ชื่ออื่น ๆ

พะเนียง (กาญจนบุรี)

ชะอมต้นเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๘ ม. กิ่งรูปทรงกระบอก กิ่งอ่อนมีขนประปราย กิ่งแก่เกลี้ยง ช่องอากาศเห็นไม่ชัด

 ใบประกอบแบบขนนกสองชั้นปลายคู่ จำนวน๘-๑๒ ใบ ยาว ๑๕-๔๕ ซม. เรียงเวียน ก้านใบยาว ๓-๑๑ ซม. มีต่อมรูปคนโท กว้างประมาณ ๓ มม. ยาวได้ถึง ๘ มม. อยู่ห่างจากโคนก้านใบ ๑-๒ ซม. หูใบขนาดเล็ก ร่วงง่าย ใบประกอบชั้นที่ ๑ ประกอบด้วยช่อแขนงใบ ๑ คู่ เรียงตรงข้าม ใบประกอบชั้นที่ ๒ มีก้านใบยาว ๒.๕-๘ ซม. แกนกลางใบยาว ๒-๑๗ ซม. ปลายแกนกลางใบมีต่อมอยู่ระหว่างรอยต่อของก้านใบย่อยคู่สุดท้าย แต่ละแกนมีใบย่อย ๔-๖ ใบ เรียงตรงข้าม รูปรีถึงรูปรีแกมรูปไข่กลับ กว้าง ๓-๙ ซม. ยาว ๖-๒๔ ซม. ปลายเรียวแหลม โคนมนถึงรูปลิ่มเบี้ยว ขอบเรียบ แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ เกลี้ยงทั้ง ๒ ด้าน เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๑๐ เส้น เห็นชัดทางด้านล่าง เส้นใบย่อยแบบร่างแห ก้านใบย่อยยาว ๓-๕ มม.

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ช่อย่อยแบบช่อกระจุกแน่น ออกตามปลายกิ่ง ช่อยาวได้ถึง ๔ ซม. แต่ละช่อย่อยมีดอก ๒๕-๓๐ ดอก ไร้ก้าน กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๓-๔ มม. ปลายหยักแหลม ๕ หยัก มีขนสั้นนุ่ม เรียงจดกันในดอกตูมกลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูประฆังแคบยาว ๖.๕-๘ มม. เกลี้ยง ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปรีปลายแหลม มีขนสั้นนุ่ม เรียงจดกันในดอกตูม เกสรเพศผู้จำนวนมาก ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันเป็นหลอดยาว ๖-๘ มม. อับเรณูเกลี้ยง ก้านรังไข่ยาว ๒.๕-๓ มม. รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปทรงกลม ยาว ๑.๕-๒ มม. เกลี้ยง มี ๑ ช่อง ออวุลประมาณ ๑๔ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียวคล้ายเส้นด้าย เกลี้ยง ยอดเกสรเพศเมียรูปคล้ายจาน

 ผลแบบผลแห้งแตกสองแนว เป็นฝักรูปแถบ กว้าง ๒-๒.๕ ซม. ยาวประมาณ ๑๕ ซม. บิดเวียนและคอดเป็นเปลาะ จำนวน ๕-๗ เปลาะ เมื่อแก่แตกตามรอยตะเข็บทั้ง ๒ ด้าน แต่ละเปลาะมี ๑ เมล็ด เมล็ดแบน รูปทรงค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๑.๕ ซม. ไม่มีเยื่อหุ้มเมล็ด

 ชะอมต้นมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคตะวันตกเฉียงใต้ พบตามป่าดิบและรอยต่อระหว่างป่าเบญจพรรณกับป่าดิบแล้งที่มีไผ่เป็นไม้เด่น ที่สูงจากระดับทะเล ๗๐๐-๙๕๐ ม. เป็นผลเดือนเมษายนถึงพฤษภาคม ในต่างประเทศพบที่ เมียนมา.