ซ่อนกลิ่น

Polianthes tuberosa L.

ชื่ออื่น ๆ
ซ่อนชู้ (กลาง); ลิลา (เหนือ)
ไม้ล้มลุก มีส่วนคล้ายหัวรูปทรงกระบอกถึงค่อนข้างกลมอยู่ใต้ดิน ใบเดี่ยว เรียงเวียน ใบที่โคนต้นเรียงถี่มาก รูปแถบหรือรูปแถบมีร่องตามยาวคล้ายรางน้ำ โคนแผ่โอบหุ้มลำต้น ไม่มีก้านใบ ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ออกที่ยอด ช่อตั้ง ดอกออกเป็นคู่และเรียงห่างเป็นระยะ ๆ ตามแกนช่อ มักเรียงถี่ที่ปลายแกนช่อดอกสีขาวหรือมีสีชมพูอมม่วงเรื่อ ๆ ที่ปลายดอก มีกลิ่นหอม ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอก เมล็ดแบน รูปทรงค่อนข้างกลม

ซ่อนกลิ่นเป็นไม้ล้มลุก สูงได้ถึง ๙๐ ซม. มีส่วนคล้ายหัวรูปทรงกระบอกถึงค่อนข้างกลมอยู่ใต้ดิน

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน ใบที่โคนต้นเรียงถี่มาก รูปแถบหรือรูปแถบมีร่องตามยาวคล้ายรางน้ำ กว้าง ๑-๑.๕ ซม. ยาว ๑๕-๕๐ ซม. ใบล่างมีขนาดใหญ่และยาวกว่าใบบนขึ้นไป ปลายเรียวแหลม โคนแผ่โอบหุ้มลำต้น ขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างอวบหนา ด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน ด้านล่างสีจางกว่าและมีนวล เส้นกลางใบอวบหนา เส้นใบแบบขนาน ออกจากโคนใบไปสู่ปลายใบ ไม่มีก้านใบ บริเวณฐานโคนใบมักมีประสีแดง

 ช่อดอกแบบช่อเชิงลด ออกที่ยอด ช่อตั้ง ยาวได้ถึง ๕๐ ซม. ดอกออกเป็นคู่และเรียงห่างเป็นระยะ ๆ ตามแกนช่อ มักเรียงถี่ที่ปลายแกนช่อ ใบประดับรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ปลายแหลม ใบประดับที่อยู่ด้านล่างใหญ่กว่าใบประดับที่อยู่ถัดขึ้นไปและสั้นกว่าหลอดดอก ใบประดับย่อยมีขนาดเล็กดอกมีทั้งพันธุ์ดอกลาและพันธุ์ดอกซ้อน สีขาวหรือมีสีชมพูอมม่วงเรื่อ ๆ ที่ปลายดอก ผิวเป็นมัน มีกลิ่นหอมโดยทั่วไปพันธุ์ดอกลากลีบรวมโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๓-๖ ซม. หลอดมักโค้งหรือเป็นเหลี่ยมมนตามยาว ปากหลอดผายเล็กน้อย แยกเป็น ๖ แฉก รูปขอบขนาน กว้าง ๕-๘ มม. ยาว ๑-๒.๕ ซม. ปลายแหลม


กลีบกางตรงหรือโค้งบิดเล็กน้อย เกสรเพศผู้ ๖ เกสร ติดอยู่ใกล้ปากหลอดดอก ก้านชูอับเรณูสั้นอับเรณูรูปขอบขนาน รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียว ยาว ๒-๕.๕ ซม. ปลายแยกเป็น ๓ แฉก ยอดเกสรเพศเมียแผ่เป็นแผ่นเล็ก

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอก กว้างประมาณ ๑ ซม. เมล็ดแบน รูปทรงค่อนข้างกลมกว้างประมาณ ๔ มม.

 ซ่อนกลิ่นเป็นพรรณไม้ต่างประเทศ มีถิ่นกำเนิดในแถบเม็กซิโกและอเมริกาใต้ นำเข้ามาปลูกในประเทศไทยได้ทั่วทุกภาค ออกดอกเกือบตลอดปียังไม่มีข้อมูลการติดผลในประเทศไทย

 ประโยชน์ ใช้เป็นไม้ประดับ ดอกมีกลิ่นหอมกลั่นได้น้ำมันหอมระเหย ใช้ทำน้ำหอมหรือเครื่องหอมมักใช้ในกิจกรรมทางศาสนา หัวใช้เป็นสมุนไพร.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ซ่อนกลิ่น
ชื่อวิทยาศาสตร์
Polianthes tuberosa L.
ชื่อสกุล
Polianthes
คำระบุชนิด
tuberosa
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1707-1778)
ชื่ออื่น ๆ
ซ่อนชู้ (กลาง); ลิลา (เหนือ)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางจารีย์ บันสิทธิ์