ชื่ออื่น ๆ

กะนาน, ขนานเข้า, หัวพึงกา (ใต้)

คะนานเป็นไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูงได้ ถึง ๑๐ ม. เส้นรอบวง ๔๐-๘๐ ซม. ตามกิ่งมีขนประปรายร่วงง่าย เปลือกสีเทาหรือสีน้ำตาลอ่อน มีเส้นใยยาว และเหนียว กระพี้สีขาวหรือสีน้ำตาลอ่อน

 ใบเดี่ยว เรียงเวียน รูปใบหอกหรือรูปใบหอกแกมรูปแถบ ค่อนข้างโค้งเล็กน้อย กว้าง ๑.๕-๓ ซม. ยาว ๖-๑๒ ซม. ปลายเรียวคล้ายหางหรือเรียวแหลม โคนมนและเบี้ยวเล็กน้อย ขอบหยักซี่ฟันห่าง ๆ หรือเกือบเรียบแผ่นใบค่อนข้างหนา เมื่ออ่อนด้านล่างมีขนสากและจะหลุดร่วงไป เส้นโคนใบ ๓ เส้น เส้นคู่ข้างไปสุดที่ขอบใบบริเวณกึ่งกลางความยาวของใบ เส้นแขนงใบข้างละ ๓-๕ เส้น ปลายเส้นเชื่อมต่อกันใกล้ขอบใบ เส้นใบย่อย คล้ายขั้นบันไดและแบบร่างแห เห็นชัดทางด้านล่างและมักเป็นร่องทางด้านบน ก้านใบยาว ๐.๕-๑ ซม. เมื่ออ่อนมีขน

 ช่อดอกแบบช่อกระจุกหรือช่อกระจุกเชิงประกอบ ยาว ๓-๑๐ ซม. ออกตามปลายกิ่งและตามซอกใบใกล้ปลายกิ่ง ช่อตั้ง ก้านช่อยาว ๑-๓ ซม. ก้านดอกยาวประมาณ ๒ มม. กลีบเลี้ยง ๕ กลีบ แยกกัน รูปขอบขนานแกมรูปใบหอก กว้างประมาณ ๑ มม. ยาวประมาณ ๓ มม. ด้านนอกมีขน ด้านในเกลี้ยง กลีบดอกสีขาวหรือสีเหลืองอ่อน มี ๕ กลีบ รูปขอบขนานกว้างประมาณ ๑ มม. ยาวประมาณ ๓ มม. เกลี้ยงมีต่อมบริเวณโคนกลีบ เกสรเพศผู้จำนวนมาก ไม่ติดกันเป็นกลุ่ม อับเรณูติดด้านหลัง รังไข่อยู่เหนือวงกลีบรูปค่อนข้างกลม เส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ ๒ มม. มีขนหนาแน่นมี (๒-)๓ ช่อง แต่ละช่องมีออวุล ๒ เม็ด ก้านยอดเกสรเพศเมียเรียวยอดเกสรเพศเมียแหลม

 ผลแบบผลแห้งไม่แตก รูปค่อนข้างกลม มี (๒-)๓ พู มีปีกตามยาว(๒-)๓ ปีก ทั้งผลและปีกกว้างประมาณ ๑.๕ ซม. สูงประมาณ ๑ ซม. เมล็ดรูปทรงรี มีจำนวนเท่ากับปีก

 คะนานมีเขตการกระจายพันธุ์ในประเทศไทย ทางภาคใต้ ตามเขาหินปูนในป่าดงดิบ ที่สูงตั้งแต่ใกล้ระดับน้ำทะเลถึงประมาณ ๒๕๐ ม. ออกดอก และเป็นผลเดือนสิงหาคมถึงธันวาคม ในต่างประเทศพบที่มาเลเซีย

 ประโยชน์ เนื้อไม้ใช้ทำเครื่องตกแต่งภายในอาคาร.