยาว ๕-๑๕ ซม. มีต่อมรูปคล้ายกระบองยาว ๑-๒ มม. อยู่ระหว่างใบย่อยคู่ล่างที่ ๒ หรือ ๓ (หรือ ๔) ก้านใบย่อยยาวประมาณ ๓ มม. หูใบรูปเคียวแกมรูปแถบ ยาว ๐.๖-๑.๕ ซม. กึ่งติดทน มีขนละเอียด

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ยาว ๖-๑๕ ซม. ออกตามซอกใบ ก้านช่อดอกยาว ๓-๑๐ ซม. แกนกลางยาว ๑-๖ ซม. ใบประดับรูปไข่ ยาว ๓-๘ มม. ปลายแหลม โค้งพับลง ไม่มีใบประดับย่อย ก้านดอกยาว ๑-๒ ซม. กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ สีเขียวถึงสีน้ำตาลอมแดง เรียงเป็น ๒ วง กลีบวงนอก ๒ กลีบ รูปเกือบกลม ยาวประมาณ ๓ มม. กลีบวงใน ๓ กลีบ รูปไข่กลับ ยาว ๖-๙ มม. กลีบดอก ๕ กลีบ สีเหลือง ขนาดไม่เท่ากัน รูปไข่กลับแกมรูปไข่ ยาว ๑.๕-๒ ซม. มีก้านกลีบแคบ ยาว ๑-๑.๕ มม. เกสรเพศผู้ ๑๐ เกสร ก้านชูอับเรณูยาว ๑-๔ มม. อับเรณูขนาดไม่เท่ากัน ยาว ๕-๗ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปคล้ายเคียว มีขนละเอียด มี ๑ ช่อง มีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย เกลี้ยง

 ผลแบบผลแห้งแตกสองแนว รูปแถบ เป็นฝักแบน กว้าง ๑.๕-๑.๘ ซม. ยาว ๑๒-๑๗ ซม. ก้านผลยาว ๑-๒ ซม. เมล็ดสีดำ รูปทรงรีแกมรูปขอบขนาน กว้างประมาณ ๔ มม. ยาวประมาณ ๗ มม. มี ๒๐-๓๐ เมล็ด

 ตรึงบาดาลเป็นพรรณไม้ต่างประเทศ ปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไป อาจพบตามป่าที่ถูกทำลายหรือที่รกร้าง ออกดอกและเป็นผลเดือนเมษายนถึงตุลาคม ในต่างประเทศพบที่อินเดีย ศรีลังกา บังกลาเทศ เมียนมา ลาว เวียดนาม และออสเตรเลีย

 ตรึงบาดาลมีลักษณะคล้ายกับทรงบาดาล [Senna surattensis (Burm. f.) H. S. Irwin et Barneby] ต่างกันที่ตรึงบาดาลมีจำนวนใบย่อยน้อยกว่า ขนาดใบย่อยใหญ่กว่า รูปใบแบบใบหอก ปลายใบแหลม และช่อดอกมักมีจำนวนดอกน้อยกว่า.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ตรึงบาดาล
ชื่อวิทยาศาสตร์
Senna sulfurea (DC. ex Collad.) H. S. Irwin et Barneby
ชื่อสกุล
Senna
คำระบุชนิด
sulfurea
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Candolle, Augustin Pyramus de
- Colladon, Louis-Théodore-Frédéric
- Irwin, Howard Samuel
- Barneby, Rupert Charles
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Candolle, Augustin Pyramus de (1778-1841)
- Colladon, Louis-Théodore-Frédéric (1792-1862)
- Irwin, Howard Samuel (1928-2019)
- Barneby, Rupert Charles (1911-2000)
ชื่ออื่น ๆ
ทรงบาดาล (กลาง); พรึงบาดาล (ระยอง); สะเก๋ง (เหนือ); สะโก้ง (เชียงใหม่)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางสาววลัยพร วิศวชัยวัฒน์