จำปี

Magnolia × alba (DC.) Figlar

ไม้ต้น เปลือกเรียบ หนา สีเทา มีช่องอากาศเป็นขีดยาว มีกลิ่นฉุน ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ หูใบหุ้มยอดอ่อนและเชื่อมติดกับก้านใบครึ่งหนึ่งของความยาวก้าน ร่วงง่าย มีรอยแผลของหูใบรอบข้อและที่ก้านใบชัดเจนดอกเดี่ยวหรือมีได้ถึง ๓ ดอก ออกตามซอกใบ กลิ่นหอมแรง กลีบรวมสีขาว ผลแบบผลกลุ่ม ผลย่อยแบบผลแห้งแตกแนวเดียว รูปทรงกลมหรือทรงรูปไข่ถึงรูปทรงรี เมล็ดรูปทรงกลมรี มี ๑-๔ เมล็ด ส่วนใหญ่ไม่ติดผล

จำปีเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๓๐ ม. เส้นผ่านศูนย์กลาง ๐.๓-๑ ม. เปลือกเรียบ หนา สีเทา มีช่องอากาศเป็นขีดยาว มีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว แตกกิ่งในระดับสูงทรงพุ่มกลม โปร่ง กิ่งอ่อนมีขน กิ่งแก่เกลี้ยง มีช่องอากาศเป็นตุ่มนูน

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปรีหรือรูปขอบขนานแกมรูปไข่กลับ กว้าง ๔-๑๑ ซม. ยาว ๑๐-๓๕ ซม. ปลายเรียวแหลม มีติ่งแหลม ยาว ๐.๗-๓ ซม. โคนรูปลิ่มหรือสอบเรียว ขอบเรียบ แผ่นใบค่อนข้างหนา ด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนประปราย เส้นแขนงใบข้างละ ๙-๑๑ เส้น เป็นร่องตื้นทางด้านบน และเป็นสันนูนทางด้านล่าง ปลายเส้นเชื่อมกันก่อนถึงขอบใบ เส้นใบย่อยแบบร่างแห เห็นชัดทางด้านล่าง ก้านใบยาว ๑.๕-๕ ซม. หูใบหุ้มยอดอ่อนและเชื่อมติดกับก้านใบครึ่งหนึ่งของความยาวก้าน ร่วงง่าย มีรอยแผลของหูใบรอบข้อและที่ก้านใบชัดเจน

 ดอกเดี่ยวหรือมีได้ถึง ๓ ดอก ออกตามซอกใบกลิ่นหอมแรง มีกาบหุ้มดอก ๒-๓ กาบ เกลี้ยง ก้านดอกยาว ๑-๑.๗ ซม. มี ๒-๓ ข้อ และมีขนสีน้ำตาล กลีบรวม ๑๐-๑๒ กลีบ สีขาว ลักษณะคล้ายกัน แต่ละกลีบอวบหนา กลีบชั้นนอก ๓-๔ กลีบ รูปใบหอกจนถึงรูปแถบกว้าง ๐.๕-๑ ซม. ยาว ๓-๕.๕ ซม. กลีบชั้นในเรียวแคบสั้นกว่าชั้นนอกเล็กน้อย เกสรเพศผู้จำนวนมาก ยาว ๐.๘-๑ ซม. ก้านชูอับเรณูยาว ๑-๑.๕ มม. เรียงเป็นวงล้อมรอบโคนแกนฐานดอกรูปทรงกระบอก รังไข่อยู่


เหนือวงกลีบ มี ๘-๑๒ รังไข่ แยกจากกันเป็นอิสระ เรียงเวียนบนแกนฐานดอกเป็นรูปทรงกระบอก ยาว ๐.๘-๑.๒ ซม. แต่ละรังไข่มี ๑ ช่อง มีออวุล ๑-๖ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียสั้นมาก ยอดเกสรเพศเมียเป็นสันโค้งรังไข่ส่วนใหญ่จะฝ่อ

 ผลแบบผลกลุ่ม เป็นช่อยาว ๖-๑๐ ซม. ก้านช่อผลยาว ๑-๒ ซม. ผลย่อยแบบผลแห้งแตกแนวเดียวมี ๒-๘ ผล ไม่มีก้านผลย่อย ผลย่อยรูปทรงกลมหรือทรงรูปไข่ถึงรูปทรงรี กว้าง ๑-๑.๕ ซม. ยาว ๑.๕-๒ ซม. เปลือกหนา มีช่องอากาศนูนเด่น สีขาว เมล็ดรูปทรงกลมรี กว้าง ๕-๗ มม. ยาว ๖-๘ มม. มี ๑-๔ เมล็ด ส่วนใหญ่ไม่ติดผล

 จำปีเป็นลูกผสมของ Magnolia champaca (L.) Baill. ex Pierre var. champaca กับ M. montana Blume มักเป็นหมัน มีถิ่นกำเนิดอยู่ที่เกาะบาหลี ประเทศอินโดนีเซีย เป็นพืชที่ปลูกทั่วไปในเขตร้อนและกึ่งร้อน เนื่องจากมีดอกดก กลิ่นหอมแรง มีทรงพุ่มสวยงาม และออกดอกตลอดปี มีการขยายพันธุ์โดยไม่ใช้เมล็ด ได้แก่ การตอน ปักชำ ติดตา และทาบกิ่ง

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จำปี
ชื่อวิทยาศาสตร์
Magnolia × alba (DC.) Figlar
ชื่อสกุล
Magnolia
คำระบุชนิด
alba
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Candolle, Augustin Pyramus de
- Figlar, Richard B.
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Candolle, Augustin Pyramus de (1778-1841)
- Figlar, Richard B. (fl. 2000)
ผู้เขียนคำอธิบาย
ดร.ปิยะ เฉลิมกลิ่น