ชื่ออื่น ๆ

จองละอาง, มะเขือแจ้เครือ (เชียงใหม่); จุงอาง (ตราด); เถามวก, เถาโมก (มุกดาหาร); รางจืด (หนองคาย); สะ

ชองระอาเป็นไม้เถาเนื้อแข็งขนาดใหญ่ เถากลม ค่อนข้างเกลี้ยง มีต่อมที่ข้อ เปลือกนอกสีน้ำตาลค่อนข้างหนา ขรุขระ มีช่องอากาศขนาดใหญ่กระจายทั่วไป เปลือกในสีเหลืองซีด กิ่งก้านสีแดงเลือดนก

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปขอบขนาน รูปไข่ถึงรูปไข่กลับ กว้าง ๒-๖ ซม. ยาว ๔-๑๔ ซม. ปลายเรียวแหลมสั้น ๆ โคนรูปลิ่มถึงมน ขอบม้วนลงเล็กน้อยแผ่นใบค่อนข้างหนา ด้านบนสีเขียวเข้ม มีขนสั้นนุ่มประปราย ด้านล่างสีเขียว มีขนสั้นนุ่มหนาแน่น เส้นแขนงใบข้างละ ๗-๙ เส้น ก้านใบยาวประมาณ ๑ ซม. มีขนสั้นนุ่มประปราย

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามซอกใบหรือปลายกิ่ง ยาว ๕-๓๐ ซม. มีต่อมที่ข้อ มีขนสั้นนุ่มก้านช่อดอกสีแดงเลือดนกแกมสีน้ำตาล ยาว ๑.๕-๒ ซม. ใบประดับร่วงง่าย ยาวประมาณ ๑ มม. มีขนสั้นก้านดอกสีม่วงอ่อน ยาว ๐.๘-๑.๒ มม. กลีบเลี้ยงสีม่วงเข้ม มี ๕ กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน เรียงเป็น ๒ ชั้น ชั้นนอก ๓ กลีบ รูปไข่ถึงรูปวงกลม กว้างประมาณ ๒ มม. ยาวประมาณ ๒ มม. ขอบเป็นขนครุย มีขนสั้นนุ่มประปรายถึงหนาแน่น ชั้นใน ๒ กลีบ ลักษณะเนื้อกลีบคล้ายกลีบดอก แผ่เป็นปีก รูปไข่ถึงรูปวงกลมกว้าง ๓-๓.๕ มม. ยาว ๕-๖ มม. เกลี้ยงหรือโคนด้านใน

มีขนสั้นนุ่ม กลีบดอก ๓ กลีบ ด้านนอกสีชมพูหรือสีม่วง ด้านในสีขาว กลีบคู่บนรูปช้อน กว้างประมาณ ๒ มม. ยาวประมาณ ๕ มม. กลีบล่างรูปคล้ายเรือกว้างประมาณ ๔ มม. ยาวประมาณ ๘ มม. ปลายกลีบสีเหลือง เปลี่ยนเป็นสีแดงเข้มเมื่อแก่ แผ่และหยักเป็นริ้ว เกสรเพศผู้ ๘ เกสร ยาวประมาณ ๕ มม. ก้านชูอับเรณูเชื่อมติดกันเป็นแถบบริเวณกึ่งกลางของความยาวก้าน และเชื่อมติดกับกลีบดอกบริเวณหนึ่งในสามของความยาวกลีบ อับเรณูติดที่ฐาน สีขาวรูปรี แตกตามยาว รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ ทรงรูปไข่ ยาวประมาณ ๑ มม. มี ๑ ช่อง ออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสีเขียวอ่อน โค้ง ยาวประมาณ ๔ มม. ยอดเกสรเพศเมียมน

 ผลแบบผลปีกเดียว เนื้อปีกหนา สีเขียวหรือสีแดง กว้าง ๑.๕-๒.๕ ซม. ยาว ๕.๕-๘.๕ ซม. เมล็ดรูปทรงรี ไม่มีเยื่อหุ้มเมล็ด มี ๑ เมล็ด

 ชองระอามีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันออก และภาคตะวันออกเฉียงใต้ พบตามป่าดิบและป่าผลัดใบ บริเวณที่โล่งและริมน้ำ ที่สูงจากระดับทะเลไม่เกิน ๑,๐๐๐ ม. ออกดอกเดือนมิถุนายนถึงสิงหาคม ผลแก่เดือนธันวาคมถึงเมษายน ในต่างประเทศพบที่อินเดีย เนปาล บังกลาเทศ เมียนมา จีนตอนใต้ ภูมิภาคอินโดจีน และภูมิภาคมาเลเซีย.