ชะลูดช้าง

Marsdenia floribunda (Brongn.) Schltr.

ชื่ออื่น ๆ
ซ่อนกลิ่นเถา (กลาง)
ไม้เถา ทุกส่วนมียางสีขาวคล้ายน้ำนม ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามหรือเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปขอบขนานแกมรูปรีหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่ ช่อดอกคล้ายช่อซี่ร่ม ออกระหว่างก้านใบ ยาวใกล้เคียงกับใบ ดอกสีขาว มีกลิ่นหอม ผลแบบผลแห้งแตกแนวเดียว ทรงรูปไข่แกมรูปทรงรี เมล็ดค่อนข้างแบนรูปทรงรี ปลายด้านหนึ่งมีขนเป็นพู่สีขาว

ชะลูดช้างเป็นไม้เถา ยาวได้ถึง ๑๐ ม. ทุกส่วนมียางสีขาวคล้ายน้ำนม ต้นและกิ่งเกลี้ยง กิ่งอ่อนสีเขียวเป็นมัน เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๕ มม.กิ่งแก่สีน้ำตาลเข้ม มีช่องอากาศประปราย

 ใบเดี่ยว เรียงตรงข้ามหรือเรียงตรงข้ามสลับตั้งฉาก รูปขอบขนานแกมรูปรีหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่ กว้าง ๓.๕-๗ ซม. ยาว ๖-๑๒ ซม. ปลายเรียวแหลมสั้น ๆ โคนมนกลมหรือเว้าเล็กน้อยกึ่งรูปหัวใจ ขอบเรียบ แผ่นใบหนาคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนสีเขียวเข้มเป็นมัน ด้านล่างด้านและสีอ่อนกว่าด้านบน เส้นกลางใบด้านบนสีขาวอมเขียวอ่อน เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๙ เส้น ก้านใบค่อนข้างอวบ ยาว ๑.๕-๒.๗ ซม. สีคล้ายเส้นกลางใบ

 ช่อดอกคล้ายช่อซี่ร่ม อาจแยกหรือไม่แยกแขนงออกระหว่างก้านใบ ยาวใกล้เคียงกับใบ ก้านช่อยาว ๐.๘-๒ ซม. ก้านดอกอวบ ยาว ๐.๘-๓ ซม. ดอกสีขาวมีกลิ่นหอม กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเล็กน้อย ปลายแยกเป็นแฉกลึก ๕ แฉก รูปไข่หรือรูปรีแกมรูปไข่กว้าง ๓-๔ มม. ยาว ๕.๕-๗ มม. ปลายมน กลีบดอกโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด กว้างประมาณ ๕ มม. ยาว ๒.๕-๓ ซม. โคนหลอดป่องเล็กน้อย ด้านนอกเกลี้ยงภายในหลอดมีขนยาวสีขาวใส เรียงตลอดความยาวของหลอดเป็น ๑๐ แถว ปลายหลอดแยกเป็น ๕ แฉก เรียงซ้อนเหลื่อมไปทางขวาในดอกตูม แต่ละแฉกรูปไข่หรือรูปเกือบกลม กว้างประมาณ ๑ ซม. ยาว ๑-๒ ซม. ปลายมนหรือหยักตื้น ๆ ผิวกลีบด้านบนอาจเป็นมันวาวเล็กน้อย รยางค์เส้าเกสรเป็นแผ่นบาง รูปสามเหลี่ยม ยาวประมาณ ๒ มม. ติดที่โคนหลอดเกสรเพศผู้ เกสรเพศผู้ ๕ เกสร เชื่อมกันเป็นเส้าเกสร ติดที่โคนหลอดกลีบดอก สูง ๕-๖ มม. ปลายอับเรณูมีแผ่นเยื่อบางรูปสามเหลี่ยมปลายมนมีกลุ่มเรณู ๒ กลุ่ม แต่ละกลุ่มรูปรี อยู่ในแนวตั้งก้านกลุ่มเรณูยาวประมาณหนึ่งในสามของความยาวกลุ่มเรณู อยู่ในแนวนอน ปุ่มยึดก้านกลุ่มเรณูสีน้ำตาลเข้ม รูปรีแกมรูปไข่ สั้นกว่ากลุ่มเรณูเล็กน้อยรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๒ รังไข่ แยกเป็นอิสระ แต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง ออวุลจำนวนมาก ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นและเชื่อมติดกัน ยอดเกสรเพศเมียรูปรียาวกว่าอับเรณู

 ผลแบบผลแห้งแตกแนวเดียว ทรงรูปไข่แกมรูปทรงรี กว้าง ๔-๕ ซม. ยาว ๗-๑๐ ซม. ผนังผลหนาเมล็ดค่อนข้างแบน รูปทรงรี กว้างประมาณ ๕ มม. ยาวประมาณ ๗ มม. มีขอบบาง ปลายด้านหนึ่งมีขนเป็นพู่สีขาว ยาว ๒.๕-๓ ซม.

 ชะลูดช้างเป็นพรรณไม้ต่างประเทศ มีถิ่นกำเนิดในมาดากัสการ์ นิยมปลูกเป็นไม้ประดับทั่วไปในเขตร้อน.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ชะลูดช้าง
ชื่อวิทยาศาสตร์
Marsdenia floribunda (Brongn.) Schltr.
ชื่อสกุล
Marsdenia
คำระบุชนิด
floribunda
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Brongniart, Adolphe Théodore (de)
- Schlechter, Friedrich Richard Rudolf
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Brongniart, Adolphe Théodore (de) (1801-1876)
- Schlechter, Friedrich Richard Rudolf (1872-1925)
ชื่ออื่น ๆ
ซ่อนกลิ่นเถา (กลาง)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ. ดร.อบฉันท์ ไทยทอง