ซ่อนแอบ

Nephelaphyllum pulchrum Blume

กล้วยไม้ดิน เจริญทางด้านข้าง มีเหง้าทอดไปตามผิวดิน ลำต้นส่วนที่ตั้งขึ้นประกอบด้วยลำลูกกล้วยที่เจริญต่อกันออกไป แต่ละลำลูกกล้วยอวบน้ำ ใบเดี่ยว มี ๑ ใบ รูปคล้ายหัวใจ ช่อดอกแบบช่อกระจะออกจากหน่อที่ไม่มีใบ สูงใกล้เคียงกับใบหรือสูงกว่าใบ ดอกสีนวลอมเหลือง กลีบปากอยู่ทางด้านบน มีขนาดใหญ่เห็นเด่นชัดกว่ากลีบอื่น ๆ

ซ่อนแอบเป็นกล้วยไม้ดิน เจริญทางด้านข้างมีเหง้าทอดไปตามผิวดิน ลำต้นส่วนที่ตั้งขึ้นประกอบด้วยลำลูกกล้วยที่เจริญต่อกันออกไป แต่ละลำลูกกล้วยสีเขียวอ่อนหรือสีเขียวอ่อนแกมน้ำตาลอ่อนค่อนข้างใสและอวบน้ำ เส้นผ่านศูนย์กลาง ๖-๘ มม. รากอวบ ออกตามข้อใกล้โคนต้น มักเห็นขนรากชัดเจน

 ใบเดี่ยว แต่ละลำลูกกล้วยมีใบ ๑ ใบ รูปคล้ายหัวใจ กว้าง ๓.๕-๕ ซม. ยาว ๗-๙ ซม. ปลายแหลมโคนเว้าเล็กน้อยจนถึงเว้ารูปหัวใจ แผ่นใบบาง พับจีบตามยาวเมื่ออ่อน ใบแก่สีเขียวอ่อน มีแต้มประสีเขียวหรือสีเขียวแกมน้ำตาล เส้นโคนใบ ๕-๗ เส้น เป็นร่องทางด้านบน เส้นกลาง ๓ เส้น ยาวไปจดกันที่ปลาย ใบ ก้านใบอวบน้ำ ยาวประมาณ ๕ มม. เป็นร่องทางด้านบน

 ช่อดอกแบบช่อกระจะ ออกจากหน่อที่ไม่มีใบเป็นช่อตั้ง สูงใกล้เคียงกับใบหรือสูงกว่าใบ ก้านและแกนช่ออวบ ยาว ๗-๑๒ ซม. ดอกสีนวลอมเหลือง มี ๒-๑๕ ดอก เรียงเวียนค่อนข้างแน่น ใบประดับรูปไข่ กว้าง ๗-๘ มม. ยาว ๑-๑.๒ ซม. ปลายแหลมก้านดอกและรังไข่ยาว ๑-๑.๒ ซม. กลีบเลี้ยงค่อนข้างบาง สีเขียวอ่อนแกมสีน้ำตาลอ่อน มี ๓ กลีบ กลีบบนรูปขอบขนาน กว้าง ๒.๕-๓ มม. ยาว ๑-๑.๒ ซม. ปลายมน ปลายสุดแหลมสั้น ๆ กลีบคู่ข้างคล้ายกลีบบนแต่สั้นกว่าและโค้งเล็กน้อย กลีบดอก ๓ กลีบ กลีบด้านข้างคล้ายกลีบเลี้ยงกลีบบนแต่กว้างกว่า เมื่อดอกบาน กลีบเลี้ยงทั้ง ๓ กลีบ และกลีบดอกด้านข้างทั้ง ๒ กลีบ โค้งลงสู่ก้านดอก กลีบดอกที่เป็นกลีบปากอยู่ทางด้านบน มีขนาดใหญ่เห็นเด่นชัดกว่ากลีบอื่น ๆ ส่วนของกลีบที่แผ่แบนรูปขอบขนานหรือคล้ายรูปใบพาย กว้างประมาณ ๑ ซม. ยาวประมาณ ๑.๒ ซม. ขอบช่วงบนเป็นคลื่นและค่อนข้างใส ช่วงล่างสอบเข้าเล็กน้อย ขอบเรียบ ด้านบนของกลีบตามแนวกลางเป็นสันเตี้ย ปลายแยกเป็นสันนูนสีเหลืองเข้ม มี ๓-๕ สัน ผิวขรุขระ มีครีบเป็นเกล็ดและมีขนสั้น ส่วนโคนกลีบเป็นถุง ปลายป่องและมนกลม ส่วนที่เป็นถุงกว้างประมาณ ๑.๕ มม. ยาว ๒.๕ - ๓ มม. เส้าเกสรรูปขอบขนาน กว้างประมาณ ๓ มม. ยาวประมาณ ๖ มม. แนบกับกลีบปาก ฝาครอบกลุ่มเรณูคล้ายสี่เหลี่ยมคางหมู กลุ่มเรณูมี ๒ ชุด ชุดละ ๔ กลุ่ม แต่ละกลุ่มคล้ายรูปไข่ โคนเชื่อมติดกันรังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๑ ช่อง ออวุลจำนวนมาก ยอดเกสรเพศเมียเป็นแอ่งอยู่ทางด้านหน้าของเส้าเกสรใต้อับเรณู

 ซ่อนแอบมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ภาคตะวันออกภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ มักพบขึ้นตามซากใบไม้ผุในที่ค่อนข้างร่มและชื้น ที่สูงจากระดับทะเล ๖๐๐ - ๑,๒๐๐ ม. ออกดอกประมาณเดือนกุมภาพันธ์ยังไม่มีข้อมูลการติดผลในประเทศไทย ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เมียนมา เวียดนาม กัมพูชา และภูมิภาคมาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ซ่อนแอบ
ชื่อวิทยาศาสตร์
Nephelaphyllum pulchrum Blume
ชื่อสกุล
Nephelaphyllum
คำระบุชนิด
pulchrum
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Blume, Carl(Karl) Ludwig von
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1796-1862)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ. ดร.อบฉันท์ ไทยทอง