จะไคต้น

Ormosia robusta Baker

ไม้ต้น ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน มีใบย่อย ๙-๑๑ ใบ เรียงตรงข้าม รูปขอบขนานหูใบขนาดเล็ก รูปลิ่มแคบแกมรูปแถบ ร่วงง่าย มีขนสั้นนุ่ม ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่งบางครั้งเป็นช่อกระจะ ออกตามซอกใบ ดอกสีขาวผลแบบผลแห้งแตกสองแนว เป็นฝัก รูปทรงรี เมล็ดรูปขอบขนาน สีแดง มี ๑ เมล็ด

จะไคต้นเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง ๓๐ ม. กิ่งเป็นร่องตามยาว มีขนอ่อนนุ่มบาง ๆ ยอดอ่อน แกนกลางใบ ช่อดอก และกลีบเลี้ยง มีขนสั้นหนานุ่มสีน้ำตาลอมส้ม

 ใบประกอบแบบขนนกปลายคี่ เรียงเวียน ก้านใบยาวประมาณ ๗ ซม. แกนกลางยาว ๗-๑๘ ซม. มีใบย่อย ๙-๑๑ ใบ เรียงตรงข้าม รูปขอบขนาน กว้าง ๓-๕.๕ ซม. ยาว ๗-๑๒ ซม. ปลายแหลม โคนมนกลมหรือกึ่งรูปหัวใจ ขอบเรียบ แผ่นใบหนากึ่งคล้ายแผ่นหนัง ด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างเกือบเกลี้ยงหรือมีขนอ่อนนุ่มตามเส้นกลางใบ เส้นแขนงใบข้างละ ๘-๑๐ เส้น เส้นใบนูนทางด้านล่าง ก้านใบย่อยยาว ๔-๕ มม. มีขนสั้นนุ่ม หูใบขนาดเล็ก รูปลิ่มแคบแกมรูปแถบ ร่วงง่าย มีขนสั้นนุ่ม

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามปลายกิ่งบางครั้งเป็นช่อกระจะ ออกตามซอกใบ ใบประดับขนาดเล็ก รูปใบหอก กึ่งติดทน มีขนสั้นหนานุ่ม ใบประดับย่อยขนาดเล็ก ก้านดอกย่อยยาว ๖-๗ มม. มีขนสั้นหนานุ่ม ดอกรูปดอกถั่ว กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ยาวประมาณ ๙ มม. ด้านในมีขนละเอียดปลายแยกเป็น ๕ แฉก ขนาดไม่เท่ากัน รูปไข่ ปลายแหลม แฉกซีกล่าง ๓ แฉก หยักลึกถึงปากหลอดกลีบเลี้ยง แฉกซีกบน ๒ แฉก โคนเชื่อมติดกันประมาณครึ่งหนึ่งของความยาวแฉก กลีบดอกสีขาว มี ๕ กลีบ ขนาดไม่เท่ากัน ก้านกลีบสั้น กลีบกลางรูปค่อนข้างกลม กว้างประมาณ ๑.๑ ซม. ยาวประมาณ ๙ มม. ปลายเว้าตื้นโคนกลีบด้านในมีตุ่ม ๒ ตุ่ม กลีบคู่ข้างรูปขอบขนานกว้างประมาณ ๓ มม. ยาวประมาณ ๙ มม. ปลายมนกลีบคู่ล่างแยกจากกัน รูปขอบขนานหรือรูปเคียว กว้างประมาณ ๔ มม. ยาวประมาณ ๑.๔ ซม. เกสรเพศผู้ ๑๐ เกสร โคนเชื่อมติดกันเล็กน้อย ก้านรังไข่สั้นมากรังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มีขน มี ๑ ช่อง มีออวุล ๔-๕ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียรูปเส้นด้าย ปลายม้วนขด เกลี้ยงยอดเกสรเพศเมียอยู่ทางด้านข้าง

 ผลแบบผลแห้งแตกสองแนว เป็นฝัก รูปทรงรีกว้าง ๒.๓-๓ ซม. ยาว ๔.๕-๖ ซม. สีเหลือง เมื่อแห้งสีน้ำตาลอมเหลือง มีขนเล็กน้อย แต่ละซีกหนาคล้ายแผ่นหนัง เมล็ดรูปขอบขนาน กว้างประมาณ ๑.๔ ซม. ยาวประมาณ ๒.๙ ซม. สีแดง เมื่อแห้งผิวย่น มี ๑ เมล็ด พบน้อยมากที่มี ๒ เมล็ด

 จะไคต้นมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือและภาคใต้ พบตามริมลำธารในป่าดิบ ที่สูงจากระดับทะเล ๑๐๐-๖๕๐ ม. ออกดอกเดือนเมษายน เป็นผลเดือนมิถุนายน ในต่างประเทศพบที่อินเดียและเมียนมา.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
จะไคต้น
ชื่อวิทยาศาสตร์
Ormosia robusta Baker
ชื่อสกุล
Ormosia
คำระบุชนิด
robusta
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Baker, John Gilbert
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1834-1920)
ผู้เขียนคำอธิบาย
นางสาววลัยพร วิศวชัยวัฒน์