จิกนมปีก

Barringtonia scortechinii King

ไม้ต้น ตามกิ่งมักมีรอยแผลใบ ใบเดี่ยว เรียงเวียน และมักเวียนถี่เป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปรี รูปรีแกมรูปขอบขนาน รูปไข่กลับ หรือรูปใบหอกกลับช่อดอกแบบช่อกระจะคล้ายช่อเชิงลด ออกที่ยอดหรือตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ช่อห้อยลง ดอกสีขาวมีกลิ่นหอม ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด ทรงรูปไข่ ผลอ่อนมักมีสันตามยาว ๔-๘ สัน เห็นชัดเจนเมื่อผลแก่ มีกลีบเลี้ยงและก้านยอดเกสรเพศเมียติดทน เมล็ดทรงรูปไข่

จิกนมปีกเป็นไม้ต้น สูง ๗-๑๕ ม. พบน้อยที่สูงได้ถึง ๒๐ ม. ตามกิ่งมักมีรอยแผลใบ

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน และมักเวียนถี่เป็นกระจุกที่ปลายกิ่ง รูปรี รูปรีแกมรูปขอบขนาน รูปไข่กลับ หรือรูปใบหอกกลับ กว้าง ๓-๙ ซม. ยาว ๘-๒๑ ซม. ปลายแหลมหรือเรียวแหลม โคนรูปลิ่ม ขอบเรียบและม้วนลงส่วนที่ค่อนไปทางปลายหยักมนถึงกึ่งจักฟันเลื่อย แผ่นใบค่อนข้างหนา เกลี้ยง ด้านบนสีเขียวเข้ม ด้านล่างสีจางกว่า เส้นแขนงใบข้างละ ๗-๑๐ เส้น ช่วงห่างระหว่างเส้น ๑-๓.๕ ซม. ปลายเส้นโค้งจดเส้นถัดไปก่อนถึงขอบใบ เห็นทั้ง ๒ ด้าน แต่นูนเด่นชัดมากทางด้านล่าง ก้านใบยาว ๑-๕.๖ ซม. หูใบเล็กมาก ร่วงง่าย

 ช่อดอกแบบช่อกระจะคล้ายช่อเชิงลด ออกที่ยอดหรือตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ช่อห้อยลง ยาว ๑๗-๓๐ ซม. พบน้อยที่ยาวเพียง ๙ ซม. แกนช่อเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๔ มม. อวบใหญ่แล้วค่อย ๆ เรียวเล็กลงไปสู่ปลาย แกนช่อส่วนใกล้ปลายมีเส้นผ่านศูนย์กลาง ๑.๕-๒.๕ มม. ใบประดับรูปสามเหลี่ยม กว้าง ๑-๒ มม. ยาว ๔-๕ มม. ร่วงง่าย ดอกตูมรูปทรงค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๕ มม. ดอกบานมีกลิ่นหอม สีขาว เรียงห่าง ๆ ตลอดแกน มี ๑๕-๓๕ ดอก ก้านดอกสั้นมาก ฐานดอกรูปถ้วย ยาว ๕-๖ มม. มีสันเป็นสี่เหลี่ยมและมักแผ่บางเป็นครีบ กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๑.๕-๓ มม. ปลายแยกเป็น ๔ แฉก พบบ้างที่มี ๓ แฉก รูปเกือบกลมหรือรูปขอบขนานตามขวาง กว้าง ๔-๙ มม. ยาว ๒-๖ มม. โค้งปลายมน กลีบดอก ๔ กลีบ รูปกลม รูปรี หรือรูปขอบขนาน กว้าง ๐.๗-๒ ซม. ยาว ๑-๒.๑ ซม. โค้ง ปลายมน ร่วงง่าย เกสรเพศผู้จำนวนมาก ยาว ๓-๔.๕ ซม.


เรียง ๔-๕ ชั้น เกสรเพศผู้ชั้นที่อยู่ด้านในเป็นหมัน ยาว ๑.๓-๑.๗ ซม. โคนก้านชูอับเรณูของเกสรเพศผู้ที่สมบูรณ์เชื่อมติดกันเป็นหลอด ยาว ๒.๕-๔ มม. พบน้อยที่ยาวถึง ๖.๕ มม. และติดอยู่กับโคนกลีบดอก อับเรณูรูปขอบขนานหรือรูปรี กว้างประมาณ ๐.๔ มม. ยาว ๐.๖-๐.๗ มม. จานฐานดอกรูปวงแหวน สูง ๑-๒ มม. รังไข่อยู่ใต้วงกลีบ มี ๓-๔ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๔-๖ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียว ยาว ๔-๕.๕ ซม. ยอดเกสรเพศเมียเป็นตุ่มเล็ก

 ผลแบบผลมีเนื้อหนึ่งถึงหลายเมล็ด ทรงรูปไข่กว้าง ๓-๕ ซม. ยาว ๑๐-๑๒ ซม. ผลอ่อนมักมีสันตามยาว ๔-๘ สัน เห็นชัดเจนเมื่อผลแก่ มีกลีบเลี้ยงและก้านยอดเกสรเพศเมียติดทน เมล็ดทรงรูปไข่ กว้าง ๒-๒.๕ ซม. ยาว ๕-๖ ซม.

 จิกนมปีกมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคใต้ พบตามป่าดิบ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับทะเลถึงประมาณ ๖๐๐ ม. ออกดอกและเป็นผลเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม ในต่างประเทศพบที่ภูมิภาคมาเลเซีย.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จิกนมปีก
ชื่อวิทยาศาสตร์
Barringtonia scortechinii King
ชื่อสกุล
Barringtonia
คำระบุชนิด
scortechinii
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- King, George
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1840-1909)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางจารีย์ บันสิทธิ์