จิงจ้อผี

Jacquemontia paniculata (Burm. f.) Hallier f.

ชื่ออื่น ๆ
จิงจ้อ, จิงจ้อเขา (ประจวบคีรีขันธ์); จิงจ้อน้อย, จิงจำ, จิงจ้ำ (กรุงเทพฯ)
ไม้เลื้อยล้มลุก ลำต้นพันเลื้อย ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่ รูปขอบขนานแกมรูปไข่ หรือรูปใบหอกช่อดอกคล้ายช่อซี่ร่มหรือคล้ายช่อกระจุกกลม ออกตามซอกใบ ดอกสีฟ้าอ่อนถึงสีฟ้า อาจพบสีขาวบ้างผลแบบผลแห้งแตก รูปค่อนข้างกลม สีน้ำตาล มี ๔ เมล็ด สีเหลืองอมน้ำตาลหรือสีดำอมม่วง

จิงจ้อผีเป็นไม้เลื้อยล้มลุก ลำต้นพันเลื้อย รูปทรงกระบอก เรียว เมื่ออ่อนมีขนสีขาว แก่เกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปไข่ รูปขอบขนานแกมรูปไข่ หรือรูปใบหอก กว้าง ๑.๕-๔.๕ ซม. ยาว ๒-๘ ซม. ปลายแหลมหรือเรียวแหลม และมีติ่งหนามสั้น โคนเว้ารูปหัวใจ มน หรือตัด ขอบเรียบหรือเป็นคลื่นเล็กน้อยแผ่นใบเกลี้ยงหรือมีขนยาวประปราย เส้นแขนงใบข้างละ ๖-๘ เส้น ก้านใบยาว ๐.๘-๓ ซม. มีขนประปราย

 ช่อดอกคล้ายช่อซี่ร่มหรือคล้ายช่อกระจุกกลมออกตามซอกใบ มีดอกน้อยถึงหลายดอก ก้านช่อดอกและก้านดอกมีขน ก้านช่อดอกยาว ๑-๗ ซม. ก้านดอกรูปเส้นด้าย ยาว ๒-๖ มม. และยาวเพิ่มขึ้นเมื่อเป็นผลใบประดับรูปลิ่มแคบหรือรูปใบหอกขนาดเล็ก ดอกสีฟ้าอ่อนถึงสีฟ้า อาจพบสีขาวบ้าง กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน กลีบนอก ๓ กลีบ รูปไข่หรือรูปรีแกมรูปไข่ยาว ๕-๗ มม. ปลายแหลมหรือเรียวแหลม โคนมนหรือกลม มีขนสั้นนุ่ม กลีบใน ๒ กลีบ รูปไข่กว้างหรือรูปเกือบกลม ยาว ๓-๔.๕ มม. ปลายเรียวแหลม โคนมนหรือกลม มีขนยาวประปรายที่ปลายกลีบ กลีบดอกเชื่อมติดกันเป็นหลอดรูปกรวย ยาวประมาณ ๑ ซม. ปลายแยกเป็นแฉกแหลมกางออก ๕ แฉก เส้นผ่านศูนย์กลาง ๐.๘-๑.๒ ซม. เกลี้ยงหรือมีขนเล็กน้อยที่ปลายแฉก แถบกลางกลีบสีอ่อน ปลายมีติ่งแหลม เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ยาวไม่เท่ากัน เชื่อมติดกับโคนหลอดกลีบดอก ก้านชูอับเรณูคล้ายเส้นด้าย โคนก้านกว้างกว่าปลาย และมีขนสั้นนุ่ม อับเรณูรูปขอบขนาน ไม่มีจานฐานดอก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ รูปค่อนข้างกลม เกลี้ยงมี ๒ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียคล้ายเส้นด้าย ยอดเกสรเพศเมีย ๒ ยอด รูปขอบขนานแกมรูปรี

 ผลแบบผลแห้งแตก รูปค่อนข้างกลม เกลี้ยงเส้นผ่านศูนย์กลาง ๓-๔ มม. สีน้ำตาล มี ๔ เมล็ด ยาวประมาณ ๒ มม. สีเหลืองอมน้ำตาลถึงสีดำอมม่วง ผิวเรียบและเป็นตุ่มประปราย ขอบเมล็ดมีปีกแคบ บางและแห้ง

 จิงจ้อผีมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทั่วทุกภาค พบขึ้นตามที่โล่งแจ้งในป่าเบญจพรรณและป่าดิบ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๖๐๐ ม. ออกดอกเดือนตุลาคมถึงมีนาคม ในต่างประเทศพบในเขตร้อนของแอฟริกา มาดากัสการ์ เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ออสเตรเลีย และนิวแคลิโดเนีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จิงจ้อผี
ชื่อวิทยาศาสตร์
Jacquemontia paniculata (Burm. f.) Hallier f.
ชื่อสกุล
Jacquemontia
คำระบุชนิด
paniculata
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Burman, Nicolaas Laurens (Nicolaus Laurent)
- Hallier, Hans(Johannes) Gottfried
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Burman, Nicolaas Laurens (Nicolaus Laurent) (1734-1793)
- Hallier, Hans(Johannes) Gottfried (1868-1932)
ชื่ออื่น ๆ
จิงจ้อ, จิงจ้อเขา (ประจวบคีรีขันธ์); จิงจ้อน้อย, จิงจำ, จิงจ้ำ (กรุงเทพฯ)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ.บุศบรรณ ณ สงขลา