คันทรง

Colubrina asiatica L. ex Brongn.

ชื่ออื่น ๆ
กะทรง (ใต้); ก้านเถิง, ผักก้านกึ่ง, เพลโพเด๊าะ (เหนือ)
ไม้พุ่มหรือไม้รอเลื้อย ไม่มีหนาม แตกกิ่งมากใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่ ช่อดอกแบบช่อแยกแขนงออกที่ซอกใบ ช่อย่อยแบบช่อกระจุก มีทั้งดอกสมบูรณ์เพศและดอกเพศผู้ ดอกสีเขียวอ่อน ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง ทรงรูปไข่หรือค่อนข้างกลม มี ๓ พู กลีบเลี้ยง ติดทน มี ๑ เมล็ด

คันทรงเป็นไม้พุ่มหรือไม้รอเลี้อย ไม่มีหนามแตกกิ่งมาก ทุกส่วนเกลี้ยง

 ใบเดี่ยว เรียงสลับ รูปไข่ กว้าง ๒-๕ ซม. ยาว ๓.๕-๗ ซม. ปลายแหลมหรือเรียวแหลมสั้น ๆ โคนตัดหรือมน ขอบจักฟันเลื่อยแกมหยักมน แผ่นใบด้านบนเกลี้ยง ด้านล่างมีขนประปรายตามเส้นแขนงใบเส้นโคนใบ ๓ เส้น เห็นชัดเจน เส้นแขนงใบข้างละ ๒-๓ เส้น ก้านใบยาว ๑-๓ ซม.

 ช่อดอกแบบช่อแยกแขนง ช่อย่อยแบบช่อกระจุกออกที่ซอกใบ ยาว ๐.๕-๑.๕ ซม. ช่อดอกมีดอกสมบูรณ์เพศน้อย แต่มีดอกเพศผู้มาก ก้านช่อดอกยาว ๑-๓ มม. ก้านดอกยาว ๒-๔.๕ มม. ใบประดับเล็ก รูปสามเหลี่ยมดอกสีเขียวอ่อน เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๔ มม. กลีบเลี้ยงโคนเชื่อมติดกันเป็นรูปถ้วย ปลายแยกเป็น ๕ แฉก รูปสามเหลี่ยมปลายแหลม มีส่วนคล้ายจานฐานดอกสีเหลืองอมส้มอยู่เต็มภายในส่วนของโคนกลีบเลี้ยงที่เชื่อมติดกัน กลีบดอก ๕ กลีบ รูปคุ่มแคบ กว้างประมาณ ๐.๕ มม. ยาวประมาณ ๑ มม. มีก้านกลีบสั้น ๆ ติดที่ปากถ้วยสลับกับแฉกกลีบเลี้ยง เกสรเพศผู้ ๕ เกสร ยาวประมาณ ๑ มม. ติดตรงกับโคนกลีบดอก รังไข่อยู่เหนือวงกลีบ มีจานฐานดอกล้อมรอบ มี ๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๑ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียแยกเป็น ๓ แฉก ในดอกเพศผู้รังไข่ลดรูปเหลือเพียงก้านยอดเกสรเพศเมียสั้น ๆ


 ผลแบบผลผนังชั้นในแข็ง ทรงรูปไข่หรือค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลาง ๘-๙ มม. มี ๓ พู กลีบเลี้ยงติดทนผลแก่มักแยกเป็น ๓ เสี่ยง แต่ละเสี่ยงมีเมล็ด ๑ เมล็ด ก้านผลยาว ๐.๕-๑ ซม.

 คันทรงมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทยทางภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันตกเฉียงใต้ ภาคตะวันออกเฉียงใต้ และภาคใต้ มักพบตามชายหาดริมทะเล ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับนํ้าทะเลถึง ๓๓๐ ม. ออกดอกประมาณเดือนกุมภาพันธ์ เป็นผลเดือนมีนาคมถึงเมษายน ในต่างประเทศพบที่อินเดีย ศรีลังกา พม่า จีน ภูมิภาคอินโดจีน ภูมิภาคมาเลเซีย ออสเตรเลีย และ แอฟริกาเขตร้อน.

ชื่อหลักหรือชื่อทางการ
คันทรง
ชื่อวิทยาศาสตร์
Colubrina asiatica L. ex Brongn.
ชื่อสกุล
Colubrina
คำระบุชนิด
asiatica
ชื่อผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl
- Brongniart, Adolphe Théodore (de)
ช่วงเวลาเกี่ยวกับผู้ตั้งพรรณพืช
- Linnaeus, Carl (1707-1778)
- Brongniart, Adolphe Théodore (de) (1801-1876)
ชื่ออื่น ๆ
กะทรง (ใต้); ก้านเถิง, ผักก้านกึ่ง, เพลโพเด๊าะ (เหนือ)
ผู้เขียนคำอธิบาย
รศ.บุศบรรณ ณ สงขลา