ค้อ

Livistona jenkinsiana Griff.

ชื่ออื่น ๆ
ก๊อแล่ (เชียงใหม่); ทอ, โล้ละ, หลู่หล่า (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); นางกลางแจ๊ะ, มะก๊อซ่วม, มะก๊อแดง (เห
ไม้ต้นพวกปาล์ม ลำต้นเดี่ยว เรือนยอดเป็นรูปทรงค่อนข้างกลม ใบเดี่ยว เรียงเวียนถี่ใกล้ยอด ขอบแยกเป็นริ้วคล้ายฝ่ามือแกมขนนก ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามซอกใบ ดอกสีเขียวอมเหลือง ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง ทรงรูปไข่แกมรูปทรงรี สีฟ้าอ่อนสุกสีน้ำเงิน

ค้อเป็นไม้ต้นพวกปาล์ม ลำต้นเดี่ยว สูงได้ถึง ๒๐ ม. เรือนยอดเป็นรูปทรงค่อนข้างกลม ตามลำต้นมักมีโคนก้านใบแข็งและหนา หรือมีกาบเขียงติดอยู่

 ใบเดี่ยว เรียงเวียนถี่ใกล้ยอด ใบอ่อนตั้งขึ้นเมื่อแก่แผ่ออกและห้อยลง แผ่นใบรูปคล้ายฝ่ามือแกมขนนก กว้างและยาวประมาณ ๒ ม. ด้านล่างสีเทา พับจีบปลายแยกลึกประมาณ ๑ใน ๔ ส่วนของแผ่นใบ ด้านข้างของแผ่นใบแยกลึกประมาณ ๓ ใน ๔ ส่วน เห็นเป็นริ้วประมาณ ๑๐๐ ริ้ว ริ้วกว้าง ๕-๘ ซม. ยาวประมาณ ๑.๕ ม. ปลายริ้วแข็ง แยกเป็น ๒ แฉก ก้านใบหรือทางใบยาวประมาณ ๑.๕ ม. โคนก้านใบแผ่เป็นกาบสั้นและหนา แยกออกเป็น ๒ ซีก ขอบโคนก้านใบมีเยื่อสีนํ้าตาลหยาบ แต่ละข้างของกาบมีแผ่นคล้ายลิ้นใบ โค้งเล็กน้อย มีขอบโค้งคล้ายกาบหอย ยาวประมาณ ๒๕ ซม. ขอบก้านใบมีหนามสีส้ม ยาวประมาณ ๒.๕ ซม.


ที่โคนหนามโป่งและปลายโค้งขึ้น ระหว่างโคนแผ่นใบกับปลายก้านใบมีกระจังใบเป็นแผ่นแข็งคล้ายลิ้นใบติดอยู่

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ออกตามซอกใบ ยาวประมาณ ๒ ม. แผ่ออกและโค้งลง มีแขนงช่อย่อย ๑๐-๑๕ ช่อ แต่ละช่อยาว ๔๕-๖๐ ซม. กาบช่อดอก สีน้ำตาลแดง ยาวประมาณ ๒๐ ซม. แผ่ออกถึงห้อยลง ช่อย่อยแบบช่อเชิงลด มีทั้งดอกสมบูรณ์เพศและแยกเพศในต้นเดียวกัน ดอกเล็ก สีเขียวอมเหลือง กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น ๓ แฉก กลีบดอกโคนเชื่อมติดกัน ปลายแยกเป็น ๓ แฉก เกสรเพศผู้ ๖ เกสร ก้านชูอับเรณูโคนเชื่อมติดกันเป็นหลอดสั้น ปลายแยกและแผ่กว้างเป็นรูปสามเหลี่ยมอับเรณูเล็ก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด

 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง ทรงรูปไข่แกมรูปทรงรี กว้างประมาณ ๒.๕ ซม. ยาวประมาณ ๓ ซม. ผิวเรียบ เป็นมัน สีฟ้าอ่อน สุกสีน้ำเงิน

 ค้อมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคตะวันตก ภาคตะวันออก และภาคใต้พบตามป่าดิบชื้นป่าดิบแล้ง และป่าดิบเขา ที่สูงจากระดับน้ำทะเล ๔๐๐-๙๐๐ ม. ทางภาคใต้จะพบอยู่ เป็นกลุ่มบนที่ลาดชันและตามเชิงเขา ในต่างประเทศ พบที่ภูฏาน พม่า จีน (ยูนนาน) และมาเลเซีย

 ประโยชน์ ใบใช้มุงหลังคา ลำต้นใช้ก่อสร้างบ้าน.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
ค้อ
ชื่อวิทยาศาสตร์
Livistona jenkinsiana Griff.
ชื่อสกุล
Livistona
คำระบุชนิด
jenkinsiana
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Griffith, William
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- (1810-1845)
ชื่ออื่น ๆ
ก๊อแล่ (เชียงใหม่); ทอ, โล้ละ, หลู่หล่า (กะเหรี่ยง-แม่ฮ่องสอน); นางกลางแจ๊ะ, มะก๊อซ่วม, มะก๊อแดง (เห
ผู้เขียนคำอธิบาย
ผศ. ดร.จิรายุพิน จันทรประสงค์