ชันหอย

Shorea macroptera Dyer

ไม้ต้น โคนต้นมีพูพอนแบนและกว้าง เปลือกเรียบและมีรอยควั่นโดยรอบ สีน้ำตาลอมเทา เปลือกในสีเหลืองอมชมพู มีชันสีขาวอมเหลืองถึงเหลืองอมน้ำตาลอ่อน กิ่งอ่อนและยอดมีขนสั้นสีน้ำตาลอ่อนกิ่งแก่เกลี้ยง ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานถึงรูปขอบขนานแกมรูปใบหอกกลับ ก้านใบงอและบวมพองชัดเจน ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่งหรือซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ดอกสีนวลอมชมพู ผลแบบผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียว ทรงรูปไข่กว้าง มีขนสั้นหนาแน่น ไม่มีก้านผล โคนผลมีปีก ๕ ปีก แบ่งเป็นปีกยาว ๓ ปีก รูปแถบ ปลายมน โคนปีกคล้ายติ่งหู มีเส้นปีก ๘-๙ เส้น และปีกสั้น ๒ ปีก รูปใบหอกแคบปลายเรียวแหลม ผลอ่อนปีกสีแดงอมชมพู มี ๑ เมล็ด

ชันหอยเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๓๐ ม. ลำต้นเปลาตรง โคนต้นมีพูพอนแบนและกว้าง เปลือกเรียบและมีรอยควั่นโดยรอบ สีน้ำตาลอมเทา เปลือกในสีเหลืองอมชมพู มีชันสีขาวอมเหลืองถึงเหลืองอมน้ำตาลอ่อนกิ่งอ่อนและยอดมีขนสั้นสีน้ำตาลอ่อน กิ่งแก่เกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปขอบขนานถึงรูปขอบขนานแกมรูปใบหอกกลับ กว้าง ๓-๕ ซม. ยาว ๘.๕-๑๔ ซม. ปลายหยักเป็นติ่งแหลม โคนรูปลิ่มหรือมนขอบเรียบ ม้วนลงเล็กน้อย แผ่นใบด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน เกลี้ยง ด้านล่างสีเขียวอ่อน มีขนสั้นประปรายตามเส้นใบ และมีต่อมสีแดงขนาดเล็กมากกระจายทั่วไป เส้นกลางใบเป็นร่องหรือแบนทางด้านบน นูนทางด้านล่าง เส้นแขนงใบข้างละ ๑๒-๑๔ เส้น ปลายเส้นโค้งเรียว เส้นใบย่อยแบบขั้นบันได ก้านใบงอและบวมพองชัดเจน ยาว ๑-๑.๕ ซม. มีขนสั้น หูใบรูปไข่แกมรูปขอบขนาน ยาวประมาณ ๑.๓ มม. มีขนสั้นสีน้ำตาลอ่อน

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่งหรือซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ห้อยลง ยาว ๒.๕-๕ ซม. มีขนสั้น ดอกสีนวลอมชมพู ดอกตูมทรงรูปไข่ เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๓ มม. ยาวประมาณ ๕ มม. ปลายมีขนสีเหลือง ก้านดอกสั้น กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ รูปไข่ถึงรูปคล้ายสามเหลี่ยม ขนาดเล็ก ด้านนอกมีขน ด้านใน


เกือบเกลี้ยง เรียงเป็น ๒ วง วงนอก ๓ กลีบ มีขนาดใหญ่กว่าวงในซึ่งมี ๒ กลีบ กลีบดอก ๕ กลีบ รูปแถบปลายแหลม บิด เกสรเพศผู้ ๑๕ เกสร เรียงเป็น ๓ ชั้น ชั้นที่ยาวที่สุดยาวกว่ารังไข่เล็กน้อย ก้านชูอับเรณูโคนกว้าง เรียวสู่ปลาย อับเรณูรูปขอบขนานกว้าง รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปกรวย โคนเกลี้ยง ปลายมีขนสีเทามี ๓ ช่อง

แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียว ยาวประมาณครึ่งหนึ่งของรังไข่ เกลี้ยงยอดเกสรเพศเมียขนาดเล็ก

 ผลแบบผลเปลือกแข็งเมล็ดเดียว ทรงรูปไข่กว้าง ยาวประมาณ ๘ มม. ปลายเรียวแหลม มีขนสั้นหนาแน่น ไม่มีก้านผล โคนผลมีปีก ๕ ปีก เจริญมาจากกลีบเลี้ยง มีขนสั้นประปราย แบ่งเป็นปีกยาว ๓ ปีก รูปแถบ กว้าง ๑.๓-๒ ซม. ยาว ๖.๕-๙ ซม. ปลายมนโคนปีกคล้ายติ่งหู กว้าง ๕-๘ มม. มีเส้นปีก ๘-๙ เส้น และปีกสั้น ๒ ปีก รูปใบหอกแคบ กว้าง ๔-๖ มม. ยาว ๒-๓ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนปีกหุ้มผลไม่มิดผลอ่อนปีกสีแดงอมชมพู ผลแก่ปีกสีน้ำตาลแดงมี ๑ เมล็ด

 ชันหอยเป็นพรรณไม้หายาก มีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบขึ้นประปรายตามที่ราบเชิงเขาจนถึงที่ลาดชันในป่าดิบชื้น ที่สูงจากระดับทะเลไม่เกิน ๕๐๐ ม. ออกดอกเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม ผลแก่เดือนมิถุนายนถึงสิงหาคมในต่างประเทศพบได้ทั่วไปในภูมิภาคมาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ชันหอย
ชื่อวิทยาศาสตร์
Shorea macroptera Dyer
ชื่อสกุล
Shorea
คำระบุชนิด
macroptera
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Dyer, William Turner Thiselton (Thistleton)
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1843-1928)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นายมานพ ผู้พัฒน์