ช้างดำ

Pomatocalpa spicatum Breda

กล้วยไม้อิงอาศัย เจริญเติบโตทางยอด ต้นค่อนข้างสั้น มีใบปกคลุม ใบเดี่ยว เรียงซ้อนสลับระนาบเดียวรูปขอบขนานแกมรูปแถบ แผ่นใบอวบหนาและเหนียวคล้ายแผ่นหนัง ไม่เห็นเส้นใบ ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือช่อกระจะแยกแขนง ออกตรงข้ามกับใบ แต่ละต้นมี ๒-๕ ช่อ ปลายช่อเรียว ดอกสีเหลืองอ่อนโคนกลีบสีชมพู ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอก เมล็ดขนาดเล็กคล้ายผง มีจำนวนมาก

ช้างดำเป็นกล้วยไม้อิงอาศัย เจริญเติบโตทางยอด รากออกเป็นกระจุกใกล้โคนต้น มักเกาะแนบไปกับต้นไม้ที่อาศัย ต้นค่อนข้างสั้น มีใบปกคลุม

 ใบเดี่ยว เรียงซ้อนสลับระนาบเดียว รูปขอบขนานแกมรูปแถบ กว้าง ๓-๔ ซม. ยาว ๘-๑๒ ซม. ปลายเว้าลึกเป็นแฉกมน ๒ แฉก ขนาดไม่เท่ากัน โคนพับเข้าหากันและหุ้มต้น แผ่นใบอวบหนาและเหนียวคล้ายแผ่นหนัง สีเขียวเข้ม ไม่เห็นเส้นใบ

 ช่อดอกแบบช่อกระจะหรือช่อกระจะแยกแขนง ออกตรงข้ามกับใบ แต่ละต้นมี ๒-๕ ช่อ ช่อดอกยาว ๗-๑๒ ซม. ก้านและแกนช่ออวบหนา เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๓ มม. ยาว ๕-๘ ซม. ปลายช่อเรียว ดอกสีเหลืองอ่อน โคนกลีบสีชมพู เรียงเวียนค่อนข้างแน่นรอบแกนช่อ ทยอยบานเป็นเวลานานกว่า ๑ สัปดาห์ ใบประดับรูปใบหอก ยาวประมาณ ๓ มม. ก้านดอกรวมรังไข่ยาว ๓-๔ มม. กลีบเลี้ยง ๓ กลีบ กลีบบนรูปไข่กลับแกมรูปขอบขนาน กว้างประมาณ ๒ มม. ยาว ๔-๕ มม. ปลายมนกลม กลีบด้านข้างมักมีจุดประสีชมพู รูปไข่ เบี้ยวเล็กน้อยกว้างประมาณ ๒.๕ มม. ยาวประมาณ ๓.๕ มม.


ปลายมนแหลม โค้งเข้า กลีบดอก ๓ กลีบ กลีบด้านข้างรูปรี กว้างประมาณ ๒ มม. ยาว ๓.๕-๔ มม. ปลายมน กลีบดอกที่เป็นกลีบปากรูปไข่แกมรูปสามเหลี่ยม กว้างและยาวประมาณ ๑.๕ มม. ปลายแหลม โค้งลง หูกลีบปากตั้งเป็นสันเตี้ย โคนกลีบปากเป็นถุงสีขาว กว้างประมาณ ๑.๕ มม. ยาวประมาณ ๒ มม. ปลายมนกลม เส้าเกสรอวบ สั้นมากฝาครอบกลุ่มเรณูรูปคล้ายหมวก กลุ่มเรณูมี ๒ คู่ แต่ละคู่ประกอบด้วยกลุ่มเรณูรูปครึ่งทรงกลม ขนาดต่างกันเล็กน้อย ประกบกันเป็นก้อน ก้านกลุ่มเรณูเป็นแผ่นบางใส รูปรี โคนมีแป้นเหนียว ยาวประมาณครึ่งหนึ่งของก้าน ปลายเว้า รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๑ ช่อง ออวุลจำนวนมาก ยอดเกสรเพศเมียเป็นแอ่งรูปคล้ายไต อยู่ทางด้านหน้าของเส้าเกสร

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปทรงกระบอก กว้างประมาณ ๓ มม. ยาว ๐.๘-๑ ซม. มีสันตามยาว เมล็ดขนาดเล็กคล้ายผง มีจำนวนมาก

 ช้างดำมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบตามป่าดิบแล้งและป่าผลัดใบ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๘๐๐ ม. ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เมียนมา ลาว เวียดนามและภูมิภาคมาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ช้างดำ
ชื่อวิทยาศาสตร์
Pomatocalpa spicatum Breda
ชื่อสกุล
Pomatocalpa
คำระบุชนิด
spicatum
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Breda, Jacob Gijsbert Samuel van
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1788-1867)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ. ดร.อบฉันท์ ไทยทอง