ดูกไก่ย่านพับ

Hedyotis ridleyana Craib

ไม้เลื้อย กิ่งอ่อนมักเป็นสันสี่เหลี่ยม ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปใบหอกหรือรูปขอบขนานแกมรูป ใบหอกกลับ ด้านล่างสีจางและมีขนแข็งสั้นหนาแน่น หูใบระหว่างก้านใบรูปสามเหลี่ยมเล็ก ขอบเป็นแฉกลึก คล้ายขนแข็ง ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกที่ยอดหรือตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ก้านช่อมีขนแข็ง ดอกเล็ก สีขาว สั้นมากหรือไร้ก้านดอก ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงค่อนข้างกลม ปลายผลบุ๋มเป็นแอ่งตื้น มีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดขนาดเล็ก มีเหลี่ยมค่อนข้างมน


     ดูกไก่ย่านพับเป็นไม้เลื้อย กิ่งอ่อนมักเป็นสัน สี่เหลี่ยม ค่อนข้างเกลี้ยง มีขนเฉพาะบริเวณใกล้ข้อ กิ่ง แก่เหลี่ยมค่อนข้างมน ลำต้นแก่มีเนื้อไม้
     ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปใบหอกหรือ รูปขอบขนานแกมรูปใบหอกกลับ กว้าง ๑-๒.๘ ซม. ยาว ๓.๕-๑๐ ซม. ปลายแหลมหรือเรียวแหลม โคนรูปลิ่ม สอบ เรียว หรือมน ขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างบาง ด้านบนสี เขียว มีขนแข็งสั้น ด้านล่างสีจางและมีขนแข็งสั้นหนาแน่น กว่า เส้นแขนงใบมีข้างละ ๔-๖ เส้น เส้นใบทางด้านบน เป็นร่อง ด้านล่างนูนเห็นชัด ก้านใบยาว ๑-๕ มม. หูใบ ระหว่างก้านใบรูปสามเหลี่ยมเล็ก ยาวประมาณ ๔ มม. ขอบเป็นแฉกลึกคล้ายขนแข็ง มี ๕-๙ แฉก
     ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกที่ยอดหรือตาม ซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ก้านช่อดอกยาวประมาณ ๑.๕ ซม. มีขนแข็งสั้น ช่อแขนงหรือช่อย่อยที่อยู่ตามแกนช่อมัก ออกเป็นคู่ตรงข้าม ๑-๒ คู่ ช่อแขนงแบบช่อกระจุก ค่อน ข้างแน่น ทรงกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๐.๘-๑.๕ ซม. ก้าน ช่อแขนงมีขน ใบประดับรูปสามเหลี่ยมเรียวยาว ดอกเล็ก สีขาว ก้านดอกสั้นมาก ยาวประมาณ ๐.๗ มม. หรือไร้ก้าน กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูปหลอดสั้น ยาวประมาณ ๐.๕ มม. ปลายแยกเป็น ๔ แฉก รูปสามเหลี่ยมแคบ กว้าง ประมาณ ๐.๗ มม. ยาวประมาณ ๒ มม. ปลายแหลม โค้ง ออก ด้านนอกมีขนยาวนุ่ม กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็น หลอด ยาวประมาณ ๑.๕ มม. ปากหลอดผายออกเล็กน้อย ปลายแยกเป็น ๔ แฉก รูปขอบขนาน กว้างประมาณ ๐.๘ มม. ยาวประมาณ ๔ มม. ปลายแหลม ด้านนอกเกลี้ยง ด้านในที่ปากหลอดและบริเวณกลางแฉกกลีบดอกมีขน ยาวนุ่มหนาแน่น เกสรเพศผู้ ๔ เกสร ก้านชูอับเรณูเรียว ยาว ๑-๓.๕ มม. มีขนยาวนุ่มที่โคนก้าน อับเรณูรูปขอบ ขนาน ยาวประมาณ ๑ มม. รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มีขน มี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมีย เรียวเล็ก ยาว ๒-๔.๕ มม. ปลายแยก ๒ แฉก ยอดเกสร เพศเมียเล็กแบน ยาวประมาณ ๑ มม.
     ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงค่อนข้างกลม เส้น ผ่านศูนย์กลางประมาณ ๒ มม. ปลายผลบุ๋มเป็นแอ่งตื้น มีกลีบเลี้ยงติดทน เมล็ดขนาดเล็ก มีเหลี่ยมค่อนข้างมน
     ดูกไก่ย่านพับเป็นพรรณไม้ถิ่นเดียวของไทย มี เขตการกระจายพันธุ์ทางภาคใต้ ตามป่าไผ่ ป่าดิบ ที่สูง ตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๑๐๐ ม. ออกดอกและ เป็นผลเดือนกรกฎาคมถึงธันวาคม.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ดูกไก่ย่านพับ
ชื่อวิทยาศาสตร์
Hedyotis ridleyana Craib
ชื่อสกุล
Hedyotis
คำระบุชนิด
ridleyana
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Craib
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Craib ช่วงเวลาคือ (1882-1933)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางจารีย์ บันสิทธิ์
แหล่งอ้างอิง
อนุกรมวิธานพืช อักษร ด กองวิทยาศาสตร์อนุกรมวิธานพืช อักษร ด. pdf.