ชะพลูขน

Piper rostratum Roxb.

ไม้ล้มลุกหลายปี ลำต้นตั้งตรงและทอดเลื้อย มีข้อโป่งพอง บริเวณโคนต้นมักมีรากค้ำหรือรากพิเศษ ปลายยอดมีขน ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปหัวใจหรือรูปรีกว้าง หูใบหุ้มยอดอ่อนรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก ร่วงง่ายดอกแยกเพศต่างต้น ช่อดอกคล้ายช่อหางกระรอก ตั้งตรง รูปทรงกระบอก ออกที่ซอกใบบริเวณปลายยอด ดอกเล็ก สีขาวอมเขียว อัดแน่นบนแกนช่อ ไม่มีทั้งกลีบเลี้ยงและกลีบดอก ผลแบบผลผนังชั้นในแข็งรูปทรงค่อนข้างกลม ปลายแหลม มีก้านยอดเกสรเพศเมียติดทน เมล็ดรูปคล้ายผล มี ๑ เมล็ด

ชะพลูขนเป็นไม้ล้มลุกหลายปี สูงได้ถึง ๖๐ ซม. มีทั้งต้นตั้งตรงและทอดเลื้อย มีข้อโป่งพอง บริเวณโคนต้นมักมีรากค้ำหรือรากพิเศษ ปลายยอดมีขนกำมะหยี่หนาแน่นหรือกึ่งขนแกะ

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปหัวใจหรือรูปรีกว้างสมมาตรหรือไม่สมมาตร กว้าง ๖-๑๐ ซม. ยาว ๙.๕-๑๓ ซม. ปลายแหลม โคนเว้ารูปหัวใจหรือเบี้ยวขอบมีขน แผ่นใบทั้ง ๒ ด้านมีขนสาก เส้นแขนงใบออกใกล้โคนใบข้างละ ๓-๔ เส้น ก้านใบยาว ๑-๑.๕ ซม. มีขนสาก หูใบหุ้มยอดอ่อนรูปขอบขนานแกมรูปใบหอก ร่วงง่าย

 ดอกแยกเพศต่างต้น ช่อดอกคล้ายช่อหางกระรอก ตั้งตรง รูปทรงกระบอก ออกที่ซอกใบบริเวณปลายยอด ดอกเล็ก อัดแน่นบนแกนช่อ ช่อดอกสีขาวอมเขียว ไม่มีทั้งกลีบเลี้ยงและกลีบดอก ใบประดับแบบก้นปิด รูปเกือบกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๒ มม. ก้านใบประดับยาว ๐.๔-๐.๕ มม. หรือไม่มีก้าน ช่อดอกเพศผู้กว้าง ๑-๒ มม. ยาว ๔-๗ ซม. ก้านช่อดอกยาว ๒-๓ ซม. มีขน ช่อดอกเพศเมียกว้าง ๐.๓-๐.๔ ซม. ยาว ๑.๘-๒.๓ ซม. ก้านช่อดอกยาว ๐.๘-๑.๒ ซม. มีขนแบบขนแกะ รังไข่อยู่เหนือวงกลีบรูปทรงค่อนข้างกลม มี ๑ ช่อง ออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียยาวประมาณ ๐.๒ มม. ยอดเกสรเพศเมียรูปดาว มี ๓-๔ แฉก มีขน

 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง รูปทรงค่อนข้างกลมเส้นผ่านศูนย์กลาง ๓-๔ มม. อัดแน่นบนแกนช่อ ปลายผลแหลม มีก้านยอดเกสรเพศเมียติดทน ช่อผลรูปทรงกระบอก กว้างประมาณ ๑ ซม. ยาวประมาณ ๒ ซม.ตั้งตรง ก้านช่อผลยาวประมาณ ๑.๕ ซม มีขนคล้ายขนแกะ เมล็ดรูปคล้ายผล มี ๑ เมล็ด

 ชะพลูขนมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบบริเวณป่าดิบชื้น ที่สูงจากระดับทะเล ๓๕๐-๑,๓๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลประมาณเดือนพฤษภาคม ในต่างประเทศพบที่มาเลเซียและอินโดนีเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ชะพลูขน
ชื่อวิทยาศาสตร์
Piper rostratum Roxb.
ชื่อสกุล
Piper
คำระบุชนิด
rostratum
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Roxburgh, William
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1751-1815)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ผศ. ดร.เฉลิมพล สุวรรณภักดี